ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2003/24 (Siyasî Parti Malî Denetimi)

Karar Sayısı:2010/10

Karar Günü:3.3.2010

R.G Tarih-Sayı:20.03.2010-27527

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Cumhuriyet Halk Partisi'nin 2002 yılı kesinhesabının incelenmesidir.

II- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 16. maddesi uyarınca, Mustafa BUMİN, Haşim KILIÇ, Samia AKBULUT, Yalçın ACARGÜN, Sacit ADALI, Fulya KANTARCIOĞLU, Aysel PEKİNER, Ertuğrul ERSOY, Tülay TUĞCU, Ahmet AKYALÇIN ve Mehmet ERTEN'in katılımıyla 22.10.2003 gününde yapılan ilk inceleme toplantısında;

Cumhuriyet Halk Partisi'nin 2002 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

'Dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine oybirliğiyle' karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Parti'nin Anayasa Mahkemesi'ne verdiği 2002 yılı kesinhesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren esas inceleme raporu, Anayasa ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde Cumhuriyet Halk Partisi'nin Genel Merkezi ile il örgütlerinin 2002 yılı gelirlerinin 23.634.372.441.032.- lira, giderlerinin 18.545.049.903.718.- lira, 2003 yılına devreden nakit mevcudunun 5.089.322.537.314.- lira olduğu, gelir toplamı ile gider ve nakit devir rakamlarının toplamının birbirine denk olduğu görülmüştür.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Parti Genel Merkezi gelirleri 16.396.629.704.012.- lira olarak gösterilmiştir.

Bunun 39.010.353.931.- lirası 2001 yılından devreden alacaklar, 271.314.756.453.- lirası 2003 yılına devreden borçlar, 6.288.547.576.- lirası 2001 yılından devreden nakit mevcudu, 2.210.311.711.400.- lirası aidat gelirleri, 5.064.009.583.- lirası bağış gelirleri, 103.144.000.000.- lirası defter-makbuz satış gelirleri, 6.251.346.720.- lirası balo, eğlence ve konser gelirleri, 115.539.587.794.- lirası mal varlığı gelirleri, 2.299.217.144.623.- lirası banka mevduat gelirleri, 11.339.656.589.000.- lirası hazine yardımı ve 831.656.932.- lirası çeşitli gelirlerden oluşmaktadır.

Genel Merkezin defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilen konu dışında gelirlerinin 2820 sayılı Yasa'nın 61-69. maddelerine uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

Parti'nin sunduğu gelir belgeleri arasında yer alan ve Nihat Öztürk tarafından yatırılan 336.300.000.- lira tutarındaki bağışa ilişkin olarak düzenlenen 25.9.2002 tarih ve 321535 numaralı gelir makbuzunun muhasebe kayıtlarına dahil edilmemesi yani partinin hesabına alınmaması nedeni 21.10.2009 tarih ve 338-1305 sayılı yazıda partiye sorulmuş, parti yetkilileri 18.11.2009 tarih ve 5702 sayılı cevap yazısında, 2002 yılında 2650 adetten fazla gelir makbuzunun düzenlendiğini, bunlardan bir tanesinin atlanarak kayıt altına alınmamasının kayıt hatasından kaynaklandığını ve herhangi bir kasıt bulunmadığını belirtmişlerdir.

Anayasa Mahkemesi, siyasi partilerin mali işlemlerinin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olup olmadığının saptanmasına yönelik mali denetimini Yasa'nın 75. maddesine göre evrak üzerinden yapmaktadır. Evrak deyiminin gelir-gider belgeleriyle birlikte defter ve kayıtlardaki bilgileri de kapsadığı açıktır. Defter ve belgelerin denetime elverişli ve yeterli olacak bilgileri içermesi zorunludur. Nitekim 2820 sayılı Yasa'nın 69. maddesinde gelir makbuzu ve dipkoçanlarında sağlanan gelirin türü ve miktarıyla, gelirin sağlandığı kimsenin adı, soyadı ve adresinin, makbuzu düzenleyenin sıfatı, adı, soyadı ve imzasının yer alacağı, 60. maddesinde de parti adına elde edilen gelirlerin alındığı ilgili defterlere sıra ile ve belgeleri de belirtilerek geçirileceği öngörülmektedir.

2820 sayılı Yasa'nın 75. maddesinde; 'Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir.' ve 76. maddesinde de; 'Bu Kanunun 69 uncu maddesinde belirtilen esaslara aykırı olarak bir siyasi partinin tevsik edilmeyen kaynaklardan gelir sağladığı anlaşılırsa, Anayasa Mahkemesi kararıyla bu gelir Hazineye irad kaydedilir.' hükümleri yer almaktadır.

Bu itibarla; 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'nın 60. ve 69. maddesine aykırı işlem yapılması nedeniyle, aynı Yasa'nın 75. ve 76. maddeleri uyarınca 336.300.000 lira tutarındaki gelir karşılığı parti malvarlığının Hazine'ye irad kaydedilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Gelirleri

Parti'nin il örgütleri gelirleri 7.237.742.737.020.- lira olarak gösterilmiştir.

Bunun 14.420.331.263 lirası 2001 yılından devreden alacaklar, 429.391.408.576.- lirası 2003 yılına devreden borçlar, 38.501.496.015.- lirası 2001 yılından devreden nakit mevcudu, 607.893.459.756.- lirası aidat gelirleri, 3.344.521.896.713.- lirası bağış gelirleri, 43.759.299.309.- lirası defter-makbuz satış gelirleri, 853.540.827.851.- lirası balo, eğlence ve konser gelirleri, 29.216.756.183.- lirası mal varlığı gelirleri, 30.481.261.354.- lirası banka mevduat gelirleri ve 1.846.016.000.000.- lirası genel merkez yardımlarından oluşmaktadır.

İl örgütlerinin kesinhesap çizelgelerinin gelir bölümünde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Kanun'a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Parti Genel Merkezi giderleri 11.516.453.196.536.- lira olarak gösterilmiştir.

Bunun 228.957.184.390.- lirası 2001 yılından devreden borçlar, 61.246.072.654.- lirası 2003 yılına devreden alacaklar, 1.258.582.000.175.- lirası personel giderleri, 1.114.768.076.915.- lirası yönetim giderleri, 6.773.237.205.569.- lirası seçim, tanıtım, propaganda giderleri, 233.646.656.833.- lirası demirbaş giderleri ve 1.846.016.000.000.- lirası il örgütlerine yapılan yardımlardan oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezi'nin 2003 yılına devreden nakit mevcudu 4.880.176.507.476.- liradır.

Genel Merkezin 2002 yılı defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilen konular dışında, giderlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.

AÇIKLAMA

Muhasebe biliminin genel kabul görmüş temel kavramlarından biri 'Belgelendirme' kavramıdır. Vergi Usul Kanununun 229. maddesinde 'Fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır' şeklinde tarif yapılmış ve 'Fatura Kullanma Mecburiyeti' başlıklı 232. maddesindeki hükmüne göre de, faturanın hangi hallerde ve kimler tarafından alınması ve verilmesinin gerektiği ifade edilmiştir. Bu bağlamda mal ve hizmet alımlarında bu işlemlerin fatura ile belgelendirilmesi zorunlu tutulmuş ve gerekli muhasebe kayıtlarının tutulmasında da faturanın tevsik edici belge olarak kullanılması gerektiği ifade edilmiştir.

Aynı Kanunun 'Makbuz Mecburiyeti' başlıklı 236. maddesinde, 'Serbest meslek erbabı, mesleki faaliyetlerine ilişkin her türlü tahsilatı için iki nüsha serbest meslek makbuzu tanzim etmek ve bir nüshasını müşteriye vermek, müşteri de bu makbuzu istemek ve almak mecburiyetindedir.' denilmiş ve makbuzun muhteviyatı da 237. maddede belirtilmiştir.

Yine aynı Kanun'un 'Gider Pusulası' başlıklı 234. maddesinde ki, 'Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabının ve çiftçilerin vergiden muaf esnafa;

Yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia için tanzim edip işi yapana veya emtiayı satana imza ettirecekleri gider pusulası vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş fatura hükmündedir. Bu belge, birinci ve ikinci sınıf tüccarların, zati eşyalarını satan kimselerden satın aldıkları altın, mücevher gibi kıymetli eşya için de tanzim edilir. Gider pusulası, işin mahiyeti, emtianın cins ve nev'i ile miktar ve bedelini ve iş ücretini ve işi yaptıran ile yapanın veya emtiayı satın alan ile satanın adlarıyla soyadlarını (Tüzel kişilerde unvanlarını) ve adreslerini ve tarihi ihtiva eder ve iki nüsha olarak tanzim ve bir nüshası işi yapana veya malı satana tevdi olunur. Gider pusulaları, seri ve sıra numarası dahilinde teselsül ettirilir.'

hükmünden fatura vermek mecburiyetinde olmayanlar için gider pusulası düzenleneceği anlaşılmaktadır.

2820 sayılı Siyasi Partiler Yasası'nın 70. maddesinin üçüncü fıkrasına göre beş milyon liraya (2002 yılı için 18.175.340 lira) kadar olan harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığından, bu miktarı geçen harcamaların geçerli bir kanıtlayıcı belgeye dayanması gerekmektedir.

Alınan bir mal veya hizmetin tutarının gider kaydedilebilmesi için esas olan belge faturadır. Yasa'nın 70. maddesinde belirtilen 'makbuz' un tek başına bir ödemeye esas olabilmesi için mal ya da hizmetin fatura kesilmesinin mümkün olmadığı kişi ya da kurumlardan alınması gerekmektedir.

2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesinin bir ve ikinci fıkralarında; 'Siyasi partilerin giderleri amaçlarına aykırı olamaz.

Bir siyasî partinin bütün giderleri, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır' ve aynı Yasa'nın 75. maddesinde, 'Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir' ve 76. maddesinde de, 'Belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen parti giderleri miktarınca parti malvarlığı, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye irad kaydedilir' hükümleri yer almıştır.

Cumhuriyet Halk Partisi Genel Merkezi'nin 2002 yılı defter kayıtları ve gider belgelerinin incelenmesi sonucunda tespit edilen bazı konular 21.10.2009 tarih ve 338-1305 sayılı yazıyla Parti Genel Başkanlığı'na sorulmuş, söz konusu yazıya parti tarafından 18.11.2009 tarih ve 5702 sayılı yazıyla cevap verilmiş ve yazı ekinde birtakım belgeler sunulmuştur.

Parti, 2002 yılı kesinhesaplarının ilk inceleme kararının kendilerine 4.11.2003 tarihinde tebliğ edildiğini ve Siyasi Partiler Yasası'nın 70. maddesi gereğince beş yıllık süre geçtiğinden hesapların incelenemeyeceğini belirtmiştir.

Yasa'nın 70. maddesinde gösterilen beş yıllık süre siyasi partilerin gider belgelerini saklamakla yükümlü oldukları süreyi göstermekte olup, Anayasa Mahkemesine sunulmuş belgelerle ilgisi bulunmamaktadır. Anayasa Mahkemesinin elinde bulunan siyasi parti hesaplarını esastan incelemesine ilişkin yasada bir süre öngörülmemiştir.

1- Parti adına düzenlenmemiş ve kişiler adına düzenlenmiş seyahat harcamalarına (uçak, tren ve otobüs bilet bedelleri) ilişkin belgelerle yapılan ödemelerin gider yazılmasının nedeni partiye sorulmuş; parti yetkilileri uçak, otobüs ve tren bileti gibi belgelerin hiçbir zaman kurum adına düzenlenmediğini, önceden planlanan seyahatlerin anlaşmalı acenteler vasıtasıyla alınması durumunda parti adına fatura düzenlenebileceğini, söz konusu harcamaların tamamının parti adına ve parti faaliyetleri ile ilgili olarak yapıldığını ve harcama belgelerinin hepsinde parti yetkililerinin onayının olduğunu belirtmişlerdir.

Partinin gider yazdığı seyahat belgelerinin çoğunda ya parti adına fatura kesilmiş ya da kişi adıyla beraber parti adına da belgede yer verilmiştir. Aşağıda belirtilen seyahat belgeleri ise bunların dışında kalanlar olup, bu kişilerin parti adına ve parti faaliyeti için seyahat ettiklerini gösteren herhangi bir belge bulunmamaktadır.

Parti söz konusu harcamaların parti adına ve parti faaliyetleri ile ilgili olarak yapıldığını ve harcama belgelerinin hepsinde parti yetkililerinin onayının olduğunu söylemişlerse de, gider belgeleri arasında bunları gösteren bir belge bulunmadığı gibi cevap yazısı ekinde de herhangi bir belge ibraz edilmemiştir.

Parti adına düzenlenmeyen ve kişiler adına düzenlenen belgelerle yapılan ve aşağıda ayrıntısı gösterilen toplam 3.431.050.000.- lira tutarındaki harcama parti tüzel kişiliği adına ve parti amaçlarına uygun yapılmış bir harcama olarak kabul edilmemiştir.

2- Aşağıda ayrıntısı gösterilen 2.703.696.722.- lira tutarındaki telefon faturası, sigorta primi, araç muayenesi gecikme zammı ve faizleri ile trafik cezalarının gider yazılmasının nedeni partiye sorulmuş; parti yetkilileri bu ödemelerin parti kasasından yapılan ve kaçınılmaz ödemeler olduğunu, ilgilisine ödeme yaptırılamadığı için gider kaydedildiğini bildirmişlerdir.

Parti görevlilerinin yükümlülüklerini zamanında yapmamaları ve gerekli özeni göstermemeleri sonucu oluşan gecikme zammı ve faizi ile kişilerin şahsi kusurları dolayısıyla tahakkuk eden trafik cezalarından Parti tüzel kişiliğini sorumlu tutmak mümkün değildir. Bu ödemelerin kişisel sorumluluk kapsamında değerlendirilmesi gerekir.

Bu nedenle, aşağıda ayrıntısı gösterilen toplam 2.703.696.722.- lira tutarındaki telefon faturası, sigorta primi, araç muayenesi gecikme zammı ve faizleri ile trafik cezaları parti tüzel kişiliği adına ve parti amaçlarına uygun yapılmış bir harcama olarak kabul edilmemiştir.

3- Partinin toplam 41.909.576.100 lira tutarındaki harcamalarının fatura aslı yerine fotokopisine dayanılarak gider yazılmasının nedeni partiye sorulmuş; parti yetkilileri ödemelerin banka havalesi ile yapıldığını, belge aslı elde edilemediği için fotokopiye dayanarak kaydedildiğini, ulaşılabildikleri satıcılardan noter tasdikli aslı gibidir şerhi taşıyan birer suret alındığını bildirmişler ve 3 adet faturanın noter tasdikli aslı gibidir şerhi taşıyan suretini sunmuşlardır.

Buradaki amaç faturanın gerçekliğini sorgulamak değil, bir faturanın aslının bir yerde fotokopisinin başka bir yerde kullanılma ihtimalini ortadan kaldırmaktır. Kaldı ki bir parti adına düzenlenmiş belgenin o parti haricinde başka bir kişi veya kuruluşça kullanılması mümkün değildir. Bu nedenle yasal bir zorunluluk olmadıkça (motorlu araç alımlarında trafik tescilinde faturanın aslının istenmesi gibi) parti adına düzenlenmiş faturaların asıllarının gider belgesi olarak ibraz edilmesi gerekmektedir. Parti, cevap yazısı ekinde 3 adet faturanın noter tasdikli aslı gibidir şerhi taşıyan suretini sunmuş olup belgelerin asıllarını ibraz edememiştir.

2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesinde beş milyon (2002 yılı için 18.175.340.- lira) liraya kadar olan harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığı belirtildiğinden bu miktarı aşan harcamaların makbuz veya fatura gibi geçerli bir kanıtlayıcı belgeye dayanması gerekmektedir. Bu nedenle, gerekçesiz fatura fotokopisine dayanılarak gider kaydedilen ve aşağıda ayrıntısı gösterilen 41.909.576.100.- liranın Yasa'nın öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

4- 15.3.2002 tarih ve 42 numaralı yevmiye fişi ile gider yazılan Öz Süper Fiat Otomotiv San. ve Tic. Ltd. Şirketine ait 1.3.2002 tarih ve 20332 numaralı 212.400.000.- lira bedelli faturanın suretinin kullanılarak 20.5.2002 tarih ve 94 numaralı yevmiye fişi ile tekrar gider yazılması nedeni partiye sorulmuş, parti yetkilileri mükerrer ödemenin sehven yapıldığını ve tahsil edileceğini bildirmişlerdir.

Aynı faturanın iki farklı yevmiye fişinde mükerrer olarak gider yazılması, gerçek harcama karşılığı olmaksızın ve belgeye dayanmaksızın ödeme yapılması anlamına gelmektedir.

Mükerrer olarak gider yazılan 212.400.000.- liranın Yasa'nın öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

5- 31.10.2002 tarih ve 210 numaralı yevmiye fişi ile kasadan çıkış yapılarak gider yazılan Asya Tur A.Ş. ne ait 5.9.2002 tarih ve 42200 numaralı 246.960.000.- lira bedelli faturanın, fotokopisinin kullanılarak 20.11.2002 tarih ve 225 numaralı yevmiye fişi ile tekrar gider yazılması nedeni partiye sorulmuş, parti yetkilileri faturanın mükerrer kaydedildiği ve kasadan gerçek anlamda bir ödemenin söz konusu olmadığını belirtmişlerdir.

Aynı faturanın iki farklı yevmiye fişinde mükerrer olarak gider yazılması, gerçek harcama karşılığı olmaksızın ve belgeye dayanmaksızın ödeme yapılması anlamına gelmektedir.

Mükerrer olarak gider yazılan 246.960.000.- liranın Yasa'nın öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

6- Aşağıda gösterilen 1.282.000.000.- lira tutarındaki harcamaların dayanağı olarak tutanak adı altında düzenlenen yazıların muhasebe fişine eklendiği görülmüştür.

1.282.000.000.- lira tutarındaki giderin fatura veya serbest meslek makbuzu yerine, tek başına geçerli bir kanıtlayıcı belge niteliği taşımayan tutanağa dayanarak gider yazılmasının nedeni partiye sorulmuş; parti yetkilileri gerek Siyasi Partiler Kanunu gerekse Vergi Usul Kanunu açısından esas olanın olayların gerçek mahiyeti olduğunu, doğruluk ve kanuna uygunluk incelemeleri çerçevesinde yapılan harcamaların doğruluğu, gerçekliği ve kanuna uygunluğu konularında aksine bir kanıt ortaya konulmadığı sürece belgelerin şekil açısından değerlendirilerek harcamaların kabul edilmemesinin mümkün olmadığını, tutanak, sözleşme, banka havalesi, alındı belgelerinin makbuz veya fatura gibi belgeler dışında saymanın Siyasi Partiler Kanununun amacına uygun olmadığını, makbuzun ödeme yapılan kişi tarafından ödeme konusu tutarın alındığını gösteren belge olduğunu ve tutanak, yazı gibi belgelerinde bu kapsamda olduğunu, bu belgelerin isimlerinin makbuz olmamasının makbuz içeriğine sahip olmadıkları anlamına gelmeyeceğini, söz konusu ödemelerin ortak özelliğinin fatura düzenleyebilecek konumda olmayan kişilere yapılması olduğunu, ödeme miktarlarına bakıldığında bunun kötüye kullanımı akla getirmeyecek, yani parti kaynaklarının parti amacı dışında harcandığı izlenimi vermeyecek boyutlarda olduğunun görüleceğini bildirmişlerdir.

Bir harcamanın gider yazılabilmesi için, fatura veya serbest meslek makbuzu veya bunları düzenlemekle yükümlü olmayanların usulüne uygun şekilde düzenlemiş oldukları gider pusulalarına dayanması gerekmektedir.

Fatura veya serbest meslek makbuzu veya gider pusulası ile belgelendirilmesi gerektiği halde tek başına geçerli bir kanıtlayıcı belge niteliği taşımayan tutanak adı altında düzenlenen yazılara dayanarak kişilere yapılan 1.282.000.000.- liranın Yasa'nın öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

7- Parti tüzelkişiliği adına yapılmayan 309.156.900 liralık harcamanın gider yazılması nedeni partiye sorulmuş, parti yetkilileri gider belgelerinde adı geçen kişilerin partide görevli olduklarını ve ödemelerin bu kapsamda yapıldığını belirtmişler, ancak söz konusu giderlerin yapılmasına ilişkin görev durumunu gösteren herhangi bir belge ibraz etmemişlerdir.

2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesinde, siyasi partilerin giderlerinin amaçlarına aykırı olamayacağı ve bir siyasî partinin bütün giderlerinin o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılacağı hüküm altına alınmıştır.

Buna göre, parti giderlerine ilişkin belgelerin parti tüzelkişiliği adına düzenlenmiş olması gerekmektedir.

Kişiler adına düzenlenen ve Parti tüzelkişiliği adına olmayan 309.156.900.- liralık harcamanın Yasa'nın öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

8- Partinin Menekşe Tarhan Öztoprak'a herhangi bir gider belgesi olmaksızın sadece yapılan sözleşmeye dayanarak ödemede bulunduğu görülmüştür.

Fatura veya serbest meslek makbuzu veya gider pusulası yerine, tek başına geçerli bir kanıtlayıcı belge niteliği taşımayan sözleşmeye dayanarak Menekşe Tarhan Öztoprak'ın banka hesabına yatırılan 2.000.000.000 liranın 31.5.2002 tarih ve 99 numaralı yevmiye belgesi ile gider yazılması nedeni partiye sorulmuş, parti yetkilileri esas olanın olayların gerçek mahiyeti olduğunu, doğruluk ve kanuna uygunluk incelemeleri çerçevesinde yapılan harcamaların doğruluğu, gerçekliği ve kanuna uygunluğu konularında aksine bir kanıt ortaya konulmadığı sürece sadece belgelere bakılarak, belgeler şekil açısından değerlendirilerek harcamaların kabul edilmemesinin mümkün olmadığını, tutanak, sözleşme, banka havalesi, alındı belgelerinin makbuz veya fatura gibi belgeler dışında saymanın Siyasi Partiler Kanununun amacına uygun olmadığını bildirmişlerdir.

Partinin çalışanlarına yaptığı ücret ödemesine ilişkin bordroların incelenmesinde, bu kişinin bordroya dahil olmadığı, dolayısıyla da partinin bu kişiden hizmet satın aldığı anlaşılmaktadır. Bu nedenle adı geçenin verdiği hizmet karşılığıyla ilgili olarak fatura veya serbest meslek makbuzu veya bunları düzenlemekle yükümlü değilse usulüne uygun şekilde düzenlenmiş gider pusulalarını vermesi gerekir.

Fatura veya serbest meslek makbuzu veya gider pusulası ile belgelendirilmesi gerektiği halde tek başına geçerli bir kanıtlayıcı belge niteliği taşımayan sözleşmeye dayanarak Menekşe Tarhan Öztoprak'a ödenen 2.000.000.000.- lira tutarındaki giderin Yasa'nın öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

9- Partide ücret karşılığı çalışmakta iken istifa etmek suretiyle partideki görevinden ayrılmış olan Dilek Gedik'e 31.12.2002 tarih ve 240 numaralı yevmiye belgesi ile 3.155.253.509.- lira kıdem tazminatı ödenmesi nedeni partiye sorulmuş, parti yetkilileri söz konusu ödemenin işverenin tasarrufunda yapıldığını, iş hukukunda bunu yasaklayan bir hükmün bulunmadığını, her işverenin istihdam ettiği personele işten kendi isteğiyle olsun olmasın ayrılınca ihbar, kıdem tazminatı ya da başka isimler altında ödeme yapmakta serbest olduğunu, kendi isteğiyle işten ayrılan personelin ihbar ve kıdem tazminatı talep etme hakkının olmadığını, ancak işverenin geçmişteki performansını dikkate alarak ve mağduriyetini gidermek amacıyla ihbar ve kıdem tazminatı ödemesini engelleyen yasal bir düzenlemenin bulunmadığını ve partiden ayrılan personele banka aracılığıyla yapılan ödemenin gider yazılmasında Siyasî Partiler Yasası'nın 70. maddesine aykırılık bulunmadığını bildirmişlerdir.

Söz konusu kişiye hitaben yazılan Parti Genel Sekreteri tarafından imzalanmış 24.12.2002 tarihli yazıda, tazminat ödenmesini gerektiren haller dışında işten ayrılmış olduğu için yasal olarak herhangi bir ödeme yapılması olanağının bulunmadığı ve herhangi bir mevzuat zorunluluğu olmamasına karşın görev yaptığı süre içindeki davranış, işindeki ahlak, özveri ve titizliği nedeniyle 3.155.253.509.- lira ödenmesinin uygun görüldüğü belirtilmiştir.

Partinin sunduğu 18.11.2009 günlü yazıda da, kendi isteğiyle işten ayrılan personelin ihbar ve kıdem tazminatı talep etme hakkının olmadığı ifade edilmiştir.

Bu ifadelerden kendi isteğiyle işinden ayrılan personele tazminat ödenmesinin yasal olmadığını partinin de kabul ettiği anlaşılmaktadır.

1475 sayılı İş Kanunu'nun 14. maddesinde kıdem tazminatının ödenmesini gerektiren haller sayılmış olup, istifa etmek suretiyle olan ayrılmalar bunlar arasında sayılmamıştır. Nitekim yerleşik Yargıtay içtihadına göre, istifa ederek işinden ayrılan kişilere kıdem tazminatı ödenemeyeceği hüküm altına alınmıştır.

Hazine Yardımı alan bir partinin, kendi isteğiyle işinden ayrılan kişiye çalıştığı dönemdeki performans ve tutumu dikkate alınıp mağduriyetini gidermek amacıyla yasal olarak ödemekle yükümlü olmadığı tazminatı ödemesinin parti adına ve amacına uygun bir harcama olmadığı düşünülmektedir.

Buna göre, Parti tarafından yasal olarak ödenmesi gerekmediği halde gider kaydedilip ödenen 3.155.253.509.- lira Parti tüzelkişiliği adına ve amacına uygun yapılmış bir harcama olarak kabul edilmemiştir.

10- 23.12.2002 tarihli avans makbuzu ile Av. Şahin Mengü'ye 1.600.000.000.- lira avans verildiği, ancak 31.12.2002 tarih ve 252 numaralı yevmiye belgesi ile muhasebe kaydına avans olarak değil herhangi bir belgesi olmadığı halde gider olarak işlendiği görülmüştür.

Avans makbuzunda söz konusu meblağın 1998/1579 E, 2002/800 K sayılı dosyanın karar harcı ve icra masrafları için verildiği belirtilmiştir. Yevmiye belgesine, söz konusu paranın karar harcı ve masraflar için harcandığına ilişkin herhangi bir belge eklenmemiştir.

Avans olarak verilen 1.600.000.000.- liranın avans olarak muhasebeleştirilmesi gerektiği halde, herhangi bir belgesi olmaksızın gider olarak kaydedilmesinin nedeni partiye sorulmuş, parti yetkilileri söz konusu avansın sehven gider olarak kaydedildiğini ve kayıt hatasından kaynaklandığını bildirmişlerdir.

Söz konusu para avans makbuzu ile verilmiştir. Avansın harcandığına ilişkin gider belgesi, sunulan belgeler arasında yer almadığı gibi partinin cevap yazısı ekinde de ibraz edilmemiştir.

Bu nedenle, avans makbuzu ile verildiği halde herhangi bir gider belgesine dayanmaksızın gider olarak kaydedilen 1.600.000.000.- liranın Yasa'nın öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

Yukarıdaki açıklamalara göre, Parti adına ve amaçlarına uygun olarak yapılmayan toplam 56.850.093.231.- lira gider karşılığı parti malvarlığının 2820 sayılı Yasa'nın 75. ve 76. maddeleri uyarınca Hazine'ye irad kaydedilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Giderleri

Parti il örgütlerinin giderleri 7.028.596.707.182.- lira olarak gösterilmiştir.

Bunun 262.845.943.091.- lirası 2001 yılından devreden borçlar, 59.435.045.698.- lirası 2003 yılına devreden alacaklar, 551.922.577.139.- lirası personel giderleri, 1.957.025.840.100.- lirası yönetim giderleri, 81.632.700.000.- lirası kurultay, kongre giderleri, 3.350.255.698.540.- lirası seçim, tanıtım, propaganda giderleri, 262.426.210.800.-lirası demirbaş giderleri ve 503.052.691.814.- lirası yapılan yardımlardan oluşmaktadır.

İl örgütlerinin 2003 yılına devreden nakit mevcudu 209.146.029.838.- liradır.

İl örgütleri kesinhesap çizelgelerinin gider bölümleri üzerinde yapılan incelemede, giderlerin 2820 sayılı Kanun'a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

C- Parti Malları

Cumhuriyet Halk Partisi'nin 2002 yılı defter ve belgeleri üzerinde yapılan incelemede,

Parti'nin 2002 yılında 2820 sayılı Yasa'nın 74. maddesi uyarınca değeri yüz milyon lirayı aşan 394.479.774.833.- lira değerinde taşıt ve demirbaş eşya niteliğinde taşınır mal, 96.400.000.000.- lira değerinde taşınmaz mal ediniminin olduğu anlaşılmıştır.

Parti tarafından 2002 yılında edinilen, değerleri toplamı 394.479.774.833.- lira olan taşınır malların 233.646.656.833.- lirası Genel Merkez, 160.833.118.000.- lirası ise il örgütleri tarafından edinilmiştir. Bu mallar, taşıt araçları ve muhtelif büro malzemeleri (Toplantı masa ve sandalyeleri, bilgisayar, tv, dolap, halı, kilim vb.) olup, 38.600.000.000.- lirası bağış, 359.279.774.833 lirası ise satınalma suretiyle edinilmiştir.

Parti tarafından 2002 yılında edinilen, değerleri toplamı 96.400.000.000.- lira olan taşınmaz malların tamamı il örgütleri tarafından edinilmiştir. Bu mallar, çeşitli daire ve dükkanlar olup, 36.000.000.000.- lirası bağış, 60.400.000.000.- lirası ise satınalma suretiyle edinilmiştir.

Cumhuriyet Halk Partisi'nin 2002 yılı kesinhesabının ve eklerinin incelenmesinde, Parti'nin 2002 yılında edindiği taşınmaz ve değeri yüz milyon lirayı aşan taşınır malların 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

IV- SONUÇ

Cumhuriyet Halk Partisi'nin 2002 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

1- Gelir belgeleri arasında makbuzu yer almasına rağmen Parti hesaplarına dahil edilmeyen 336.300.000.- lira (336,30 YTL.) tutarındaki gelir ile giderlerden Parti amacına uygun ve Parti tüzelkişiliği adına yapılmış harcama olarak kabulü mümkün görülmeyen 56.850.093.231.- lira (56.850,09 YTL.) olmak üzere, toplam 57.186.393.231.- lira (57.186,39 YTL.) karşılığı Parti malvarlığının 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'nın 75. ve 76. maddeleri gereğince Hazine'ye gelir kaydedilmesine,

2- Parti'nin 2002 yılı kesinhesabında gösterilen 23.634.372.441.032.- lira (23.634.372,44 YTL.) geliri, 18.545.049.903.718.- lira (18.545.049,90 YTL.) gideri ile 5.089.322.537.314.- lira (5.089.322,53 YTL.) nakit devrinin Hazine'ye irat kaydedilenler dışında kalan bölümünün eldeki bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'na uygun olduğuna,

3.3.2010 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.