ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2001/18 (Siyasî Parti Malî Denetimi)

Karar Sayısı:2009/38

Karar Günü:13.5.2009

R.G. Tarih-Sayı:04.06.2009-27248

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Cumhuriyet Halk Partisi'nin 2000 yılı kesinhesabının incelenmesidir.

II- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 16. maddesi uyarınca, Mustafa BUMİN, Haşim KILIÇ, Yalçın ACARGÜN, Sacit ADALI, Ali HÜNER, Fulya KANTARCIOĞLU, Ertuğrul ERSOY, Tülay TUĞCU, Ahmet AKYALÇIN, Enis TUNGA ve Mehmet ERTEN'in katılımıyla 17.9.2002 gününde yapılan ilk inceleme toplantısında;

Cumhuriyet Halk Partisi'nin 2000 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

'Dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine oybirliğiyle' karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Parti'nin Anayasa Mahkemesi'ne verdiği 2000 yılı kesinhesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren esas inceleme raporu, Anayasa ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde Cumhuriyet Halk Partisi'nin Genel Merkezi ile il örgütlerinin 2000 yılı gelirlerinin 4.740.126.050.208.- lira, giderlerinin 4.710.060.520.607.- lira, 2001 yılına devreden nakit mevcudunun 30.065.529.601.- lira olduğu, gelir toplamı ile gider ve nakit devir rakamlarının toplamının birbirine denk olduğu görülmüştür.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Parti Genel Merkezi gelirleri 2.981.237.489.460.- lira olarak gösterilmiştir.

Bunun 34.008.566.810.- lirası 1999 yılından devreden alacaklar, 556.070.822.723.- lirası 2001 yılına devreden borçlar, 367.531.346.385.- lirası 1999 yılından devreden nakit mevcudu, 246.618.400.000.- lirası aidat gelirleri, 10.122.500.000.- lirası bağış gelirleri, 901.000.000.- lirası defter-makbuz satış gelirleri, 4.437.363.000.- lirası balo, eğlence ve konser gelirleri, 18.000.000.000.- lirası mal varlığı gelirleri, 328.064.439.922.- lirası banka mevduat gelirleri, 3.971.260.000.- lirası kira gelirleri,1.399.436.200.000.- lirası hazine yardımı ve 12.075.590.620.- lirası diğer gelirlerden oluşmaktadır.

Genel Merkezin defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerinin 2820 sayılı Kanun'a uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Gelirleri

Parti'nin il örgütleri gelirleri 1.758.888.560.748.- lira olarak gösterilmiştir.

Bunun 9.935.065.441.- lirası 1999 yılından devreden alacaklar, 100.740.057.307.- lirası 2001 yılına devreden borçlar, 69.962.309.366.- lirası 1999 yılından devreden nakit mevcudu, 451.817.585.610.- lirası aidat gelirleri, 557.246.507.352.- lirası bağış gelirleri, 16.499.732.009.- lirası defter-makbuz satış gelirleri, 319.577.985.028.- lirası balo, eğlence ve konser gelirleri, 77.264.000.000.- lirası mal varlığı gelirleri, 7.775.395.635.- lirası banka mevduat gelirleri ve 148.069.923.000.- lirası genel merkez yardımlarından oluşmaktadır.

İl örgütlerinin kesinhesap çizelgelerinin gelir bölümünde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Kanun'a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Parti Genel Merkezi giderleri 2.977.593.847.248.- lira olarak gösterilmiştir.

Bunun 66.136.859.748.- lirası 1999 yılından devreden borçlar, 19.406.705.026.- lirası 2001 yılına devreden alacaklar, 799.460.163.818.- lirası personel giderleri, 515.360.868.242.- lirası yönetim giderleri, 41.913.112.500.- lirası kurultay kongre giderleri, 296.148.899.042.- lirası seçim, tanıtım, propaganda giderleri, 1.098.730.845.872.- lirası demirbaş giderleri, 2.825.000.000.- lirası çeşitli giderler ve 137.611.393.000.- lirası il örgütlerine yapılan yardımlardan oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezi'nin 2001 yılına devreden nakit mevcudu 3.643.642.212.- liradır.

Genel Merkezin 2000 yılı defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilenler dışında kalan giderlerin 2820 sayılı Kanun'a uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.

AÇIKLAMA

Muhasebe biliminin genel kabul görmüş temel kavramlarından biri 'Belgelendirme' kavramıdır. Vergi Usul Kanununun 229. maddesinde 'Fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır' şeklinde tarif yapılmış ve 'Fatura Kullanma Mecburiyeti' başlıklı 232. maddesindeki hükmüne göre de, faturanın hangi hallerde ve kimler tarafından alınması ve verilmesinin gerektiği ifade edilmiştir. Bu bağlamda mal ve hizmet alımlarında bu işlemlerin fatura ile belgelendirilmesi zorunlu tutulmuş ve gerekli muhasebe kayıtlarının tutulmasında da faturanın tevsik edici belge olarak kullanılması gerektiği ifade edilmiştir.

Aynı Kanunun 'Makbuz Mecburiyeti' başlıklı 236. maddesinde, 'Serbest meslek erbabı, mesleki faaliyetlerine ilişkin her türlü tahsilatı için iki nüsha serbest meslek makbuzu tanzim etmek ve bir nüshasını müşteriye vermek, müşteri de bu makbuzu istemek ve almak mecburiyetindedir.' denilmiş ve makbuzun muhteviyatı da 237. maddede belirtilmiştir.

Yine aynı Kanunun 'Gider Pusulası' başlıklı 234. maddesinde ki, 'Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabının ve çiftçilerin vergiden muaf esnafa;

Yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia için tanzim edip işi yapana veya emtiayı satana imza ettirecekleri gider pusulası vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş fatura hükmündedir. Bu belge, birinci ve ikinci sınıf tüccarların, zati eşyalarını satan kimselerden satın aldıkları altın, mücevher gibi kıymetli eşya için de tanzim edilir. Gider pusulası, işin mahiyeti, emtianın cins ve nev'i ile miktar ve bedelini ve iş ücretini ve işi yaptıran ile yapanın veya emtiayı satın alan ile satanın adlarıyla soyadlarını (Tüzel kişilerde unvanlarını) ve adreslerini ve tarihi ihtiva eder ve iki nüsha olarak tanzim ve bir nüshası işi yapana veya malı satana tevdi olunur. Gider pusulaları, seri ve sıra numarası dahilinde teselsül ettirilir.'

hükmünden fatura vermek mecburiyetinde olmayanlar için gider pusulası düzenleneceği anlaşılmaktadır.

2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun 70. maddesinin üçüncü fıkrasına göre beş milyon liraya (2000 yılı için 7.605.000.- lira) kadar olan harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığından, bu miktarı geçen harcamaların geçerli bir kanıtlayıcı belgeye dayanması gerekmektedir.

Alınan bir mal veya hizmetin tutarının gider kaydedilebilmesi için esas olan belge faturadır. Kanun'un 70. maddesinde belirtilen 'makbuz' un ya da tutanağın tek başına bir ödemeye esas olabilmesi için mal ya da hizmetin fatura kesilmesinin mümkün olmadığı kişi ya da kurumlardan alınması gerekmektedir.

Kanun'un 70. maddesinin bir ve ikinci fıkralarında; 'Siyasi partilerin giderleri amaçlarına aykırı olamaz.

Bir siyasî partinin bütün giderleri, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır' ve aynı Kanun'un 75. maddesinde, 'Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir' ve 76. maddesinde de, 'Belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen parti giderleri miktarınca parti malvarlığı, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye irad kaydedilir' hükümleri yer almıştır.

Cumhuriyet Halk Partisi Genel Merkezi'nin 2000 yılı defter kayıtları ve gider belgelerinin incelenmesi sonucunda tespit edilen bazı konular 5.2.2009 tarih ve 29-129 sayılı yazıyla Parti Genel Başkanlığı'na sorulmuş, söz konusu yazıya parti tarafından 6.3.2009 tarih ve 655 sayılı yazıyla cevap verilmiş ve yazı ekinde birtakım belgeler sunulmuştur.

Parti, 2000 yılı kesinhesaplarının ilk inceleme kararının kendilerine 17.9.2002 tarihinde tebliğ edildiğini ve Siyasi Partiler Kanunu'nun 70. maddesi gereğince beş yıllık süre geçtiğinden hesapların incelenemeyeceğini belirtmiştir.

Kanun'un 70. maddesinde gösterilen beş yıllık süre siyasi partilerin gider belgelerini saklamakla yükümlü oldukları süreyi göstermekte olup, Anayasa Mahkemesine sunulmuş belgelerle ilgisi bulunmamaktadır. Anayasa Mahkemesinin elinde bulunan siyasi parti hesaplarını esastan incelemesine ilişkin yasada bir süre öngörülmemiştir.

1- 4.1.2000 tarih ve 5 numaralı yevmiye fişinde, Şanlıurfa ve ilçelerine gönderilen üye yenileme paylarının kasadan çıkış yapılarak aşağıda tarih ve numarası belirtilen gelir makbuzları ile ödendiği, ancak gelir makbuzlarının il ve ilçe görevlilerince değil Merkez Yürütme Kurulu üyesi Mahmut Yıldız tarafından imzalandığı görülmüştür. Yevmiye fişi ekinde il ve ilçe teşkilatlarına gönderilen üye yenileme paylarına ilişkin olarak söz konusu gelir makbuzları dışında başka bir belge bulunmadığından, bu paraların il ve ilçe teşkilatı hesaplarına nasıl intikal ettirildiği anlaşılamamıştır. Bu paraların teşkilatların hesaplarına dahil edildiğine ilişkin belgelerin sunulması partiden istenmiş; parti yetkilileri, 870.300.000.- liranın Şanlıurfa iline ait 2000 yılı kesinhesap cetvelinin gelir hanesinde beyan edildiğini, Merkez Yönetim Kurulu üyesi Mahmut Yıldız'ın Şanlıurfa'lı olması nedeniyle kendisine verildiğini ve ilgili İl'e teslim edildiğini bildirmişler, ancak herhangi bir belge ibraz etmemişlerdir.

Siyasi Partiler Kanunu'nun 'Gelirlerin sağlanmasında usul' başlıklı 69. maddesinde, siyasi partilerin genel merkezlerinin ve teşkilat kademelerinin gelirlerinin parti merkez karar ve yönetim kurulunca bastırılan makbuzlar karşılığında alınacağı, makbuz ve dip koçanlarında sağlanan gelirin türü ve miktarıyla, gelirin sağlandığı kimsenin adı, soyadı ve adresi, makbuzu düzenleyenin sıfatı, adı, soyadı ve imzasının bulunacağı hüküm altına alınmıştır.

Buna göre, Şanlıurfa ili ve ilçelerine verilen üye yenileme paylarına ait gelir makbuzlarında parayı alan il ve ilçe görevlilerinin adı, soyadı ve imzasının bulunması gerekir. Parti tarafından il ve ilçe görevlilerince düzenlenen gelir makbuzları ibraz edilmediği gibi, bu payların teşkilatlara intikal ettirildiğine ilişkin başka bir belgede sunulmamıştır.

Üye yenileme paylarının teslimiyle ilgili olarak, Parti Merkez Yönetim Kurulu üyesi Mahmut Yıldız tarafından imzalanan gelir makbuzları dışında başka bir belge bulunmadığından, 870.300.000.- lira tutarındaki üye yenileme paylarının Kanun'un öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

2- Kişiler adına düzenlenmiş seyahat harcamalarına (uçak ve otobüs bilet bedelleri) ilişkin belgelerle yapılan ödemelerin gider yazılmasının nedeni partiye sorulmuş; parti yetkilileri, uçak, otobüs ve tren bileti gibi belgelerin hiçbir zaman kurum adına düzenlenmediğini, önceden planlanan seyahatlerin anlaşmalı acenteler vasıtasıyla alınması durumunda parti adına fatura düzenlenebileceğini, söz konusu harcamaların tamamının parti adına ve parti faaliyetleri ile ilgili olarak yapıldığını ve harcama belgelerinin hepsinde parti yetkililerinin onayının olduğunu belirtmişlerdir.

Partinin gider yazdığı seyahat belgelerinin çoğunda ya parti adına fatura kesilmiş ya da kişi adıyla beraber parti adına da belgede yer verilmiştir. Aşağıda belirtilen seyahat belgeleri ise bunların dışında kalanlar olup, bu kişilerin parti adına ve parti faaliyeti için seyahat ettiklerini gösteren herhangi bir belge bulunmamaktadır.

Parti söz konusu harcamaların parti adına ve parti faaliyetleri ile ilgili olarak yapıldığını ve harcama belgelerinin hepsinde parti yetkililerinin onayının olduğunu söylemişlerse de, gider belgeleri arasında bunları gösteren bir belge bulunmadığı gibi cevap yazısı ekinde de herhangi bir belge ibraz edilmemiştir.

Kişiler adına yapılan ve aşağıda ayrıntısı gösterilen toplam 1.284.400.000.- lira parti tüzel kişiliği adına ve parti amaçlarına uygun yapılmış bir harcama olarak kabul edilmemiştir.

3- Aşağıda ayrıntısı gösterilen 472.498.294.- lira tutarındaki vergi, sigorta primi, su kullanım bedelleri gecikme zammı ve faizleri ile trafik cezalarının gider yazılmasının nedeni partiye sorulmuş; parti yetkilileri, kayıtlarda Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler hesabında izlenmesi gereken bu ödemelerin sehven farklı bir hesapta izlendiğini bildirmişlerdir.

Parti görevlilerinin yükümlülüklerini zamanında yapmamaları ve gerekli özeni göstermemeleri sonucu oluşan gecikme zammı ve faizi ile kişilerin şahsi kusurları dolayısıyla tahakkuk eden para cezalarından Parti tüzel kişiliğini sorumlu tutmak mümkün değildir. Bu ödemelerin kişisel sorumluluk kapsamında değerlendirilmesi gerekir.

Bu nedenle, aşağıda ayrıntısı gösterilen toplam 472.498.294.- lira tutarındaki vergi, sigorta primi, su kullanım bedelleri gecikme zammı ve faizleri ile trafik cezaları parti tüzel kişiliği adına ve parti amaçlarına uygun yapılmış bir harcama olarak kabul edilmemiştir.

4- Partinin toplam 1.384.844.497.- lira tutarındaki harcamalarının fatura aslı olmaksızın gider yazılmasının nedeni partiye sorulmuş; parti yetkilileri, ilgili firmalardan karşıt inceleme ile belgelerin doğruluğunun tespit edilebileceğini, gerekli süre tanındığı takdirde ilgili firmalardan bu belgeleri temin edebileceklerini, ödemelerin tamamının banka havalesi ile yapıldığını ve Vergi Usul Kanununda fatura fotokopilerine dayanılarak gider kaydının yasak olduğunu belirten bir hüküm bulunmadığını bildirmişlerdir.

Buradaki amaç faturanın gerçekliğini sorgulamak değildir. Bir parti adına düzenlenmiş belgenin o parti haricinde başka bir kişi veya kuruluşça kullanılması imkanı bulunmamaktadır. Bu nedenle yasal bir zorunluluk olmadıkça (motorlu araç alımlarında trafik tescilinde faturanın aslının istenmesi gibi) parti adına düzenlenmiş faturaların asıllarının gider belgesi olarak ibraz edilmesi gerekmektedir.

Ayrıca, Anayasa Mahkemesinin ilgili firmalardan karşıt inceleme ile belgelerin doğruluğunu tespit etmek gibi bir yükümlülüğü olmadığı gibi bunu yapmak için süre açısından imkanı da bulunmamaktadır. Parti kendisi gider yazdığı belgelerin asıllarını ibraz etmekle yükümlüdür. Belge aslı ödeme anında alındığı için Parti şu aşamada ilgili firmalardan ancak belge suretlerinin fotokopilerini temin edebilecektir.

2820 sayılı Kanun'un 70. maddesinde beş milyon (2000 yılı için 7.605.000.- lira) liraya kadar olan harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığı belirtildiğinden bu miktarı aşan harcamaların makbuz veya fatura gibi geçerli bir kanıtlayıcı belgeye dayanması gerekmektedir. Bu nedenle, gerekçesiz olarak fatura aslı olmaksızın gider kaydedilen ve aşağıda ayrıntısı gösterilen 1.384.844.497.- liranın Kanun'un öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

5- 13.3.2000 tarihli avans makbuzu ile Güldal Okutucu'ya Samsun seyahati (kadın kolları) için 500.000.000.- lira avans verildiği, ancak muhasebe kaydına (Yevmiye defterinde 10.3.2000/148 nolu yevmiye) avans olarak değil herhangi bir harcama belgesi olmadığı halde direkt gider olarak işlendiği görülmüştür.

Belgelerin eklendiği 10.3.2000 tarih ve 148 nolu yevmiye fişinde söz konusu avansın olması gereken Alacaklar hesabına kaydedildiği, ancak kesin hesabın dayanağı olan onaylı yevmiye defteri ve defteri kebirde 148 nolu yevmiyenin bu şekilde değil farklı olarak yer aldığı ve söz konusu avansın direkt Giderler hesabına kaydedildiği anlaşılmıştır.

Avans olarak verilen 500.000.000.- liranın avans olarak muhasebeleştirilmesi gerektiği halde, herhangi bir harcama belgesi olmaksızın direkt gider olarak kaydedilmesinin nedeni partiye sorulmuş; parti yetkilileri, söz konusu 500.000.000.- liranın kadın kolları başkanı Güldal Okuducu eliyle Samsun'da yapılan etkinlik çerçevesinde tutanakla amatör bir ses sanatçısına ödenen para olduğunu bu nedenle gider kaydedildiğini bildirmişlerdir.

Söz konusu para, avans makbuzu ile verilmiştir. Avansın harcandığına ilişkin gider belgesi, sunulan belgeler arasında yer almadığı gibi partinin cevap yazısı ekinde de ibraz edilmemiştir.

Bu nedenle, avans makbuzu ile verildiği halde, herhangi bir gider belgesine dayanmaksızın gider olarak kaydedilen 500.000.000.- liranın Kanun'un öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

6- 10.3.2000 tarih ve 147 numaralı yevmiye fişi ile kasadan çıkış yapılarak gider yazılan Yiğit Gülöksüz'e ait 8.3.2000 tarih ve 2354471100704 numaralı 44.000.000.- lira bedelli İstanbul-Ankara arası uçak biletinin, bu bilete ilişkin olarak kesilen 8.3.2000 tarih ve 807351 numaralı THY faturası ile 10.4.2000 tarih ve 203 numaralı yevmiye fişi ile kasadan çıkış yapılarak tekrar gider yazılması nedeni partiye sorulmuş; parti yetkililerince, 147 nolu yevmiye maddesi ile gider kaydedilen 44.000.000.- lira ile 203 nolu yevmiye maddesi ile gider kaydedilen 44.000.000.- liranın gerçek manada kasadan mükerrer çıkış olduğu ve sehven yanlış kayıt altına alındığı şeklinde açıklamada bulunulmuştur.

Aynı faturanın iki farklı yevmiye fişinde mükerrer olarak gider yazılması, gerçek harcama karşılığı olmaksızın ve belgeye dayanmaksızın ödeme yapılması anlamına gelmektedir.

Mükerrer olarak gider yazılan 44.000.000.- liranın Kanun'un öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

7- 16.4.2000 tarihli avans makbuzları ile Ekrem Tamer'e 50.000.000.- lira ve D.Pınar Atılgan'a 300.000.000.- lira sunuculuk ve orkestra bedeli olarak avans verildiği, ancak muhasebe kaydına (Yevmiye defterinde 15.4.2000/215 nolu yevmiye) avans olarak değil herhangi bir harcama belgesi olmadığı halde direkt gider olarak işlendiği görülmüştür.

Avans olarak verilen 350.000.000.- liranın avans olarak muhasebeleştirilmesi gerektiği halde, herhangi bir harcama belgesi olmaksızın direkt gider olarak kaydedilmesinin nedeni partiye sorulmuş; parti yetkilileri, söz konusu 350.000.000.- liranın bir parti etkinliğinde amatör ses ve saz sanatçılarına ödenen para olduğunu ve avans olarak değerlendirilen bu tutarın gider kaydedilmesinin nedeninin amatör sanatçıların belge düzenleyememeleri olduğunu bildirmişlerdir.

Söz konusu 350.000.000.- lira avans makbuzu ile verilmiştir. Belge düzenleyemeyen amatör sanatçılara yapılan ödemeler için, usulüne uygun gider pusulası düzenlenmesi gerekmektedir. Avansın harcandığına ilişkin gider belgesi, sunulan belgeler arasında yer almadığı gibi partinin cevap yazısı ekinde de ibraz edilmemiştir.

Bu nedenle, avans makbuzu ile verildiği halde, herhangi bir gider belgesine dayanmaksızın gider olarak kaydedilen 350.000.000.- liranın Kanun'un öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

8- Aşağıda gösterilen 5.490.000.000.- lira tutarındaki harcamaların dayanağı olarak yazı, para makbuzu ve hesaba yapılan havaleye ait dekont gibi belgelerin muhasebe fişine eklendiği görülmüştür.

5.490.000.000.- lira tutarındaki giderin fatura veya serbest meslek makbuzu yerine; yazı, para makbuzu ve hesaba yapılan havaleye ait dekont gibi tek başına geçerli bir kanıtlayıcı belge niteliği taşımayan belgelere dayanarak gider yazılmasının nedeni partiye sorulmuş; parti yetkilileri, gerçekte mükellef olmayıp amatör tiyatro grubu ve araştırma görevlileri gibi kişilere yapılan bu ödemelerin ancak para makbuzu, gider makbuzu ve hesaba yapılan havalelerle kayıt altına alınabildiğini belirtmişlerdir.

Para makbuzu, yazı ve hesaba yapılan havaleye ait dekont gibi tek başına geçerli bir kanıtlayıcı belge niteliği taşımayan belgelere dayanan ve fatura veya serbest meslek makbuzu ile belgelendirilemeyen 5.490.000.000.- liranın Kanun'un öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

9- 24.5.2000 tarih ve 289 numaralı yevmiye fişi ile faturanın faks fotokopisi eklenerek bankadan çıkış yapılmak suretiyle gider yazılan O İki Turizm Yatırım Ltd. Şirketine (Ilgaz Dağbaşı Otel) ait 20.5.2000 tarih ve 138740 numaralı 94.050.000.- lira tutarındaki otel faturasının, aslı kullanılarak 26.5.2000 tarih ve 293 numaralı yevmiye fişi ile kasadan çıkış yapılarak tekrar gider yazılmasının nedeni partiye sorulmuş; parti yetkilileri, söz konusu faturanın önce faks fotokopisi ile kayda alındığını, sonra 293 nolu yevmiye maddesi ile fatura aslının kayda alınarak sehven mükerrer muhasebe kaydı yapıldığını bildirmişlerdir.

Aynı faturanın iki farklı yevmiye fişinde mükerrer olarak gider yazılması, gerçek harcama karşılığı olmaksızın ve belgeye dayanmaksızın ödeme yapılması anlamına gelmektedir.

Mükerrer olarak gider yazılan 94.050.000.- liranın Kanun'un öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

10- Parti tüzelkişiliği adına yapılmayan 111.355.356.- liralık harcamanın gider yazılmasının nedeni partiye sorulmuş; parti yetkilileri, bu ödemelerin söz konusu kişilerin görevli oldukları sırada yapılan ödemeler olduğunu belirtmişler, ancak görev durumunu gösteren herhangi bir belge ibraz etmemişlerdir.

2820 sayılı Kanun'un 70. maddesinde, siyasi partilerin giderlerinin amaçlarına aykırı olamayacağı ve bir siyasî partinin bütün giderlerinin o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılacağı hüküm altına alınmıştır.

Buna göre, parti giderlerine ilişkin belgelerin parti tüzelkişiliği adına düzenlenmiş olması gerekmektedir.

Kişiler adına düzenlenen ve Parti tüzelkişiliği adına olmayan 111.355.356.- liralık harcamanın Kanun'un öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

11- 20.9.2000 tarih ve 491 yevmiye numaralı mahsup fişi ile ödemesi yapılan Çin seyahatine ilişkin giderlerin ödenmesine ilişkin belgelerin incelenmesinde, Parti Merkez Yürütme Kurulu üyesi İbrahim Tez tarafından imzalanmış 14.6.2000 tarihli gider makbuzu ile basın mensupları A. Rezzak Oral ile Emin Koç'un her birine 500 Amerikan Doları olmak üzere toplam 1000 Amerikan Doları (1000 x 614.891 = 614.891.000 lira) harcırah ödemesinde bulunulduğu görülmüştür.

Basın mensuplarına harcırah adı altında Parti bütçesinden 1000 Amerikan Doları (614.891.000 lira) ödenmesinin nedeni partiye sorulmuş; parti yetkililerince, bu ödemelerin basın mensupları ile ilgili olduğu ve kanunen kabul edilmeyen gider olarak kayıt altına alınması gerekirken sehven böyle bir kayıt yapıldığı bildirilmiştir.

Harcırah adı altında basın mensuplarına ödendiği belirtilen 1000 Amerikan Dolarına ilişkin olarak düzenlenen gider makbuzları Parti Merkez Yürütme Kurulu üyesi İbrahim Tez tarafından imzalanmıştır.

Basın mensuplarına harcırah olarak ödenen ve gider yazılan 614.891.000.- lira, parti tüzelkişiliği adına ve parti amaçlarına uygun yapılmış bir harcama olarak kabul edilmemiştir.

12- 29.9.2000 tarih ve 508 yevmiye numaralı mahsup fişine ekli Belçika seyahat giderlerinin ödenmesine ilişkin belgelerin incelenmesinde, Belçika Frangı ile Amerikan Doları dönüşümünün hatalı yapılması sonucu gerçek gider rakamından fazla tutarda gider yazıldığı görülmüştür.

Yapılan harcamaların hesaba döküldüğü masraf çizelgesine göre Belçika seyahati ile ilgili olarak toplam 40.840 Belçika Frangı harcamada bulunulduğu ve bir Amerikan Dolarının 42,7386 Belçika Frangı'na eşit olduğu hesaplanmıştır. Harcamaların Amerikan Doları karşılığı hesaplanırken, 40.840 Belçika Frangının kur rakamı 42,7386'ya bölünmesi gerekirken, 42,7386 ile çarpılmıştır.

Buna göre, gerçek harcama tutarının 955 Amerikan Doları (40.840 / 42,7386) olarak alınması gerekirken, 1.745 Amerikan Doları (40.840 x 42,7386) olarak alınmış ve 790 Amerikan Doları fazladan gider olarak yazılmıştır.

Gerçek harcama karşılığı olmaksızın ve belgeye dayanmaksızın 790 Amerikan Doları (790 x 614.891 = 485.763.890.- lira) gider yazılmasının nedeni partiye sorulmuş; parti yetkilileri, kayıt ve belgelerin Anayasa Mahkemesine teslim edildiğinden ellerinde bir örneğinin bulunmadığını, bu nedenle nasıl bir hesap yapıldığının bilinemediğini ve net bir cevap verilemediğini belirtmişlerdir.

Parti yetkilileri Anayasa Mahkemesine teslim ettikleri belgeleri istedikleri zaman görebilmekte ve isterlerse fotokopilerini alabilmektedirler. Parti yetkililerince bu konuda herhangi bir talep olmamıştır.

Hatalı hesaplama yapılması dolayısıyla gerçek harcama karşılığı olmaksızın gider yazılan 485.763.890.- liranın Kanun'un öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

13- 13.12.2000 tarihli avans makbuzu ile Bülent Baratalı'ya 500.000.000.- lira avans verildiği, ancak muhasebe kaydına (Yevmiye defterinde 13.12.2000/620 nolu yevmiye) avans olarak değil herhangi bir belgesi olmadığı halde genel merkez yardımı olarak işlendiği görülmüştür.

Belgelerin eklendiği 13.12.2000 tarih ve 620 nolu yevmiye fişinde söz konusu avansın olması gereken Alacaklar hesabına kaydedildiği, ancak kesin hesabın dayanağı olan onaylı yevmiye defteri ve defteri kebirde 620 nolu yevmiyenin bu şekilde değil farklı olarak yer aldığı ve söz konusu avansın genel merkez yardımları hesabına kaydedildiği anlaşılmıştır.

Avans olarak verilen 500.000.000.- liranın avans olarak muhasebeleştirilmesi gerektiği halde, herhangi bir belgesi olmaksızın genel merkez yardımı olarak kaydedilmesinin nedeni, partiye sorulmuş; parti yetkilileri, söz konusu 500.000.000.- liranın avans olmadığı Bülent Baratalı eliyle İzmir İl Başkanlığına ödenen genel merkez yardımı olduğu ve İzmir ilinin 2000 yılı kesinhesap cetvelinin genel merkez yardımı hanesinde beyan edildiğini bildirmişler, ancak herhangi bir belge ibraz etmemişlerdir.

Bülent Baratalı'ya 500.000.000.- lira avans makbuzu ile verilmiştir.

Cevap yazısında belirtildiği üzere, avans değil de genel merkez yardımı olarak verildiği düşünülürse, bu durumda İzmir İl Başkanlığı görevlilerince düzenlenmiş gelir makbuzu veya bu yardımın il başkanlığına intikal ettiğine ilişkin belgelerin bulunması gerekmektedir. Çünkü, Siyasi Partiler Kanunu'nun 'Gelirlerin sağlanmasında usul' başlıklı 69. maddesinde, siyasi partilerin genel merkezlerinin ve teşkilat kademelerinin gelirlerinin parti merkez karar ve yönetim kurulunca bastırılan makbuzlar karşılığında alınacağı, makbuz ve dip koçanlarında sağlanan gelirin türü ve miktarıyla, gelirin sağlandığı kimsenin adı, soyadı ve adresi, makbuzu düzenleyenin sıfatı, adı, soyadı ve imzasının bulunacağı hüküm altına alınmıştır.

Ancak, Partinin sunduğu belgeler arasında ve Parti yetkililerince verilen cevap yazısı ekinde bu durumu gösterecek herhangi bir belge sunulmamıştır.

Bu nedenle, avans makbuzu ile verildiği halde, herhangi bir belgeye dayanmaksızın gider olarak kaydedilen 500.000.000.- liranın Kanun'un öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

Yukarıdaki açıklamalara göre, Parti adına ve amaçlarına uygun olarak yapılmayan toplam 12.202.103.037.- lira gider karşılığı parti malvarlığının 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu'nun 75. ve 76. maddeleri uyarınca Hazineye irad kaydedilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Giderleri

Parti il örgütlerinin giderleri 1.732.466.673.359 lira olarak gösterilmiştir.

Bunun 137.847.019.877.- lirası 1999 yılından devreden borçlar, 9.399.739.000.- lirası 2001 yılına devreden alacaklar, 279.503.273.144.- lirası personel giderleri, 664.652.898.425.- lirası yönetim giderleri, 26.499.134.000.- lirası kurultay, kongre giderleri, 261.710.198.923.- lirası seçim, tanıtım, propaganda giderleri, 99.571.684.990.- lirası demirbaş giderleri ve 253.282.725.000.- lirası yapılan yardımlardan oluşmaktadır.

İl örgütlerinin 2001 yılına devreden nakit mevcudu 26.421.887.389.- liradır.

İl örgütleri kesinhesap çizelgelerinin gider bölümleri üzerinde yapılan incelemede, giderlerin 2820 sayılı Kanun'a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

C- Parti Malları

Cumhuriyet Halk Partisi'nin 2000 yılı defter ve belgeleri üzerinde yapılan incelemede,

Parti'nin 2000 yılında 2820 sayılı Kanun'un 74. maddesi uyarınca değeri yüz milyon lirayı aşan 292.691.723.770.- lira değerinde taşıt ve demirbaş eşya niteliğinde taşınır mal, 904.913.126.992.- lira değerinde taşınmaz mal ediniminin olduğu anlaşılmıştır.

Parti tarafından 2000 yılında edinilen, değerleri toplamı 292.691.723.770.- lira olan taşınır malların 250.961.928.880.- lirası Genel Merkez, 41.729.794.890.- lirası ise il örgütleri tarafından edinilmiştir. Bu mallar, taşıt araçları ve muhtelif büro malzemeleri (Toplantı masa ve sandalyeleri, bilgisayar, tv, dolap vb.) olup, 160.000.000.- lirası bağış, 292.531.723.770.- lirası ise satınalma suretiyle edinilmiştir.

Parti tarafından 2000 yılında edinilen, değerleri toplamı 904.913.126.992.- lira olan taşınmaz malların 847.338.126.992.- lirası Genel Merkez, 57.575.000.000.- lirası ise il örgütleri tarafından edinilmiştir. Çeşitli daire ve arsalardan oluşan taşınmaz malların tamamı satınalma suretiyle edinilmiştir.

Cumhuriyet Halk Partisi'nin 2000 yılı kesinhesabının ve eklerinin incelenmesinde, Parti'nin 2000 yılında edindiği taşınmaz ve değeri yüz milyon lirayı aşan taşınır malların 2820 sayılı Kanun'a uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

IV- SONUÇ

Cumhuriyet Halk Partisi'nin 2000 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

1- Parti'nin 2000 yılı kesinhesabında gösterilen 4.740.126.050.208.- lira (4.740.126,05 ytl.) geliri, 4.697.858.417.570.- lira (4.697.858,41 ytl.) gideri ve 30.065.529.601.- lira (30.065,52 ytl.) nakit devrinin eldeki bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'na uygun olduğuna,

2- 2820 sayılı Kanun'un 70. maddesine göre Parti amacına uygun ve Parti tüzelkişiliği adına yapılmış harcama olarak kabulü mümkün görülmeyen 12.202.103.037.-lira (12.202,10 ytl.) gider karşılığı parti malvarlığının, aynı Kanun'un 75. ve 76. maddeleri uyarınca Hazine'ye gelir kaydedilmesine,

13.5.2009 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.