ANAYASA MAHKEMESİ KARARI
Esas sayısı:2005/5 (Siyasî
Parti Malî Denetimi)
Karar Sayısı:2009/28
Karar Günü:13.5.2009
R.G.
Tarih-Sayı:04.06.2009-27248
I- MALİ DENETİMİN KONUSU
Bağımsız Cumhuriyet Partisi'nin 2004 yılı kesinhesabının
incelenmesidir.
II- İLK İNCELEME
Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 16. maddesi uyarınca,
Tülay TUĞCU, Haşim KILIÇ, Sacit ADALI, Fulya KANTARCIOĞLU, Ahmet AKYALÇIN,
Mehmet ERTEN, A.Necmi ÖZLER, Serdar ÖZGÜLDÜR, Şevket APALAK, Serruh KALELİ ve
Osman Alifeyyaz PAKSÜT'ün katılımıyla 27.1.2006 gününde yapılan ilk inceleme
toplantısında,
'Dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının
incelenmesine OYBİRLİĞİYLE' karar
verilmiştir.
III- ESASIN İNCELENMESİ
Partinin Anayasa Mahkemesi'ne verdiği 2004 yılı
kesinhesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde
yapılan inceleme sonuçlarını içeren esas inceleme raporu, Anayasa ve 2949
sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile
2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri
ile diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp
düşünüldü:
Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde
Bağımsız Cumhuriyet Partisi Genel Merkezi ile il örgütlerinin 2004 yılı
gelirleri toplamının 60.829.213.857.- tl ve giderleri toplamının
59.185.484.923.- tl olduğu, 2.461.166.605.- liranın nakit mevcudu olarak 2005
yılına devrettiği anlaşılmaktadır.
A- Gelirlerin
İncelenmesi
1- Genel Merkez Gelirleri
Parti Genel Merkezinin gelirleri 33.544.300.000.- tl
olarak gösterilmiştir.
Bunun 213.000.000.- lirası giriş aidat geliri,
2.937.000.000.- lirası üyelik aidat geliri, 19.809.500.000.- lirası şubeler
cari hesabı, 10.050.300.000.- lirası bağış, 12.500.000.-lirası bayrak rozet geliri,
517.000.000.- lirası yayın geliri, 5.000.000.-lirası kimlik kartı satış
gelirinden oluşmaktadır.
Genel Merkezin 2004 yılı defter kayıtları ve gelir
belgeleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerinin 2820 sayılı Yasa'ya uygun
olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.
Parti Genel Merkezinin 2004 yılı muhasebe kayıtlarının
tutulduğu yevmiye ve defteri kebir mevcut olup, sözkonusu defterler Ankara 41.
noteri tarafından mühürlenmiş ve onaylanmıştır.
2820 sayılı Kanun'un 60. maddesinin altıncı fıkrasında 'Bütün
defterlerin sayfaları ve kaç sayfadan ibaret oldukları teşkilatın bulunduğu
ilgili seçim kurulu başkanı tarafından mühürlenir ve tasdik edilir.' Aynı
Kanun'un 113. maddesinde ' Bu Kanunun 60 ıncı maddesinde yazılı defter ve
kayıtları tutmayanlar , altı aydan bir yıla, bu defter ve kayıtları tahrif veya
yok edenler veya gizleyenler,bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile
cezalandırılırlar.' denildiğinden, defterleri ilçe seçim kurulu yerine
notere tasdik ettiren Parti sorumluları hakkında Ankara Cumhuriyet
Başsavcılığı'na suç duyurusunda bulunulmasına Haşim KILIÇ, Osman Alifeyyaz
PAKSÜT, Sacit ADALI ve Fulya KANTARCIOĞLU'nun karşıoyları ve OYÇOKLUĞUYLA karar
verildi.
2- İl Örgütleri Gelirleri
Parti il örgütlerinin gelirleri 26.989.913.857.- tl
olarak gösterilmiştir.
Bunun 329.000.000.- lirası giriş aidat geliri,
9.923.602.125.- lirası üyelik aidatı, 401.000.000.- lirası yayın geliri,
7.500.000.- lirası bayrak rozet geliri, 442.780.000.- lirası depozito geliri,
1.530.000.000.- lirası diğer gelir, 270.000.000.- lirası örgütlerden yardım,
14.086.031.732.- lirası bağış gelirlerinden oluşmaktadır.
İl örgütlerinin 2004 yılı kesinhesap çizelgelerinin gelir
bölümü üzerinde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak
sağlandığı sonucuna varılmıştır.
B- Giderlerin İncelenmesi
1- Genel Merkez Giderleri
Parti Genel Merkezinin giderleri 34.013.955.113.- tl
olarak gösterilmiştir.
Bunun 518.400.000.- lirası demirbaş gideri,
5.341.591.062.- lirası personel gideri, 14.638.799.409.- lirası dışarıdan sağlanan
hizmet gideri, 13.515.164.642.- lirası çeşitli giderlerden oluşmaktadır.
Parti Genel Merkezinin 2004 yılı defter kayıtları ve
gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilenler dışındaki
giderlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna
varılmıştır.
Ceza, Gecikme Faizi ve Gecikme Zammına İlişkin Liste
Yevmiye Tarih-No
|
Alındının Tarih ve Nosu
|
Mahiyeti
|
Tutarı
|
10.3.2004/18
|
4.3.2004/300
|
Vergi ziyaı cezası
|
110.900.000
|
10.3.2004/18
|
4.3.2004/300
|
Vergi ziyaı cezasının gecikme zammı
|
37.000.000
|
10.3.2004/18
|
4.3.2004/310
|
Stopaj,damga vergisi, eğitime katkı payı ve özel işlem
vergisine ilişkin gecikme zammı
|
95.250.000
|
10.3.2004/18
|
4.3.2004/310
|
Gecikme faizi
|
43.400.000
|
10.9.2004/64
|
6.9.2004/1000
|
Stopaj ve damga vergisi gecikme zammı
|
12.200.000
|
20.9.2004/66
|
13.9.2004/520
|
Stopaj ve damga vergisi gecikme zammı
|
37.750.000
|
10.11.2004/77
|
9.11.2004/33
|
SSK primi ve işsizlik sigortası gecikme tutarları
|
64.283.062
|
10.11.2004/77
|
9.11.2004/34
|
SSK primi, işsizlik sigortası ve damga vergisi gecikme
tutarları
|
19.847.625
|
Toplam: 420.630.687 .- TL
213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun 341. maddesinde vergi
ziyaının, mükellefin veya sorumlunun vergilendirme ile ilgili ödevlerini
zamanında yerine getirmemesi veya eksik yerine getirmesi yüzünden verginin
zamanında tahakkuk ettirilmemesini veya eksik tahakkuk ettirilmesini ifade
ettiği, 344. maddesinde vergi veya sorumlu tarafından 341. maddede yazılı
hallerde vergi ziyaına sebebiyet verilmesinin vergi ziyaı suçunu oluşturduğu
belirtilmiş,
2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun 70. maddesinin bir
ve ikinci fıkralarında; Siyasi partilerin giderlerinin amaçlarına aykırı
olamayacağı, bir siyasi partinin bütün giderlerinin, o siyasi parti
tüzelkişiliği adına yapılacağı, 75. maddesinin dördüncü fıkrasında ise; Anayasa
Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna
ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler
dolayısıyla da bunların Hazine'ye gelir kaydedilmesine karar verileceği
belirtilmiştir.
Parti yetkililerinin kanuni yükümlülüklerin yerine
getirilmesi ve ödemelerin zamanında yapılması için gerekli tedbirleri almaları
gerekir. Bunu yapmamaları ve gerekli özeni göstermemeleri sonucu oluşan vergi
ziyaı cezasından, gecikme faizi ve gecikme zammı ile sigorta primlerinin
zamanında ödenmemesinden kaynaklanan gecikme tutarlarından parti tüzel
kişiliğini sorumlu tutma imkanı bulunmamaktadır. Bu ödemelerin kişisel
sorumluluk kapsamında olduğu açıktır.
Açıklanan nedenlerle vergi ziyaı cezası, gecikme faizi,
gecikme zammı ve gecikme tutarları parti amaçlarına uygun ve parti tüzel
kişiliği adına yapılmış bir harcama olarak kabul edilmesi mümkün
görülmediğinden 2820 sayılı Kanunun 70 inci maddesine aykırı olarak yapılan
toplam 420.630.687.-tl.lik (420,63.-ytl) ödemenin, aynı Kanunun 75 inci maddesi
hükmü uyarınca Hazineye irad kaydedilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.
2- İl Örgütleri Giderleri
Parti il örgütlerinin giderleri 24.776.930.810.-tl olarak
gösterilmiştir.
Bunun 410.000.000.- lirası Genel Merkeze gönderilen,
200.000.000.- lirası personel gideri, 5.141.081.152.- lirası dışarıdan sağlanan
hizmet gideri, 19.025.849.658.- lirası çeşitli giderlerden oluşmaktadır.
Parti'nin il örgütlerinin 2004 yılı kesinhesap çizelgelerinin
gider bölümü üzerinde yapılan incelemede, giderlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun
olduğu sonucuna varılmıştır.
C- Parti Mallarının İncelenmesi
Parti'nin 2004 yılı defter ve belgeleri üzerinde yapılan
incelemede, Parti'nin 2004 yılı içinde edindiği 518.400.000.- lira tutarındaki
taşınır malın Kanun'a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.
IV-
SONUÇ
Bağımsız Cumhuriyet Partisi'nin 2004 yılı kesinhesabının
incelenmesi sonucunda,
1- Parti'nin 2004 yılı kesinhesabında gösterilen
60.829.213.857.- tl gelir, 58.764.854.236.- tl gider ile 2.461.166.605.- tl
nakit devrinin eldeki bilgi ve belgelere göre doğru ve 2820 sayılı Siyasî
Partiler Kanunu'na uygun olduğuna OYBİRLİĞİYLE,
2- 2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesine aykırı olarak
partinin amaçlarına uygun olmayan ve parti tüzel kişiliği adına yapılmış
harcama olarak kabulü mümkün görülmeyen 420.630.687.-tl (420,63.-ytl)
karşılığı Parti malvarlığının, aynı Yasa'nın 75. maddesi uyarınca Hazine'ye
gelir kaydedilmesine OYBİRLİĞİYLE,
3- Defterlerin ilçe seçim kurulu yerine notere tasdik
ettirilmesi nedeniyle 2820 sayılı Kanun'un 60. ve 113. maddelerine istinaden
Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı'na suç duyurusunda bulunulmasına, Haşim KILIÇ,
Osman Alifeyyaz PAKSÜT, Sacit ADALI ve Fulya KANTARCIOĞLU'nun karşıoyları ve
OYÇOKLUĞUYLA,
13.5.2009 gününde karar verildi.
Başkan
Haşim KILIÇ
|
Başkanvekili
Osman Alifeyyaz PAKSÜT
|
Üye
Sacit ADALI
|
Üye
Fulya KANTARCIOĞLU
|
Üye
Ahmet AKYALÇIN
|
Üye
Mehmet ERTEN
|
Üye
A. Necmi ÖZLER
|
Üye
Serdar ÖZGÜLDÜR
|
Üye
Şevket APALAK
|
Üye
Serruh KALELİ
|
Üye
Zehra Ayla PERKTAŞ
|
KARŞIOY YAZISI
Siyasî Partiler Kanunu'nun 60. maddesine göre usulüne
uygun olarak İlçe Seçim Kurulu'na tasdik edilmeyen defterler nedeniyle Yargıtay
Cumhuriyet Başsavcılığı'na suç duyurusunda bulunulmasına ilişkin Fulya
KANTARCIOĞLU'nun karşıoyuna katılıyoruz.
Başkan
Haşim
KILIÇ
|
Üye
Sacit
ADALI
|
KARŞIOY YAZISI
Bağımsız Cumhuriyet Partisi'nin
2004 yılı hesaplarının incelenmesinde, Parti'nin tutması gereken defterleri
ilçe seçim kurulu başkanlığı yerine notere tasdik ettirmesinin Siyasî Partiler Kanunu'nun
(SPK) 113. maddesinde düzenlenen suçu oluşturduğu düşüncesiyle anılan Parti
yetkilileri hakkında suç duyurusunda bulunulmasına ilişkin karara aşağıdaki
nedenlerle katılmamaktayım:
SPK'nun 113. maddesindeki suç,
genel kastla işlenebilecek bir suçtur. Bu nedenle, suçun oluştuğundan söz
edebilmek için defter tutmama kastının varlığını aramak zorunludur. Parti
yöneticileri, genel olarak tasdike yetkili bir mercide defterlerini tasdik
ettirmiş olduklarından, olayda artık kastın varlığına hükmedilemez. Zira
defterlerin noterde tasdik ettirilmiş olması, defter kayıtları üzerinde yasaya
aykırı işlemler yapma olanağını ortadan kaldırmakta ve ceza yaptırımı altına
alınan hukuki yarar gerçekleşmektedir.
Suçun unsurlarının yasalarda açıkça
belirtilmiş olması, ceza hukukunun temel ilkelerindendir. SPK'nun 60. maddesinde belirtilen defterleri
tasdik ettirme yükümlülüğünün ihlali suçunun hangi eylemlerle oluşacağının
SPK'da veya bu kanunun gönderme yaptığı diğer yasa hükümlerinde açıkça
tanımlanmış olması
gerekir. Siyasi parti defterlerinin özel görevli merciden başka bir mercie
tasdik ettirilmesinin, diğer bir ifadeyle şekle uyulmamasının da suç oluşturacağı yasada açıkça
belirtilmediğinden, noterde yapılan tasdik işleminin suç sayılması, ceza
hukukunun temel ilkelerine aykırıdır. Hürriyeti bağlayıcı ceza gerektiren bir
eylemin varlığına, ancak mevzuatta açıkça tanımlanan suç unsurlarının ve kastın
varlığı halinde hükmedilebilir.
Bu nedenle suç duyurusunu
gerektiren bir durum bulunmadığı düşüncesindeyim.
|
|
|
|
Başkanvekili
Osman Alifeyyaz PAKSÜT
|
KARŞIOY GEREKÇESİ
Bağımsız Cumhuriyet Partisi'nin
2004 yılı hesaplarının incelenmesinde gelir
ve gider defterinin Noter tarafından onaylandığı saptanmıştır.
2820 sayılı Siyasi Partiler Yasası'nın 60. maddesinin ilk
fıkrasında, 'Her kademedeki parti organları üye kayıt defteri, karar defteri, gelen
ve giden evrak kayıt defteri, gelir ve gider defteri ile demirbaş eşya defteri
tutmak zorundadırlar.'; altıncı fıkrasında da 'Bütün defterlerin sayfaları ve
kaç sayfadan ibaret oldukları teşkilâtın bulunduğu ilgili seçim kurulu başkanı
tarafından mühürlenir ve tasdik edilir' denilmiş, aynı Yasa'nın 113. maddesinde
ise bu Kanun'un 60. maddesinde yazılı defter ve kayıtları tutmayanların, altı
aydan bir yıla, bu defter ve kayıtları tahrif veya yok edenlerin veya
gizleyenlerin, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacakları
belirtilmiştir. Yürürlükten kaldırılan 765 sayılı Yasa'nın 235 ve 26.9.2004
günlü 5237 sayılı yeni Ceza Yasası'nın 279. maddelerinde de göreviyle ilgili
olarak kamu adına soruşturma ve kovuşturma gerektiren bir suçun işlendiğini
öğrenip de yetkili makamlara bildirmeyen kamu görevlilerinin cezalandırılmaları
öngörülmüştür. Ceza yasalarında belirtilen söz konusu bildirimin yapılabilmesi
için öncelikle bir suç işlenmesi gerektiği açıktır.
2820 sayılı Siyasi Partiler Yasası'nın 113. maddesine
göre suç oluşabilmesi için Yasa'nın 60. maddesinde yazılı defter ve kayıtların
hiç tutulmaması veya tahrif ya da yok edilmesi gerekmektedir. Oysa Parti defter
tutmuş, ancak bunun onayını Yasa ile belirli mercilere değil notere yaptırmıştır.
Bu nedenle bir suç işlendiğinin, kabulüne olanak bulunmadığından duyurulması
gibi bir yükümlülükten de söz edilemez.
Açıklanan nedenlerle suç duyurusunda bulunma koşulları
oluşmadığından bu konudaki çoğunluk görüşüne katılmıyorum.