ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2006/28 (Siyasî Parti Malî Denetimi)

Karar Sayısı:2008/82

Karar Günü:26.6.2008

R.G. Tarih-Sayı:08.07.2008-26930

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Cumhuriyet Halk Partisi'nin 2005 yılı kesinhesabının incelenmesidir.

II- İLK İNCELEME

Cumhuriyet Halk Partisi'nin 2005 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda; 'Dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine oybirliğiyle' karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Parti'nin Anayasa Mahkemesi'ne verdiği 2005 yılı kesinhesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren esas inceleme raporu, Anayasa ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde Cumhuriyet Halk Partisi'nin Genel Merkezi ile il örgütlerinin 2005 yılı gelirlerinin 56.002.525,07 YTL., giderlerinin 49.596.345,31 YTL. ve 2006 yılına devreden nakit mevcudunun 6.406.179,76 YTL. olduğu, gelir toplamı ile gider ve nakit devir rakamlarının toplamının birbirine denk olduğu görülmüştür.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Parti Genel Merkezi gelirleri 41.936.287,39 YTL. olarak gösterilmiştir.

Bunun 3.385.486,97 YTL. si 2004 yılından devreden alacaklar, 801.312,24 YTL. si 2006 yılına devreden borçlar, 15.779.763,21 YTL. si 2004 yılından devreden nakit mevcudu, 2.629,62 YTL. si aidat gelirleri, 18.200.- YTL. si mal varlığı gelirleri, 4.184.161,26 YTL. si banka mevduat gelirleri, 17.756.281,18 YTL. si hazine yardımı ve 8.452,91 YTL. si çeşitli gelirlerden oluşmaktadır.

Genel Merkezin defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerinin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

Parti Genel Merkezi'nin 2005 yılı muhasebe kayıtlarının tutulduğu yevmiye defterinin 30.12.2005 tarihinde Çankaya İlçe Seçim Kuruluna onaylatıldığı, defter-i kebirine ise sayfa numarası verilmediği ve ilçe seçim kuruluna onaylatılmadığı görülmüştür.

2820 sayılı Yasa'nın 60. maddesinde, Parti adına elde edilen gelirlerin alındığının ve yapılan giderlerin ne gibi işlere ve yerlere harcandığının ilgili defterlere sıra ile ve belgeleri de belirtilerek geçirileceği, bütün defterlerin sayfalarının ve kaç sayfadan ibaret olduklarının teşkilatın bulunduğu ilgili seçim kurulu başkanı tarafından mühürleneceği ve tasdik edileceği belirtilmiştir.

Aynı Yasa'nın 113. maddesinde ise Yasa'nın 60. maddesinde yazılı defter ve kayıtları tutmayanların altı aydan bir yıla, bu defter ve kayıtları tahrif veya yok edenler veya gizleyenlerin bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacağı hüküm altına alınmıştır.

Buna göre 2820 sayılı Yasa'nın 60. maddesine aykırı olarak yevmiye defterini yıl başlamadan önce tasdik ettirmeyen, defter-i kebirine sayfa numarası vermeyen ve hiç tasdik ettirmeyen Parti sorumluları hakkında Yasa'nın 113. maddesi uyarınca suç duyurusunda bulunulması gerektiği sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Gelirleri

Parti'nin il örgütleri gelirleri 14.066.237,68 YTL. olarak gösterilmiştir.

Bunun 79.208,09 YTL. si 2004 yılından devreden alacaklar, 744.626,95 YTL. si 2006 yılına devreden borçlar, 858.547,84 YTL. si 2004 yılından devreden nakit mevcudu, 1.107.586,17 YTL. si aidat gelirleri, 2.216.243,53 YTL. si bağış gelirleri, 25.664.- YTL. si defter-makbuz satış gelirleri, 1.877.222,35 YTL. si faaliyet gelirleri, 246.055,07 YTL. si mal varlığı gelirleri, 343.867,53 YTL. si banka mevduat gelirleri ve 6.567.216,15 YTL. si genel merkez yardımından oluşmaktadır.

İl örgütlerinin kesinhesap çizelgelerinin gelir bölümünde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Parti Genel Merkezi giderleri 35.934.791,09 YTL. olarak gösterilmiştir.

Bunun 337.196,74 YTL. si 2004 yılından devreden borçlar, 3.536.965,48 YTL. si 2006 yılına devreden alacaklar, 2.276.711,44 YTL. si personel giderleri, 1.673.410,91 YTL. si yönetim giderleri, 587.233,86 YTL. si kurultay-kongre giderleri, 2.559.369,99 YTL. si seçim, tanıtım, propaganda giderleri, 666.563,31 YTL. si demirbaş alım giderleri, 17.730.123,21 YTL. si bina inşaat giderleri ve 6.567.216,15 YTL. si il örgütlerine yapılan yardımlardan oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezi'nin 2006 yılına devreden nakit mevcudu ise 6.001.496,30 YTL. dir.

Genel Merkezin 2005 yılı defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilenler dışında kalan giderlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.

A- Muhasebe biliminin genel kabul görmüş temel kavramlarından biri 'Belgelendirme' kavramıdır. Vergi Usul Kanununun 229. maddesinde 'Fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır' şeklinde tarif yapılmış ve 'Fatura Kullanma Mecburiyeti' başlıklı 232. maddesindeki hükmüne göre de, faturanın hangi hallerde ve kimler tarafından alınması ve verilmesinin gerektiği ifade edilmiştir. Bu bağlamda mal ve hizmet alımlarında bu işlemlerin fatura ile belgelendirilmesi zorunlu tutulmuş ve gerekli muhasebe kayıtlarının tutulmasında da faturanın tevsik edici belge olarak kullanılması gerektiği ifade edilmiştir.

Aynı Kanun'un 'Makbuz Mecburiyeti' başlıklı 236. maddesinde, 'Serbest meslek erbabı, mesleki faaliyetlerine ilişkin her türlü tahsilatı için iki nüsha serbest meslek makbuzu tanzim etmek ve bir nüshasını müşteriye vermek, müşteri de bu makbuzu istemek ve almak mecburiyetindedir.' denilmiş ve makbuzun muhteviyatı da 237. maddede belirtilmiştir.

Yine aynı Kanun'un 'Gider Pusulası' başlıklı 234. maddesinde ki, 'Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabının ve çiftçilerin vergiden muaf esnafa;

Yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia için tanzim edip işi yapana veya emtiayı satana imza ettirecekleri gider pusulası vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş fatura hükmündedir. Bu belge, birinci ve ikinci sınıf tüccarların, zati eşyalarını satan kimselerden satın aldıkları altın, mücevher gibi kıymetli eşya için de tanzim edilir. Gider pusulası, işin mahiyeti, emtianın cins ve nev'i ile miktar ve bedelini ve iş ücretini ve işi yaptıran ile yapanın veya emtiayı satın alan ile satanın adlarıyla soyadlarını (Tüzel kişilerde unvanlarını) ve adreslerini ve tarihi ihtiva eder ve iki nüsha olarak tanzim ve bir nüshası işi yapana veya malı satana tevdi olunur. Gider pusulaları, seri ve sıra numarası dahilinde teselsül ettirilir.'

hükmünden fatura vermek mecburiyetinde olmayanlar için gider pusulası düzenleneceği anlaşılmaktadır.

2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesinin üçüncü fıkrasına göre beş milyon liraya (2005 yılı için 41,29 YTL.) kadar olan harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığından, bu miktarı geçen harcamaların geçerli bir kanıtlayıcı belgeye dayanması gerekmektedir.

Alınan bir mal veya hizmetin tutarının gider kaydedilebilmesi için esas olan belge faturadır. Yasa'nın 70. maddesinde belirtilen 'makbuz' un ya da tutanağın tek başına bir ödemeye esas olabilmesi için mal ya da hizmetin fatura kesilmesinin mümkün olmadığı kişi ya da kurumlardan alınması gerekmektedir.

2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun 70. maddesinin bir ve ikinci fıkralarında; 'Siyasi partilerin giderleri amaçlarına aykırı olamaz.

Bir siyasî partinin bütün giderleri, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır' ve aynı Kanun'un 75. maddesinde, 'Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir' ve 76. maddesinde de, 'Belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen parti giderleri miktarınca parti malvarlığı, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye irad kaydedilir' hükümleri yer almıştır.

1- Parti görevlilerinin yurtdışı seyahatleri sırasında yaptıkları ve aşağıda ayrıntısı gösterilen 538,15 YTL. bahşiş ödemeleri gider yazılmıştır.

Parti görevlilerince, bir hizmet karşılığı olmaksızın kişi ya da kuruluş elemanlarına bahşiş adı altında yapılan ödemeler, Parti tüzelkişiliğinin faaliyet amacıyla bağdaşmadığı gibi bu ödemelerin Parti tüzelkişiliği adına yapıldığı da kabul edilemez.

Yurtdışı Bahşiş Giderlerine Ait Tablo

2- Aşağıda belirtilen kişiler adına düzenlenmiş seyahat harcamalarına (uçak, tren ve otobüs bilet bedelleri, konaklama bedelleri) ilişkin belgeler gider yazılmıştır.

İlgili hesap döneminde, aşağıda belirtilenler dışında kalan seyahat harcamalarına ilişkin belgeler Parti adına düzenlenmiştir.

Aşağıda belirtilen 8.794,57 YTL. seyahat harcamasının Parti adına yapıldığını gösteren bilgi ve belge bulunmadığından, bu harcamalar Parti amaçlarına uygun ve parti tüzel kişiliği adına yapılmış bir harcama olarak kabul edilmemiştir.

Seyahat Giderlerine Ait Tablo

3- Aşağıda ayrıntısı gösterilen 13.020,61 YTL. vergi, sigorta primi ve telefon gecikme zammı ve faizleri ile para cezaları gider yazılmıştır.

Parti görevlilerinin yükümlülüklerini zamanında yapmamaları ve gerekli özeni göstermemeleri sonucu oluşan gecikme zammı ve faizi ile kişilerin şahsi kusurları dolayısıyla tahakkuk eden para cezalarından Parti tüzel kişiliğini sorumlu tutma imkanı bulunmamaktadır. Bu ödemelerin kişisel sorumluluk kapsamında olduğu açıktır.

Kişisel sorumluluk kapsamında olup gider yazılan 13.020,61 YTL. Yasa'ya uygun kabul edilmemiştir.

Gecikme Zammı, Gecikme Faizi ve Cezalara Ait Liste

4- Parti adına düzenlenmeyen belgelere dayanılarak yapılan 389,05 YTL. lik ödeme gider yazılmıştır.

Parti adına düzenlenmemiş olan noter makbuzları bedellerinin gider yazılması, Parti tüzelkişiliğinin faaliyet amacıyla bağdaşmadığı gibi bu ödemenin Parti tüzelkişiliği adına yapıldığı da kabul edilemez.

Noter Giderlerine Ait Tablo

5- Aşağıda dökümü gösterilen 980,08 YTL. tutarındaki gider belgelerinin fotokopileri kullanılarak mükerrer gider yazılmıştır.

Gider belgelerinin asılları kullanılarak gider yazılmasından sonra, aynı belgenin fotokopisi kullanılarak aynı tutarda tekrar gider yazılması, gerçek harcama karşılığı olmaksızın ve belgeye dayanmaksızın ödeme yapılmasıdır.

Mükerrer olarak gider yazılan ve aşağıda ayrıntısı gösterilen 980,08 YTL. nin Yasa'nın öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir. Ayrıca, bu eylemle ilgili olarak sorumlular hakkında suç duyurusunda bulunulması gerektiği sonucuna varılmıştır.

Fatura Fotokopisi ile Mükerrer Yazılan Giderlere Ait Tablo

6- Aşağıda gösterilen 6.183,60 YTL. tutarındaki giderler, bir açıklama yapılmaksızın ve gerekçe gösterilmeksizin fatura aslı yerine fotokopisine dayanılarak yapılmıştır.

2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesinde beş milyon (2005 yılı için 41,29 YTL.) liraya kadar olan harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığı belirtildiğinden, bu miktarı aşan harcamaların makbuz veya fatura gibi geçerli bir kanıtlayıcı belgeye dayanması gerekmektedir. Bu nedenle, gerekçesiz olarak fatura fotokopisine dayanılarak kaydedilen giderin, Yasa'nın öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

Fatura Fotokopisi ile Yapılan Giderlere Ait Tablo

7- Parti'nin satın aldığı otobüslerin bedellerinin ödenmesine ilişkin düzenlenen 31.12.2005 tarih ve 185 yevmiye numaralı mahsup fişi ve eklerinin incelenmesinde, otobüs alımıyla ilgili Özel Tüketim Vergisinin mükerrer olarak gider yazıldığı tespit edilmiştir.

Neziroğlu Ltd. Şirketi'ne 2 adet Isuzu marka otobüs için 23.12.2005 tarihli ve 327484-327485 numaralı faturalarla 893,87 YTL. Özel Tüketim Vergisi dahil edilerek her bir araç için 106.532,01 YTL. ödenmiş ve muhasebeleştirilmiştir.

Söz konusu şirketin tahsil etmiş olduğu Özel Tüketim Vergisi bedellerini (her bir araç için 893,87 YTL.) ilgili vergi dairesine yatırdığına ilişkin 23.12.2005 tarih ve 125-128 numaralı vergi dairesi alındılarının (bu makbuzlar tescil işlemleri sırasında verginin ödendiğinin ispatı için istenmektedir) kullanılması sonucu, kasadan çıkış yapılarak tekrar ödenmiş gibi gider yazıldığı tespit edilmiştir.

Vergi tutarları faturanın içinde yer aldığından, Parti'nin fatura bedelini ödemesi sırasında vergi de ödenmiş ve muhasebeleştirme işlemi sırasında da gider yazılmıştır.

Söz konusu şirketin tahsil etmiş olduğu vergiyi vergi dairesine yatırdığına ilişkin alındılar kullanılarak tekrar gider yazılması, gerçek harcama karşılığı olmaksızın ve belgeye dayanmaksızın ödeme yapılması anlamına gelmektedir.

Mükerrer olarak gider yazılan 1.787,74 YTL. Özel Tüketim Vergisi tutarının, Yasa'nın öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir. Ayrıca, bu eylemle ilgili olarak sorumlular hakkında suç duyurusunda bulunulması gerektiği sonucuna varılmıştır.

8- 31.5.2005 tarih ve 82 yevmiye numaralı mahsup fişine ekli yurtdışı seyahat giderlerinin ödenmesine ilişkin belgelerin incelenmesinde, İsrail para birimi ile ödenen tutarın, Amerikan Doları üzerinden gider yazıldığı görülmüştür.

Gider belgesinde ödenen rakam 294,00.- NIS olduğu halde, masraf çizelgesi düzenlenirken para dönüşümünün NIS (New Israeli Shekel-İsrail para birimi) yerine Amerikan Doları üzerinden yapılması sonucu, gerçek harcama tutarından daha yüksek rakam gider yazılmıştır.

Yurtdışı harcamaların Türk Lirasına çevrilmesinde kurun hatalı uygulanması dolayısıyla olması gerekenden fazla tutarda gider yazılması, gerçek harcama karşılığı olmaksızın ve belgeye dayanmaksızın ödeme yapılmasıdır.

Buna göre, 294,00.- NIS x 0,31= 91,14.- YTL. (27 Mayıs 2005 tarih 1 NIS=0,31 YTL.) gider olarak yazılması gerekirken, 294,00.- Amerikan Doları karşılığı 404,25 YTL. gider yazılması sonucu, gerçek harcama karşılığı olmaksızın ve belgeye dayanmaksızın gider kaydedilen 313,11 YTL. nin (404,25-91,14) Yasa'nın öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

9- Aynı uçak biletleri bedelleri, hem Parti'nin uçak biletlerini aldığı firma faturalarıyla, hem de seyahati gerçekleştiren kişinin adına kasadan ödeme yapılmış gibi gösterilerek mükerrer gider yazılmıştır.

Parti, uçak biletlerini Libra Turizm ve Ticaret Ltd. Şti. nden almakta ve fatura karşılığı bilet bedellerini ödemektedir. Aşağıda ayrıntısı gösterilen uçak biletleri de söz konusu şirketten temin edilmiştir. Şirket ilk iki bilet için 21.11.2005 tarih ve 359478 numaralı faturayı Parti'ye göndermiş ve bedeli 31.12.2005 tarih ve 184 yevmiye numaralı mahsup fişi ile gider yazılmıştır. Üçüncü bilet için ise 22.11.2005 tarih ve 359517 numaralı faturayı Parti'ye göndermiş, bedeli de 31.12.2005 tarih ve 195 yevmiye numaralı mahsup fişi ile gider yazılmıştır.

Söz konusu bu biletlerin seyahati gerçekleştiren kişilerde kalan nüshaları kullanılarak (biletlerin üzerinde Libra Tur.Ltd.Şti. notu yazmasına rağmen) 30.11.2005 tarih ve 164 yevmiye numaralı mahsup fişiyle bu kişilere kasadan ödeme yapılmış gibi gösterilerek ikinci kez gider yazıldığı tespit edilmiştir.

Aynı uçak biletlerinin mükerrer olarak gider yazılması, gerçek harcama karşılığı olmaksızın ve belgeye dayanmaksızın ödeme yapılması anlamına gelmektedir.

Mükerrer olarak gider yazılan 1.898,64 YTL. nin Yasa'nın öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir. Ayrıca, bu eylemle ilgili olarak sorumlular hakkında suç duyurusunda bulunulması gerektiği sonucuna varılmıştır.

Mükerrer Gider Yazılan Uçak Biletlerine Ait Tablo

10- Yurtdışı harcamalara ilişkin gider belgelerinin incelenmesinde, belgelerin üzerinde tahrifat yapılarak, yapılan gerçek harcama tutarından daha fazla gider yazıldığı görülmüştür.

Yurtdışına yapılan seyahatlerle ilgili olarak, yurda dönülünce gider belgelerinin eklendiği ve bu belgelerdeki tutarların YTL. ye çevrilerek toplam harcamanın belirlendiği 'masraf çizelgesi' düzenlenmekte ve bu çizelge söz konusu giderin muhasebeleştirilmesinde mahsup fişine eklenmektedir.

139 yevmiye numaralı mahsup fişi ile gider kaydedilen İtalya seyahatindeki taksi ücretlerine ilişkin düzenlenen iki belge üzerinde tahrifat yapılarak 10,00.- Euro olan taksi ücretleri, belgenin birinde 101,00.- Euro, diğerinde 110,00.- Euro olarak değiştirilmiş ve bu tutarların YTL. ye çevrilmesi sonucu bulunan rakam masraf çizelgesine dahil edilmiş ve gider yazılmıştır.

142 yevmiye numaralı mahsup fişi ile gider kaydedilen İtalya seyahatindeki havaalanı ücretine ilişkin düzenlenen belge üzerinde tahrifat yapılarak 10,00.- Euro olan ücret, 510,00.- Euro olarak değiştirilmiş ve bu tutarların YTL. ye çevrilmesi sonucu bulunan rakam masraf çizelgesine dahil edilmiş ve gider yazılmıştır.

Gider belgelerinde tahrifat yaparak 1.132,13 YTL. fazladan gider yazılması, gerçek harcama karşılığı olmaksızın ve belgeye dayanmaksızın ödeme yapılması anlamına geldiğinden Yasa'ya uygun bulunmamıştır. Ayrıca, bu eylemle ilgili olarak sorumlular hakkında suç duyurusunda bulunulması gerektiği sonucuna varılmıştır.

11- Genel Merkez gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda gösterilen harcamaların dayanağı olarak tahsilat makbuzu, tutanak, yazı, Parti görevlilerince düzenlenmiş ve imzalanmış gider makbuzu gibi belgelerin muhasebe fişine eklendiği, bazı harcamaların da herhangi bir belgeye dayanmadığı tespit edilmiştir.

Aşağıda gösterilen gider makbuzları malı veren veya hizmeti sunanlar tarafından düzenlenip imzalanmamış olup, Parti görevlileri tarafından belgesiz masraf adıyla düzenlenmiş ve imza edilmiştir.

Fatura veya serbest meslek makbuzu ile belgelendirilmesi gerektiği halde tahsilat makbuzu, tutanak, yazı, Parti görevlilerince düzenlenmiş ve imzalanmış gider makbuzu gibi tek başına geçerli bir kanıtlayıcı belge niteliği taşımayan belgelere dayanan veya herhangi bir kanıtlayıcı belgeye dayanmayan 4.586,23 YTL. tutarındaki giderin Yasa'nın öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

12- Parti adına kayıtlı 34 CHP 41 plakalı aracın tamirat bedeli olarak, kasko sigortasının yaptırıldığı sigorta şirketine ödemede bulunulmuştur.

34 CHP 41 plakalı araç trafik kazası yapmış olup kaza tespit tutanağına göre kazada karşı araç sürücüsü %100 kusurlu bulunmuştur. Aracın kasko sigortası olduğundan, tamirat masrafları sigorta şirketi tarafından karşılanmış ve tamamlandıktan sonra Parti tarafından sağlam olarak teslim alınmıştır.

Sigorta şirketi aracın tamiratı ile ilgili olarak üstlenmiş olduğu maliyet bedelini, kaza raporuna göre %100 kusurlu olan karşı taraftan almak için rücu etmiş, ancak bu sırada Parti tarafından sigorta şirketine sulh teklifinde bulunulmuş ve varılan anlaşma sonucu 13.512 YTL. gider kaydedilerek Parti tarafından sigorta şirketine ödenmiştir. Bu, Parti tarafından yapılması gereken bir ödeme olmayıp, sigorta şirketi ile kazada kusurlu bulunan karşı tarafın aralarında çözümlemesi gereken bir ödemedir.

Üçüncü kişilerin mağduriyetleri göz önünde tutularak, Hazine Yardımı alan bir Parti'nin sorumlu olmadığı bir bedeli gider kaydederek kaynaklarından karşılaması Yasa'ya uygun bulunmamıştır.

Parti tarafından ödenmesi gerekmediği halde gider kaydedilip ödenen 13.512 YTL. Parti tüzelkişiliği adına yapılmış bir harcama olarak kabul edilmemiştir.

13- Parti'nin kişilerden alacağı olan ve bir kısmı 2003 yılından itibaren devir edilmek suretiyle gelen, bir kısmı da 2004 yılında verilen toplam 18.725,79 YTL. herhangi bir belge olmaksızın gider yazılarak kapatılmıştır.

18.725,79 YTL. tutarındaki alacak Alacaklar Hesabında kayıtlı iken, 20.3.2005 tarih ve 42 yevmiye numaralı mahsup fişi ile herhangi bir belge ve harcama karşılığı olmaksızın gider yazılarak kapatılmıştır.

Alacaklar Hesabında, Parti'nin üçüncü kişilerden olan alacakları takip edilmekte olup, alacak doğduğu zaman bu hesaba borç, alacağın tahsil edilmesi veya gider belgeleri ile mahsup edilmesi durumunda bu hesaba alacak kaydedilir.

Defter ve belgelerin incelenmesinde, yukarıda belirtilen alacaklarla ilgili olarak kasa veya banka aracılığıyla herhangi bir tahsilat yapılmadığı gibi, bu alacakların gider yazılmasını gerektiren herhangi bir belgede ibraz edilmemiştir.

Herhangi bir belgeye dayanmaksızın gider yazılan 18.725,79 YTL. nin Yasa'nın öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

14- Parti'nin Firmalar Hesabında kayıtlı aşağıda dökümü gösterilen 8.867,97 YTL. alacağının, herhangi bir tahsilat belgesi olmaksızın, tahsil edilmiş gibi gösterilerek Kasa Hesabına kaydedilmek suretiyle kapatıldığı anlaşılmıştır.

Firmalar Hesabında, Parti'nin almış olduğu mal ve hizmet karşılığı firmalara olan borçları ile henüz bir mal ve hizmet almadan avans olarak firmalara verdiği tutarlar takip edilmektedir.

8.867,97 YTL., 2002 ve daha önceki yıllarda söz konusu şirketlere herhangi bir mal ve hizmet karşılığı olmaksızın avans olarak verilmiş ve Firmalar Hesabına kaydedilmiştir.

Belirtilen bu avanslarla ilgili olarak söz konusu firmalar 31.12.2005 tarihine kadar Parti'ye bir mal ve hizmet teslimatı yapmamıştır.

31.12.2005 tarih ve 197 yevmiye numaralı mahsup fişi ile avans olarak verilen bu tutarlar, herhangi bir tahsilat belgesine dayanmaksızın, tahsil edilmiş gibi gösterilerek Kasa Hesabı ile Firmalar Hesabı karşılıklı çalıştırılarak kapatılmıştır.

Kasaya para yatırıldığında, yatıranın kimliği, niçin yatırdığı, yatırma tarihi, yatırılan tutar gibi bilgilerin yer aldığı kasa tahsil fişinin düzenlenmesi gerekmektedir. Söz konusu kasa tahsilatının muhasebe kayıtlarına aktarılmasının dayanağı da kasa tahsil fişi olmaktadır.

Yukarıda belirtilen 197 yevmiye numaralı muhasebe fişinde Kasa Hesabına yapılan kayıtla ilgili olarak herhangi bir kasa tahsil fişi düzenlenmemiştir. Dolayısıyla bu gerçek manada kasaya para girişinin olduğu bir kasa tahsilatı değildir.

Herhangi bir tahsilat belgesine dayanmaksızın kaydedilen 8.867,97 YTL. nin Yasa'nın öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

15- 30.9.2005 tarih ve 135 yevmiye numaralı mahsup fişinde Bakhus Turizm A.Ş. ye iş avansı adı altında 3.198 YTL. banka aracılığıyla ödemede bulunulmuştur.

Söz konusu muhasebe fişine ekli, firmanın Parti'ye gönderdiği 23 Eylül 2005 tarihli faks yazısında, Parti'nin firmaya İngiltere'deki otel rezervasyonları ile ilgili olarak 3.198 YTL.borcunun oluştuğu belirtilmiştir. Yine muhasebe fişine ekli Parti Genel Sekreteri tarafından imzalanarak Ziraat Bankasına yazılan 26.9.2005 tarihli yazıda ise 'Cumberland Otel konaklama bedeli' şeklinde açıklama yer almıştır.

Yapılan incelemelerde, söz konusu ödemeye ilişkin olarak kanıtlayıcı herhangi bir belgenin bulunmadığı anlaşılmış, böyle bir belgenin olup olmadığı Parti görevlilerinden sorulmuş, görevlilerce söz konusu ödemenin raporun düzenlendiği tarihe kadar kapatılmadığı belirtilmiş ve bir belge de ibraz edilmemiştir.

Firma 23 Eylül tarihli yazısında otel rezervasyonları için böyle bir borcun oluştuğunu belirtmiş ancak bu borca ilişkin faturayı ibraz etmemiş sadece borca ilişkin Parti'ye bir yazı yazmıştır.

Parti Genel Sekreterliği de fatura olmamasına rağmen, ödemenin konaklama bedeli olduğunu belirterek ödemede bulunmuştur.

Diğer taraftan söz konusu ödeme muhasebe belgesinde avans olarak belirtilmiş ve Giderler Hesabına değil Firmalar Hesabına kaydedilmiştir. Ödemenin farklı bir hesaba kaydedilmesi, Parti'nin kasasından belgesiz olarak para çıkmış olması gerçeğini etkilemeyecektir.

Ayrıca, 26 Eylül 2005 tarihinde İngiltere'deki bir otel için verilen avansın, o tarihlerde bu ülkeye yapılacak bir gezi programı dahilinde harcanması gerektiği halde, 2008 yılı Haziran ayına kadar herhangi bir harcama yapılmamış ve belge sunulmamış olması durumu dikkate alındığında, bu ödemenin avans olduğu kaydının gerçeği yansıtmadığı sonucuna varılmıştır.

Kanıtlayıcı herhangi bir belgeye dayanmaksızın kaydedilen 3.198 YTL. nin Yasa'nın öngördüğü anlamda dayanağı olduğu kabul edilmemiştir.

16- Partinin aşağıda isimleri yazılı kişilere herhangi bir gider belgesine dayanmaksızın ödemelerde bulunduğu anlaşılmıştır.

Bu kişilere her ay dışarıya yaptırılan danışmanlık gideri adı altında ödemelerde bulunulduğu tespit edilmiş ve bu ödemelerin neye istinaden yapıldığı ve belgesi olup olmadığı parti yetkililerine sorulmuştur. Parti tarafından Salih Tayfun Orçun, Kerem Kalenderoğlu ve Ayşe Kadın Dinler'le yapılan sözleşmeler sunulmuş ve bunların dışında başka bir belge bulunmadığı söylenmiştir. Baki Özilhan'la ilgili olarak ise herhangi bir belge ibraz edilmemiştir.

Partinin çalışanlarına yaptığı ücret ödemesine ilişkin bordroların incelenmesinde, bu kişilerin bordroya dahil olmadıkları, dolayısıyla da partinin bu kişilerden hizmet satın aldığı anlaşılmaktadır. Bu nedenle adı geçen kişilerin verdikleri hizmet karşılığında düzenli olarak aldıkları tutarlar için fatura veya serbest meslek makbuzu düzenlemeleri gerekir.

Fatura veya serbest meslek makbuzu ile belgelendirilmesi gerektiği halde tek başına geçerli bir kanıtlayıcı belge niteliği taşımayan sözleşmeye dayanarak veya sözleşmesi de olmaksızın kişilerin banka hesabına yatırılan 77.692,35 YTL. tutarındaki giderin Yasa'nın öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

Bu açıklamalara göre, 2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesine uygun olarak yapılmayan toplam 161.620,02 YTL. gider karşılığı parti malvarlığının 2820 sayılı Yasa'nın 75. ve 76. maddeleri uyarınca Hazine'ye gelir kaydedilmesi ve harcama belgelerinde tahrifat yaparak veya aynı gider belgelerini mükerrer olarak gider yazarak Parti'yi zarara uğratan sorumlular hakkında Cumhuriyet Savcılığı'na suç duyurusunda bulunulması gerektiği sonucuna varılmıştır.

B- Genel Merkezin muhasebe işleyişine ilişkin eleştiriler.

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 17. maddesinde de belirtildiği üzere siyasi partilerin mali denetimi, partilerin gelir ve giderlerinin doğru ve kanuna uygun olup olmadığı yönlerinden yapılmaktadır. Doğruluk incelemesi, kesinhesapların dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan incelemeyi kapsamaktadır. Kanuna uygunluk incelemesi ise gelirlerin, 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'nın 61-69. maddelerinde yazılı kaynaklardan elde edilip edilmediğine, giderlerin anılan Yasa'nın 70-72. maddelerine uygun olarak yapılıp yapılmadığına yönelik olmaktadır.

2820 sayılı Yasa'nın 60. maddesinde, Parti adına elde edilen gelirlerin alındığının ve yapılan giderlerin ne gibi işlere ve yerlere harcandığının ilgili defterlere sıra ile ve belgeleri de belirtilerek geçirileceği belirtilmiştir. Aynı Yasa'nın 113. maddesinde ise Yasa'nın 60. maddesinde yazılı defter ve kayıtları tutmayanların altı aydan bir yıla, bu defter ve kayıtları tahrif veya yok edenler veya gizleyenlerin bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacağı hüküm altına alınmıştır.

Siyasi partilerin mali işlemlerinin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olup olmadığının tespiti için, partinin bütün işlemlerinin belgelere dayanması ve defterlere işlenmiş olması gerekmektedir. Aksi durumda partinin defter ve belgelerinin denetim açısından eksik olduğu sonucu ortaya çıkacaktır.

Cumhuriyet Halk Partisi'nin 2005 yılı hesabına ait defter ve belgelerin incelenmesinde muhasebe işleyişi ile ilgili olarak aşağıda belirtilen eksiklikler tespit edilmiştir.

1- Personele, maaş ve yolluklarına istinaden verilen avanslar ile Parti'nin işlerini takip eden avukata verilen iş avanslarının, avansın verildiği anda muhasebe kayıtlarına intikal ettirilmediği, avansın harcandığı tarihte ödeme o anda yapılıyormuş gibi gösterilerek muhasebeleştirildiği görülmüştür.

Parti, avans olarak verdiği paraları Avans Hesabı ile Kasa veya Banka Hesabını karşılıklı çalıştırarak muhasebeleştirmemiş, avans harcandığı zaman Giderler Hesabı ile Kasa Hesabını karşılıklı çalıştırarak para o zaman verilmiş gibi direkt gider yazarak muhasebeleştirilmiştir. Bu şekilde verilen avans tutarı değil, harcanan tutar muhasebeleştirilmiştir.

Bu işlem, verilen avansın muhasebeleştirilmemesi anlamına gelmekte olup, avansların takibini güçleştirmektedir. Ayrıca yapılan bu işlem muhasebenin temel ilkelerine de aykırıdır. Verilip de harcanmayan avansların, kayıt altına alınmadığından kişilerin üzerinde kalmış olmalarına rağmen defter ve belgelerden takip edilmesi imkanı bulunmamaktadır. Bu ise partinin mali işlemlerinin tamamının denetlenmesini imkansız kılmaktadır.

Bu nedenle, verilen bütün avansların muhasebe kayıtlarının tutulması ve denetime elverişli şekilde Anayasa Mahkemesi'ne sunulması gereğinin Parti'ye bildirilmesi ile 2820 sayılı Yasa'nın 60. maddesine göre kayıtları tutmayan Parti sorumluları hakkında Yasanın 113. maddesi uyarınca Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı'na suç duyurusunda bulunulması gerektiği sonucuna varılmıştır.

2- Mal veya hizmet satın almak amacıyla kişi veya şirketlere verilen avanslar ile alınan mal veya hizmet karşılığı firmalara olan borçlar tek hesapta Firmalar Hesabında takip edilmektedir.

Avansların ilgili avans hesaplarına ve borçların Satıcılar veya Borçlar Hesabına kaydedilmeleri gerekir.

Mal veya hizmet satın almak amacıyla kişi veya şirketlere verilen avanslar ile mal veya hizmet alımıyla ilgili olarak bunlara olan borçların tek hesaba (Firmalar Hesabı) kaydedilmesi, avans ve borçların takibi ile yapılacak denetimi güçleştirmektedir.

Bu nedenle, yukarıda belirtildiği şekilde muhasebe sistemine uygun kayıtların tutulması ve denetime elverişli şekilde Anayasa Mahkemesi'ne sunulması gereğinin Parti'ye bildirilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Giderleri

Parti il örgütlerinin giderleri 13.661.554,22 YTL. olarak gösterilmiştir.

Bunun 453.760,72 YTL. si 2004 yılından devreden borçlar, 275.206,89 YTL. si 2006 yılına devreden alacaklar, 1.260.500,67 YTL. si personel giderleri, 4.211.691,03 YTL. si yönetim giderleri, 684.770,61 YTL. si kurultay-kongre giderleri, 2.704.412,34 YTL. si seçim, tanıtım, propaganda giderleri, 3.637.784,79 YTL. si demirbaş alım giderleri ve 433.427,17 YTL. si yapılan yardımlardan oluşmaktadır.

İl örgütlerinin 2006 yılına devreden nakit mevcudu ise 404.683,46 YTL. dir.

İl örgütleri kesinhesap çizelgelerinin gider bölümleri üzerinde yapılan incelemede, giderlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

C- Parti Mallarının İncelenmesi

Cumhuriyet Halk Partisi'nin 2005 yılı defter ve belgeleri üzerinde yapılan incelemede,

Parti'nin 2005 yılında 2820 sayılı Yasa'nın 74. maddesi uyarınca değeri yüz YTL. yi aşan 825.473,60 YTL. değerinde taşıt ve demirbaş eşya niteliğinde taşınır mal, 3.478.414,50 YTL. değerinde taşınmaz mal ediniminin olduğu anlaşılmıştır.

Parti tarafından 2005 yılında edinilen, değerleri toplamı 825.473,60 YTL. olan taşınır malların 666.563,31 YTL. si Genel Merkez, 158.910,29 YTL. si ise il örgütleri tarafından edinilmiştir. Bu mallar, taşıt araçları ve muhtelif büro malzemeleri (Toplantı masa ve sandalyeleri, bilgisayar, tv, dolap vb.) olup, 375.- YTL. si bağış suretiyle, bunun dışındakilerin tamamı ise satınalma suretiyle edinilmiştir.

Parti tarafından 2005 yılında edinilen, değerleri toplamı 3.478.414,50 YTL. olan çeşitli büro, daire ve dükkan niteliğindeki taşınmaz malların tamamı il örgütleri tarafından ve satınalma suretiyle edinilmiştir.

Cumhuriyet Halk Partisi'nin 2005 yılı kesinhesabının ve eklerinin incelenmesinde, Parti'nin 2005 yılında edindiği taşınmaz ve değeri yüz YTL. yi aşan taşınır malların 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

IV- SONUÇ

Cumhuriyet Halk Partisi'nin 2005 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

1- Parti'nin 2005 yılı kesinhesabında gösterilen 56.002.525,07 YTL. geliri, 49.434.725,29 YTL. gideri ve 6.406.179,76 YTL. nakit devrinin eldeki bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'na uygun olduğuna,

2- 2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesine göre Parti amacına uygun ve Parti tüzelkişiliği adına yapılmış harcama olarak kabulü mümkün görülmeyen 161.620,02 YTL. gider karşılığı parti malvarlığının, aynı Yasa'nın 75. ve 76. maddeleri uyarınca Hazine'ye gelir kaydedilmesine,

3- Mali işlemlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygunluğunun denetlenebilmesi için, Genel Merkezin giderlerinin incelenmesi kısmının B bölümünde açıklandığı üzere, muhasebe sistemine uygun muhasebe kayıtlarının tutulması, verilen bütün avansların muhasebeleştirilmesi ve denetime elverişli şekilde Anayasa Mahkemesi'ne sunulması gereğinin Parti'ye bildirilmesine,

4- Genel Merkezin giderlerinin incelenmesi kısmının A bölümünün 5, 7, 9 ve 10. maddelerinde belirtildiği üzere, harcama belgelerinde tahrifat yaparak veya aynı gider belgelerini mükerrer olarak gider yazarak Parti'yi zarara uğratan sorumlular hakkında cezai yönden gereğinin takdir ve ifası için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı'na suç duyurusunda bulunulmasına,

5- 2820 sayılı Yasa'nın 60. maddesine göre usulüne uygun kayıtları tutmayan, yevmiye defterini zamanında tasdik ettirmeyen, defter-i kebirine sayfa numarası vermeyen ve hiç tasdik ettirmeyen Parti sorumluları hakkında Yasa'nın 113. maddesi uyarınca Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı'na suç duyurusunda bulunulmasına,

OYBİRLİĞİYLE,

26.6.2008 gününde karar verildi.