ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2008/16 (Siyasî Parti Malî Denetimi)

Karar Sayısı:2010/28

Karar Günü:13.5.2010

R.G. Tarih-Sayı:23.06.2010-27620

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Demokrat Parti'nin 2007 yılı kesinhesabının incelenmesidir.

II- İLK İNCELEME

Demokrat Parti'nin 2007 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda; 'Dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine oybirliğiyle' karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Parti'nin Anayasa Mahkemesi'ne verdiği 2007 yılı kesinhesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren esas inceleme raporu, Anayasa ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde Demokrat Parti'nin 2007 yılı gelirleri toplamının 55.355.025,29 YTL ve giderleri toplamının 45.466.247,91 YTL olduğu, 10.186.711,01 YTL'nin nakit mevcudu olarak 2008 yılına devrettiği ve 297.933,63 YTL'nin ise gider fazlası olarak 2008 yılına devrettiği anlaşılmıştır. Bu gider fazlasının nedenini, 2820 sayılı Kanun'un 67. maddesi hükümlerine uygun olarak kredili satın alınan mallar için satıcılara olan borçlar oluşturmaktadır.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Demokrat Parti Genel Merkezi'nin 2007 yılı gelirleri toplamı 44.875.269,82 YTL olarak gösterilmiştir.

Bunun 39.189.352,98 YTL'si genel bütçe yardımı, 383.124.- YTL'si kira gelirleri, 2.499.288.- YTL'si banka gelirleri, 48.000.- YTL'si bağış ve yardımlar, 2.545.026.- YTL'si milletvekili aday adayı aidatı, 208.878,84 YTL.si geçen yıldan devreden nakit ve 1.600.- YTL'si sair gelirlerden oluşmaktadır.

Genel Merkez'in defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerinin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Gelirleri

Demokrat Parti'nin 81 il örgütünün 2007 yılı gelirleri toplamı 10.479.755,47 YTL olarak gösterilmiştir.

Bunun 8.509.500.- YTL'si genel merkez yardımı, 3.280.- YTL'si faaliyet gelirleri, 1.346.769,02 YTL'si bağış ve yardımlar, 75.062 YTL'si üye giriş aidatı, 193.066,16 YTL.si üye yıllık aidatı 17.594,81 YTL.si geçen yıldan devreden nakit ve 334.483,48 YTL'si sair gelirlerden oluşmaktadır.

İl örgütlerinin kesinhesap çizelgelerinin gelir bölümünde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Demokrat Parti Genel Merkezi'nin 2007 yılı giderleri toplamı 34.873.100,12 YTL olarak gösterilmiştir.

Bunun 1.907.105,97 YTL'si personel giderleri, 8.509.500.- YTL'si teşkilatlara yapılan yardımlar, 650.962,60 YTL'si temsil ağırlama giderleri, 68.612,43 YTL'si kırtasiye giderleri, 1.004.661,38 YTL'si haberleşme giderleri, 993641,70 YTL'si taşıma ve vasıta giderleri, 190.700,25 YTL'si seyahat giderleri, 776.902,08 YTL'si kira giderleri, 58.999,82 YTL'si onarım giderleri, 324.924,44 YTL'si ısıtma, aydınlatma ve temizlik giderleri, 575.953,61 YTL'si vergi, harç, noter, sigorta giderleri, 31.854,78 YTL'si demirbaş alımları, 8.774.983,46 YTL'si propaganda malzeme giderleri, 10.214.514,58 YTL'si basın yayın giderleri, 320.000.- YTL'si satın alınan taşıt araçları, 429.026,99 YTL'si geçen yıldan kalan borç ödemesi ve 35.756,03 YTL'si ise sair giderlerden oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezi'nin 2008 yılına devreden nakit mevcudu ise 10.098.129,08 YTL'dir.

Demokrat Parti Genel Merkezi'nin 2007 yılı defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilenler dışındaki giderlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.

Muhasebe biliminin genel kabul görmüş temel kavramlarından biri 'Belgelendirme' kavramıdır. Vergi Usul Kanunu'nun 229. maddesinde 'Fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır' şeklinde tarif yapılmış ve 'Fatura Kullanma Mecburiyeti' başlıklı 232. maddesindeki hükmüne göre de, faturanın hangi hallerde ve kimler tarafından alınması ve verilmesinin gerektiği ifade edilmiştir. Bu bağlamda mal ve hizmet alımlarında bu işlemlerin fatura ile belgelendirilmesi zorunlu tutulmuş ve gerekli muhasebe kayıtlarının tutulmasında da faturanın tevsik edici belge olarak kullanılması gerektiği ifade edilmiştir.

Yine aynı Kanun'un 'Gider Pusulası' başlıklı 234. maddesinde ki, 'Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabının ve çiftçilerin vergiden muaf esnafa; Yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia için tanzim edip işi yapana veya emtiayı satana imza ettirecekleri gider pusulası vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş fatura hükmündedir. Bu belge, birinci ve ikinci sınıf tüccarların, zati eşyalarını satan kimselerden satın aldıkları altın, mücevher gibi kıymetli eşya için de tanzim edilir. Gider pusulası, işin mahiyeti, emtianın cins ve nev'i ile miktar ve bedelini ve iş ücretini ve işi yaptıran ile yapanın veya emtiayı satın alan ile satanın adlarıyla soyadlarını (Tüzel kişilerde unvanlarını) ve adreslerini ve tarihi ihtiva eder ve iki nüsha olarak tanzim ve bir nüshası işi yapana veya malı satana tevdi olunur. Gider pusulaları, seri ve sıra numarası dahilinde teselsül ettirilir.' hükmünden fatura vermek mecburiyetinde olmayanlar için gider pusulası düzenleneceği anlaşılmaktadır.

2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesinin üçüncü fıkrasına göre beş bin liraya kadar olan (2007 yılı için 48,86 YTL) harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığından, bu miktarı geçen harcamaların geçerli ve kanıtlayıcı bir belgeye dayanması gerekmektedir.

2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun 70. maddesinde, 'Bir siyasî partinin bütün giderleri, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır' ve aynı Kanun'un 75. maddesinde, 'Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir' ve 76. maddesinde de, 'Belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen parti giderleri miktarınca parti malvarlığı, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye irad kaydedilir' hükümleri yer almaktadır.

1. Aşağıdaki tabloda ayrıntısı verilen otobüs ve uçak biletlerinin kişiler adına düzenlendiği, bu giderlerin de parti bütçesinden ödendiği görülmüştür.

Parti yetkilileri konu ile ilgili yaptıkları savunmalarında biletlerin genel başkanı korumakla görevli polislere ve teşkilat denetimleri için giden genel başkan yardımcılarına alındığını belirtmişlerdir.

2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesi hükmüne göre siyasi partilerin giderleri amaçlarına aykırı olamaz ve bütün giderleri, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır. Yasanın açık hükmü ve yetkili organlarca yapılmış bir görevlendirmenin sunulmaması nedeni ile kişiler adına yapılan ve aşağıda ayrıntısı gösterilen toplam 6.015.- YTL harcama, parti tüzel kişiliği adına ve parti amaçlarına uygun yapılmış bir harcama olarak kabul edilmemiştir.

Seyahat Giderlerine Ait Tablo

2. Parti görevlilerinin yükümlülüklerini zamanında yapmamaları ve gerekli özeni göstermemeleri sonucu oluşan ve aşağıda ayrıntısı belirtilen motorlu taşıtlar vergisi gecikme zamlarının Parti bütçesinden ödendiği görülmüştür.

Parti yetkilileri, konu ile ilgili yaptıkları savunmalarında gecikme zammının Parti'nin Keçiören İlçe Başkanlığı'nın Genel Merkez adına kaydederek satın aldığı aracın motorlu taşıtlar vergisini ödememesi sonucunda doğduğunu belirtmişlerdir.

Parti görevlilerinin kişisel kusurlarından kaynaklanan 1.010,04 YTL harcamanın, parti amaçlarına uygun ve parti tüzel kişiliği adına yapılmış bir harcama olarak kabul edilmesi imkanı bulunmamaktadır.

Gecikme Zammı Listesi

3. Aşağıda gösterilen 30.000.- YTL tutarındaki giderler, bir açıklama yapılmaksızın ve gerekçe gösterilmeksizin fatura aslı yerine fotokopisine dayanılarak yapılmıştır.

Fatura Fotokopisi ile Yapılan Giderlere Ait Tablo

Parti'den yazı ile faturaların aslının gönderilmesi istenmiş fakat gönderilen savunma ekinde yukarıdaki faturaların aslı gönderilmemiştir.

2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesinde beş milyon (2007 yılı için 48,86 YTL) liraya kadar olan harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığı belirtildiğinden, bu miktarı aşan harcamaların makbuz veya fatura gibi geçerli bir kanıtlayıcı belgeye dayanması gerekmektedir.

Gerekçesiz olarak fatura fotokopisine dayanılarak kaydedilen giderin, Yasa'nın öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğunun kabul edilmesi mümkün değildir.

4. Aşağıda ayrıntısı gösterilen ödemelere ekli belgelerin incelenmesi sonucunda, parti yetkililerinin yanı sıra basın mensuplarının konaklama bedellerinin parti bütçesinden karşılandığı görülmüştür.

Parti yetkilileri konu ile ilgili yaptıkları savunmalarında, söz konusu harcamaların, Genel Merkez tarafından mitinglere davet edilen basın mensuplarının konaklama bedelleri olduğunu belirtmişlerdir.

Haber amaçlı mitingi izleyen basın mensuplarının yapacakları giderlerin kendi kuruluşları tarafından karşılanması gereken yönetim gideri olduğu dikkate alındığında, basın mensuplarının seyahat giderlerinin Parti tarafından değil, mensubu oldukları kuruluşlarca karşılanması gerekmektedir.

5. Parti adına uçak biletlerini satın alan Parlament Seyahat Turizm Ticaret Ltd. Şti.'nin ibraz ettiği faturalarda, adlarına uçak bileti alınanlar arasında basın mensuplarının bulunduğu görülmüştür.

Parti yetkilileri konu ile ilgili yaptıkları savunmalarında, adlarına uçak bileti satın alınan kişilerin, seçim dönemlerinde medyada yer alarak, partinin görüşlerini kamuoyuna yansıtmak için Genel Merkez tarafından mitinglere davet edilen basın mensupları olduğunu belirtmişlerdir.

Haber amaçlı mitingi izleyen basın mensuplarının yapacakları giderlerin kendi kuruluşları tarafından karşılanması gereken yönetim gideri olduğu dikkate alındığında, basın mensuplarının seyahat giderlerinin Parti tarafından değil, mensubu oldukları kuruluşlarca karşılanması gerekmektedir.

6. Aşağıda ayrıntısı verilen harcamaların kanunen geçerli herhangi bir belgeye dayanmaksızın yapıldığı görülmüştür.

Parti yetkilileri konu ile ilgili 'Naci Bostancı Gazi Üniversitesi Öğretim Görevlisidir. Gelir Vergisi 18. madde gereği kendisine ödeme yapılmış ve yapılan ödemeden kesilen % 17 stopaj vergisi muhtasar beyanname ile Vergi Dairesine ödenmiştir. Tüm ödemelerin Banka kanalı ile ve Vergi Usul Kanuna uygun olarak yapılmış olması ve şahısların fatura kesecek ticari faaliyetinin bulunmadığının tarafınızca da değerlendirilmesini arz ederiz.' şeklinde savunma yapmışlardır.

2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesinde beş milyon (2007 yılı için 48,86 YTL) liraya kadar olan harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığı belirtildiğinden bu miktarı aşan harcamaların makbuz veya fatura gibi geçerli bir kanıtlayıcı belgeye dayanması gerekmektedir.

Mehmet Naci Bostancı'ya, Demokrat Parti için yazdığı yazılar ile raporların karşılığı olarak toplam 12.450.- YTL ödeme yapılmıştır. Alınan hizmet bedeli karşılığı fatura kesilmediği gibi, serbest meslek makbuzu ve gider pusulası da düzenlenmemiştir. Parti yetkilileri, söz konusu kişinin fatura düzenlemek mecburiyetinde olmadığını belirtmişler ise de, bu durumda, bu kişiye Vergi Usul Kanun'un 234. madde hükmü uyarınca 'gider pusulası' düzenlenerek ödeme yapılması gerekmektedir. Söz konusu ödemeler ise sadece Mehmet Naci Bostancı tarafından imzalanan tutanaklara dayalı olarak yapılmıştır. Siyasi Partiler tarafından yapılan ödemelerde Vergi Usul Kanunu'nda sayılan belgelerin varlığı aranmaktadır. Bu nedenle, gerekçesiz olarak tutanak düzenlenerek kaydedilen giderin, Yasa'nın öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğunun kabul edilmesi mümkün değildir.

7. Aşağıda ayrıntısı verilen harcamaların kanunen geçerli herhangi bir belgeye dayanmaksızın yapıldığı görülmüştür.

Parti yetkilileri konu ile ilgili 'Ali Atıf Bir Eskişehir Üniversitesi Öğretim Görevlisidir. Kendisinden Reklam Kampanyamız konusunda danışmanlık alınmış olup. Gelir Vergisi 18. Madde gereği kendisine ödeme yapılmış ve yapılan ödemeden Kesilen % 17 Stopaj zamanında Vergi Dairemize yatırılmıştır. Tüm ödemelerin Banka kanalı ile ve Vergi Usul Kanuna uygun olarak yapılmış olması ve şahısların fatura kesecek ticari faaliyetinin bulunmadığının tarafınızca da değerlendirilmesini arz ederiz.' şeklinde savunma yapmışlardır.

2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesinde beş milyon (2007 yılı için 48,86 YTL) liraya kadar olan harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığı belirtildiğinden bu miktarı aşan harcamaların makbuz veya fatura gibi geçerli bir kanıtlayıcı belgeye dayanması gerekmektedir.

Ali Atıf Bir'e, Demokrat Parti için reklam kampanyası stratejik analizi çalışması, lider konumlaması ön çalışma projesi ve Demokrat Parti reklam kampanyası stratejik analizi çalışması karşılığı olarak toplam 25.000.- YTL ödeme yapılmıştır. Alınan hizmet bedeli karşılığı fatura kesilmediği gibi, serbest meslek makbuzu ve gider pusulası da düzenlenmemiştir. Parti yetkilileri, söz konusu kişinin fatura düzenlemek mecburiyetinde olmadığını belirtmişler ise de, bu durumda, bu kişiye Vergi Usul Kanunun 234. madde hükmü uyarınca 'gider pusulası' düzenlenerek ödeme yapılması gerekmektedir. Söz konusu ödemeler sadece Ali Atıf Bir tarafından imzalanan temliknameye dayalı olarak yapılmıştır. Siyasi Partiler tarafından yapılan ödemelerde Vergi Usul Kanununda sayılan belgelerin varlığı aranmaktadır. Bu nedenle, gerekçesiz olarak temlikname düzenlenerek kaydedilen giderin, Yasa'nın öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğunun kabul edilmesi mümkün değildir.

Sonuç olarak, parti adına ve amaçlarına uygun olarak yapılmayan giderlerin parti tüzel kişiliği adına yapılmış bir harcama olarak kabul edilmesi mümkün görülmediğinden, 2820 sayılı Kanun'un 70. maddesine aykırı olarak yapılan toplam 105.175,06 YTL ödemenin, aynı Kanun'un 75. maddesi hükmü uyarınca Hazine'ye irad kaydedilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Giderleri

Demokrat Parti'nin 81 il örgütünün 2007 yılı giderleri toplamı 10.593.17,79 YTL olarak gösterilmiştir.

Bunun 700.429,91 YTL'si personel giderleri, 1.637.787,48 YTL'si teşkilatlara yapılan yardımlar, 1.106.582,03 YTL'si temsil ağırlama giderleri, 468.593,38 YTL.si kırtasiye giderleri, 511.760,46 YTL.si haberleşme giderleri, 1.509.140,08 YTL.si taşıma ve vasıta giderleri, 284.876,64 YTL.si seyahat giderleri, 1.035.742,52 YTL'si kira giderleri, 314.761,62 YTL'si onarım giderleri, 388.039,61 YTL'si ısıtma, aydınlatma ve temizlik giderleri, 55.236,28 YTL.si vergi, harç, noter, sigorta giderleri, 58.311,51 YTL'si demirbaş alımları, 651.566,43 YTL'si propaganda malzeme giderleri, 701.137,58 YTL'si basın yayın giderleri, 208.643,52 YTL'si geçen yıldan kalan borç ödemesi ve 960.538,74 YTL'si ise sair giderlerden oluşmaktadır.

İl örgütlerinin 2008 yılına devreden nakit mevcudu 88.581,93 YTL'dir.

Parti'nin il örgütlerinin 2007 yılı kesinhesap çizelgelerinin gider bölümü üzerinde yapılan incelemede, giderlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

C- Parti Mallarının İncelenmesi

Demokrat Parti'nin 2007 yılı defter ve belgeleri üzerinde yapılan incelemede,

Parti'nin 2007 yılında 2820 sayılı Yasa'nın 74. maddesi uyarınca taşınmaz mal ediniminde bulunmadığı, diğer yandan değeri yüz milyon lirayı aşan 411.401,41 YTL değerinde 64 adet demirbaş eşya niteliğinde taşınır mal ediniminin olduğu anlaşılmaktadır.

Demokrat Parti'nin 2007 yılı kesinhesabının ve eklerinin incelenmesinde, Parti'nin Genel Merkez ve il örgütlerinin ihtiyacı için bağış ve satınalma yoluyla elde edilen toplam 411.401,41 YTL tutarındaki taşınır ve taşınmaz malların 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

IV- SONUÇ

Demokrat Parti'nin 2007 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

1- 2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesine aykırı olarak partinin amaçlarına uygun olmayan ve parti tüzel kişiliği adına yapılmış harcama olarak kabulü mümkün görülmeyen 105.175,06 YTL karşılığı Parti malvarlığının, aynı Yasa'nın 75. maddesi uyarınca Hazine'ye gelir kaydedilmesine,

2- Parti'nin 2007 yılı kesin hesabında gösterilen 55.355.025,29 YTL gelir ve 45.466.247,91 YTL gider ile 10.186.711,01 YTL nakit devrinin ve 297.933,63 YTL borcunun, Hazine'ye irad kaydedilenler dışında kalan bölümünün eldeki bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'na uygun olduğuna,

13.5.2010 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.