ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2005/12 (Siyasî Parti Malî Denetimi)

Karar Sayısı:2009/21

Karar Günü:10.2.2009

R.G. Tarih-Sayı:21.02.2009-27148

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Eşitlik Partisi'nin 2004 yılı kesinhesabının incelenmesidir.

II- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 16. maddesi uyarınca, Tülay TUĞCU, Haşim KILIÇ, Sacit ADALI, Fulya KANTARCIOĞLU, Ahmet AKYALÇIN, Mehmet ERTEN, A. Necmi ÖZLER, Serdar ÖZGÜLDÜR, Şevket APALAK, Serruh KALELİ ve Osman Alifeyyaz PAKSÜT'ün katılımıyla 27.1.2006 gününde yapılan ilk inceleme toplantısında;

Eşitlik Partisi'nin 2004 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

'Dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine, oybirliğiyle' karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Parti'nin Anayasa Mahkemesine verdiği 2004 yılı kesinhesap çizelgeleri ile esas inceleme raporu, Anayasa ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Kesinhesap çizelgelerinde Eşitlik Partisi'nin Genel Merkezi ve il örgütlerinin 2004 yılı gelirlerinin 4.220.000.000.- lira, giderlerinin 4.220.000.000.- lira olduğu, gelir gider rakamlarının birbirine denk olduğu görülmüştür.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Parti Genel Merkezi'nin gelirleri 1.200.000.000.- lira olarak gösterilmiştir.

2- İl Örgütleri Gelirleri

Parti il örgütlerinin gelirleri 3.020.000.000.- lira olarak gösterilmiştir.

İl örgütlerinin kesinhesap çizelgelerinin gelir bölümünde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Parti Genel Merkezi'nin 2004 yılı giderleri 1.200.000.000.- lira olarak gösterilmiştir.

Parti Genel Merkezi'nin gelir ve giderleri birbirine denk olduğundan 2005 yılına devreden nakit mevcudu bulunmamaktadır.

2- İl Örgütleri Giderleri

Parti il örgütlerinin giderleri 3.020.000.000.- lira olarak gösterilmiştir.

Bunun 2.820.000.000.- lirası kira giderleri ve 200.000.000.- lirası telefon giderlerinden oluşmaktadır.

İl örgütünün gelir ve giderleri birbirine denk olduğundan 2005 yılına devreden nakit mevcudu bulunmamaktadır.

İl örgütleri kesinhesap çizelgelerinin gider bölümleri üzerinde yapılan incelemede, giderlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

C- Açıklama

Eşitlik Partisi'nin 2004 yılı kesinhesabına ilişkin 27.1.2006 tarihli ilk inceleme kararı Eşitlik Partisi Genel Başkanlığı'nda Abuzer Avşar'a 9.3.2006 tarihinde tebliğ edilmiş olmasına rağmen, Parti'nin Genel Merkez kesinhesabının dayanağını oluşturan gelir-gider belgelerini ve defter kayıtlarını yasal saklama süresi içerisinde Anayasa Mahkemesi Başkanlığı'na sunmadığı görülmüştür.

Parti'ye tekrar 25.12.2008 tarih ve 213-1471 sayılı yazı gönderilmiş ve Genel Merkez kesinhesabının dayanağını oluşturan gelir-gider belgeleri ve defter kayıtlarını göndermesi için on gün süre verilmiştir. Buna rağmen Parti tarafından herhangi bir belge ibraz edilmemiş ve yazıya da cevap verilmemiştir.

2820 sayılı Siyasî Partiler Kanununun 'Gelirlerin sağlanmasında usul' başlıklı 69 uncu maddesinde;

'Bir siyasi partinin bütün gelirleri, o siyasi partinin tüzelkişiliği adına elde edilir.

Siyasi partilerin genel merkezlerinin ve teşkilat kademelerinin gelirleri, parti merkez karar ve yönetim kurulunca bastırılan makbuzlar karşılığında alınır. Bastırılan ve parti teşkilat kademelerine gönderilen gelir makbuzlarının seri ve sıra numaralarına ait kayıtlar parti genel merkezinde tutulur. Parti teşkilat kademeleri aldıkları ve kullandıkları makbuzlar dolayısıyla parti merkez karar ve yönetim kuruluna karşı mali sorumluluk taşırlar.

Sağlanan gelirin türü ve miktarıyla, gelirin sağlandığı kimsenin adı, soyadı ve adresi, makbuzu düzenleyenin sıfatı, adı, soyadı ve imzası, makbuzda ve dip koçanlarında yer alır.

Makbuzların asıl kısımlarıyla dip koçanlarında aynı sıra numarası bulunur. Makbuz dip koçanlarının saklama süresi, Anayasa Mahkemesinin ilk inceleme kararının ilgili partiye bildirilme tarihinden itibaren beş yıldır.', hükmüne yer verilmiştir.

2820 sayılı Kanunun 'Giderlerin yapılmasında usul' başlıklı 70 inci maddesinde, beşmilyon (2004 yılı için 37.134.949) liraya kadar harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesinin zorunlu olmadığı, giderlere ait belgeleri saklama süresinin, özel kanunlarda gösterilen daha uzun süreye ilişkin hükümler saklı kalmak üzere, kesinhesabın Anayasa Mahkemesinin ilk inceleme kararının ilgili partiye bildirilme tarihinden itibaren beş yıl olduğu belirtilmiştir.

Kanunun 'Denetim' başlıklı 75 inci maddesinde;

'Anayasa Mahkemesi, kesinhesaplara ait bilgilerin belgelendirilmesini siyasi partilerden her zaman isteyebilir.

Anayasa Mahkemesi denetimini evrak üzerinde yapar. Bu denetimi, Sayıştaydan yardım sağlanarak hazırlatacağı raporlar üzerinden yapabileceği gibi, siyasi partilerin genel merkezlerinde ve mahalli teşkilatlarında doğrudan doğruya veya kendi üyeleri arasından görevlendireceği bir naip üye veya mahallin en kıdemli adli veya idari yargı hakimi niyabetinde yaptıracağı inceleme ve araştırmalar üzerinden de yapabilir. Bu maksatla, yeminli bilirkişi görevlendirebilir.

Anayasa Mahkemesi, ilgili siyasi partinin başkanından veya temsilcisinden yazılı mütalaa isteyebilir; gerekli görürse sorumlu uzman muhasipler de dahil ilgililerin sözlü açıklamalarını dinleyebilir.

Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir.

Siyasi partilerin büyük kongrelerinin kesinhesaplar hakkındaki kararları, Anayasa Mahkemesinin denetimini etkilemez. Anayasa Mahkemesinin bu denetim sonucunda vereceği kararlar kesindir.' denilmiştir.

Kanunun 'Hazinece elkoyma' başlıklı 76 ncı maddesinde, Kanunun 69 uncu maddesinde belirtilen esaslara aykırı olarak bir siyasi partinin tevsik edilmeyen kaynaklardan gelir sağladığı anlaşılırsa, Anayasa Mahkemesi kararıyla bu gelirin Hazineye irat kaydedileceği ve belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen parti giderleri miktarınca parti malvarlığının, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye irat kaydedileceği kurala bağlanmıştır.

Buna göre Genel Merkez kesinhesabının dayanağını oluşturan gelir-gider belgeleri ve defter kayıtlarını Anayasa Mahkemesine sunmayan Partinin, kesinhesabında gösterdiği gelir ve gider rakamları toplamı kadar parti malvarlığının Hazineye irat kaydedilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

Partinin 2004 yılı içinde elde ettiği ve belgelendiremediği 1.200.000.000.- lira geliri ile belgelendirmesi gerektiği halde belgelendiremediği 1.200.000.000.- lira gideri olmak üzere toplam 2.400.000.000.- lira tutarındaki Parti malvarlığının Hazineye gelir yazılması gerektiği sonucuna varılmıştır.

Diğer taraftan Kanunun 'Cumhuriyet Başsavcılığına ve Anayasa Mahkemesine Gerekli Bilgilerin Verilmemesi' başlıklı 111. maddesinin c fıkrasında, siyasi partilerin 75. madde gereğince yapılan inceleme ve araştırmaları engelleyen sorumluları ile aynı madde gereğince istenen bilgileri vermeyen sorumluları hakkında altı aydan bir yıla kadar hapis ve altmış milyon liradan az olmamak üzere ağır para cezasına hükmedileceği belirtilmiştir.

Buna göre, kendilerine ilk inceleme kararının tebliğinden (9.3.2006) itibaren 30 gün ve ayrıca 25.12.2008 tarihli yazı ile 10 gün süre verildiği halde Kanun'un 75 inci maddesi hükmüne aykırı olarak Parti Genel Merkezinin gelir-gider belgeleri ile defter kayıtlarını Anayasa Mahkemesi Başkanlığı'na göndermeyen Parti sorumluları hakkında Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı'na suç duyurusunda bulunulması gerektiği sonucuna varılmıştır.

D- Parti Mallarının İncelenmesi

Eşitlik Partisi'nin 2004 yılı kesinhesap belgeleri üzerinde yapılan incelemede, Parti'nin 2004 yılında herhangi bir taşınmaz mal ve değeri yüz milyon lirayı aşan taşınır mal ve menkul kıymet ediniminin olmadığı anlaşılmıştır.

IV- SONUÇ

Eşitlik Partisi'nin 2004 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

1- Parti'nin 2004 yılı kesinhesabında gösterilen 3.020.000.000.- lira gelir ve 3.020.000.000.- lira giderinin eldeki bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu'na uygun olduğuna,

2- Kesinhesapta gösterilen gelirlerden 1.200.000.000.- lirası ile giderlerden 1.200.000.000.- lirasının belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmediğinden toplam 2.400.000.000.- lira karşılığı Parti malvarlığının, 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun 75. ve 76. maddeleri gereğince Hazine'ye gelir kaydedilmesine,

3- 2820 sayılı Kanun'un 75. maddesi hükmüne aykırı davranan Parti sorumluları hakkında Kanun'un 111. maddesi uyarınca Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı'na suç duyurusunda bulunulmasına,

10.2.2009 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.