ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2005/24 (Siyasî Parti Malî Denetimi)

Karar Sayısı:2008/81

Karar Günü:26.6.2008

R.G. Tarih-Sayı:08.07.2008-26930

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Cumhuriyet Halk Partisi'nin 2004 yılı kesinhesabının incelenmesidir.

II- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 16. maddesi uyarınca, Tülay TUĞCU, Haşim KILIÇ, Sacit ADALI, Fulya KANTARCIOĞLU, Ahmet AKYALÇIN, Mehmet ERTEN, A. Necmi ÖZLER, Serdar ÖZGÜLDÜR, Şevket APALAK, Serruh KALELİ ve Osman Alifeyyaz PAKSÜT'ün katılımıyla 27.1.2006 gününde yapılan ilk inceleme toplantısında;

Cumhuriyet Halk Partisi'nin 2004 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

'Dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine oybirliğiyle' karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Parti'nin Anayasa Mahkemesi'ne verdiği 2004 yılı kesinhesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren esas inceleme raporu, Anayasa ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde Cumhuriyet Halk Partisi'nin Genel Merkezi ile il örgütlerinin 2004 yılı gelirlerinin 72.548.865,82 YTL., giderlerinin 55.910.554,77 YTL. ve 2005 yılına devreden nakit mevcudunun 16.638.311,05 YTL. olduğu, gelir toplamı ile gider ve nakit devir rakamlarının toplamının birbirine denk olduğu görülmüştür.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Parti Genel Merkezi gelirleri 51.628.983,36 YTL. olarak gösterilmiştir.

Bunun 436.108,55 YTL. si 2003 yılından devreden alacaklar, 337.196,74 YTL. si 2005 yılına devreden borçlar, 8.059.380,55 YTL. si 2003 yılından devreden nakit mevcudu, 6.823.353,63 YTL. si aidat gelirleri, 1.681,70 YTL. si bağış gelirleri, 640.- YTL. si defter-makbuz satış gelirleri, 19.073,48 YTL. si mal varlığı gelirleri, 6.082.591,68 YTL. si banka mevduat gelirleri, 29.858.405,35 YTL. si hazine yardımı ve 10.551,68 YTL. si çeşitli gelirlerden oluşmaktadır.

Genel Merkezin defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerinin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

Parti Genel Merkezi'nin 2004 yılı muhasebe kayıtlarının tutulduğu yevmiye defterinin yıl ortasında 18.8.2004 tarihinde Çankaya İlçe Seçim Kuruluna onaylatıldığı, defter-i kebirine ise sayfa numarası verilmediği ve ilçe seçim kuruluna onaylatılmadığı görülmüştür.

2820 sayılı Yasa'nın 60. maddesinde, Parti adına elde edilen gelirlerin alındığının ve yapılan giderlerin ne gibi işlere ve yerlere harcandığının ilgili defterlere sıra ile ve belgeleri de belirtilerek geçirileceği, bütün defterlerin sayfalarının ve kaç sayfadan ibaret olduklarının teşkilatın bulunduğu ilgili seçim kurulu başkanı tarafından mühürleneceği ve tasdik edileceği belirtilmiştir.

Aynı Yasa'nın 113. maddesinde ise Yasa'nın 60. maddesinde yazılı defter ve kayıtları tutmayanların altı aydan bir yıla, bu defter ve kayıtları tahrif veya yok edenler veya gizleyenlerin bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacağı hüküm altına alınmıştır.

Buna göre 2820 sayılı Yasa'nın 60. maddesine aykırı olarak yevmiye defterini yıl başlamadan önce tasdik ettirmeyen, defter-i kebirine sayfa numarası vermeyen ve hiç tasdik ettirmeyen Parti sorumluları hakkında Yasa'nın 113. maddesi uyarınca suç duyurusunda bulunulması gerektiği sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Gelirleri

Parti'nin il örgütleri gelirleri 20.919.882,46 YTL. olarak gösterilmiştir.

Bunun 145.364,92 YTL. si 2003 yılından devreden alacaklar, 453.760,72 YTL. si 2005 yılına devreden borçlar, 244.372,50 YTL. si 2003 yılından devreden nakit mevcudu, 966.146,92 YTL. si aidat gelirleri, 2.942.969,53 YTL. si bağış gelirleri, 132.585.- YTL. si defter-makbuz satış gelirleri, 820.275,08 YTL. si faaliyet gelirleri, 241.199,05 YTL. si mal varlığı gelirleri, 185.258,74 YTL. si banka mevduat gelirleri ve 14.787.950.- YTL. si genel merkez yardımından oluşmaktadır.

İl örgütlerinin kesinhesap çizelgelerinin gelir bölümünde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Parti Genel Merkezi giderleri 35.849.220,15 YTL. olarak gösterilmiştir.

Bunun 126.702,43 YTL. si 2003 yılından devreden borçlar, 3.385.486,97 YTL. si 2005 yılına devreden alacaklar, 1.859.516,97 YTL. si personel giderleri, 1.494.238,28 YTL. si yönetim giderleri, 399.394,96 YTL. si kurultay-kongre giderleri, 8.372.570,44 YTL. si seçim, tanıtım, propaganda giderleri, 95.165,99 YTL. si demirbaş alım giderleri, 5.328.194,11 YTL. si bina inşaat giderleri ve 14.787.950.- YTL. si il örgütlerine yapılan yardımlardan oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezi'nin 2005 yılına devreden nakit mevcudu ise 15.779.763,21 YTL. dir.

Genel Merkezin 2004 yılı defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilenler dışında kalan giderlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.

A- Muhasebe biliminin genel kabul görmüş temel kavramlarından biri 'Belgelendirme' kavramıdır. Vergi Usul Kanunu'nun 229. maddesinde 'Fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır' şeklinde tarif yapılmış ve 'Fatura Kullanma Mecburiyeti' başlıklı 232. maddesindeki hükmüne göre de, faturanın hangi hallerde ve kimler tarafından alınması ve verilmesinin gerektiği ifade edilmiştir. Bu bağlamda mal ve hizmet alımlarında bu işlemlerin fatura ile belgelendirilmesi zorunlu tutulmuş ve gerekli muhasebe kayıtlarının tutulmasında da faturanın tevsik edici belge olarak kullanılması gerektiği ifade edilmiştir.

Aynı Kanun'un 'Makbuz Mecburiyeti' başlıklı 236. maddesinde, 'Serbest meslek erbabı, mesleki faaliyetlerine ilişkin her türlü tahsilatı için iki nüsha serbest meslek makbuzu tanzim etmek ve bir nüshasını müşteriye vermek, müşteri de bu makbuzu istemek ve almak mecburiyetindedir.' denilmiş ve makbuzun muhteviyatı da 237. maddede belirtilmiştir.

Yine aynı Kanun'un 'Gider Pusulası' başlıklı 234. maddesinde ki, 'Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabının ve çiftçilerin vergiden muaf esnafa;

Yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia için tanzim edip işi yapana veya emtiayı satana imza ettirecekleri gider pusulası vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş fatura hükmündedir. Bu belge, birinci ve ikinci sınıf tüccarların, zati eşyalarını satan kimselerden satın aldıkları altın, mücevher gibi kıymetli eşya için de tanzim edilir. Gider pusulası, işin mahiyeti, emtianın cins ve nev'i ile miktar ve bedelini ve iş ücretini ve işi yaptıran ile yapanın veya emtiayı satın alan ile satanın adlarıyla soyadlarını (Tüzel kişilerde unvanlarını) ve adreslerini ve tarihi ihtiva eder ve iki nüsha olarak tanzim ve bir nüshası işi yapana veya malı satana tevdi olunur. Gider pusulaları, seri ve sıra numarası dahilinde teselsül ettirilir.'

hükmünden fatura vermek mecburiyetinde olmayanlar için gider pusulası düzenleneceği anlaşılmaktadır.

2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesinin üçüncü fıkrasına göre beş milyon liraya (2004 yılı için 37,13 YTL.) kadar olan harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığından, bu miktarı geçen harcamaların geçerli bir kanıtlayıcı belgeye dayanması gerekmektedir.

Alınan bir mal veya hizmetin tutarının gider kaydedilebilmesi için esas olan belge faturadır. Yasa'nın 70. maddesinde belirtilen 'makbuz' un ya da tutanağın tek başına bir ödemeye esas olabilmesi için mal ya da hizmetin fatura kesilmesinin mümkün olmadığı kişi ya da kurumlardan alınması gerekmektedir.

2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun 70. maddesinin bir ve ikinci fıkralarında; 'Siyasi partilerin giderleri amaçlarına aykırı olamaz.

Bir siyasî partinin bütün giderleri, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır' ve aynı Kanunun 75. maddesinde, 'Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir' ve 76. maddesinde de, 'Belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen parti giderleri miktarınca parti malvarlığı, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye irad kaydedilir' hükümleri yer almıştır.

1- Parti görevlilerinin yurtdışı seyahatleri sırasında yaptıkları ve aşağıda ayrıntısı gösterilen 243,57 YTL. bahşiş ödemeleri gider yazılmıştır.

Parti görevlilerince, bir hizmet karşılığı olmaksızın kişi ya da kuruluş elemanlarına bahşiş adı altında yapılan ödemeler, Parti tüzelkişiliğinin faaliyet amacıyla bağdaşmadığı gibi bu ödemelerin Parti tüzelkişiliği adına yapıldığı da kabul edilemez.

Yurtdışı Bahşiş Giderlerine Ait Tablo

2- Aşağıda belirtilen kişiler adına düzenlenmiş seyahat harcamalarına (uçak, tren ve otobüs bilet bedelleri, konaklama bedelleri) ilişkin belgeler gider yazılmıştır.

İlgili hesap döneminde, aşağıda belirtilenler dışında kalan seyahat harcamalarına ilişkin belgeler Parti adına düzenlenmiştir.

Aşağıda belirtilen 4.918,20 YTL. seyahat harcamasının Parti adına yapıldığını gösteren bilgi ve belge bulunmadığından, bu harcamalar Parti amaçlarına uygun ve parti tüzel kişiliği adına yapılmış bir harcama olarak kabul edilmemiştir.

Seyahat Giderlerine Ait Tablo

3- Aşağıda ayrıntısı gösterilen 27.612,38 YTL. vergi, sigorta primi ve kira bedelleri gecikme zammı ve faizleri ile para cezaları gider yazılmıştır.

Parti görevlilerinin yükümlülüklerini zamanında yapmamaları ve gerekli özeni göstermemeleri sonucu oluşan gecikme zammı ve faizi ile kişilerin şahsi kusurları dolayısıyla tahakkuk eden para cezalarından Parti tüzel kişiliğini sorumlu tutma imkanı bulunmamaktadır. Bu ödemelerin kişisel sorumluluk kapsamında olduğu açıktır.

Kişisel sorumluluk kapsamında olup gider yazılan 27.612,38 YTL. Yasa'ya uygun kabul edilmemiştir.

Gecikme Zammı, Gecikme Faizi ve Cezalara Ait Liste

4- Parti adına kayıtlı olmayan 0532.3634877 numaralı telefon faturaları Parti bütçesinden ödenmiştir.

Binnaz Gürbüz adına kayıtlı cep telefonu faturaları bedellerinin gider yazılması, Parti tüzelkişiliğinin faaliyet amacıyla bağdaşmadığı gibi bu ödemenin Parti tüzelkişiliği adına yapıldığı da kabul edilemez.

0.532.363 48 77 nolu telefon Gideri

5- 31.12.2004 tarih ve 188 yevmiye numaralı mahsup fişinde gider yazılan 13.387,94 YTL. lik harcamaya ilişkin olarak mahsup fişi ekinde hiçbir belgenin olmadığı anlaşılmıştır.

Yapılan incelemeler sırasında 31.12.2004 tarih ve 188 numaralı fişte belgesiz olarak gider yazılan harcamalara ilişkin belgelerin, 10.1.2005 tarih ve 4 yevmiye numaralı mahsup fişine eklenerek tekrar gider yazıldığı tespit edilmiştir.

Mükerrer olarak gider yazılan ve aşağıda ayrıntısı gösterilen 13.387,94 YTL. nin, Kanun'un öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir. Ayrıca, bu eylemle ilgili olarak sorumlular hakkında suç duyurusunda bulunulması gerektiği sonucuna varılmıştır.

Mükerrer gider yazılan harcamalara ait liste

6- Aşağıda ayrıntısı gösterilen 2.629.- YTL. tutarındaki avansın, herhangi bir harcama belgesi olmaksızın 31.12.2004 tarih ve 186 yevmiye numaralı mahsup fişinde 15 Aralık 2004 tarihli Genel Sayman Mahmut Yıldız imzalı avans listesine istinaden gider yazılıp kapatıldığı tespit edilmiştir. Parti Muhasebe Müdürü tarafından sunulan 28.5.2008 tarihli yazıda, söz konusu tutarın listede adı geçenlerce Parti adına muhtelif tarihlerde yapılan ancak belgelendirilemeyen masraflar olduğu belirtilmiştir. 2.629.- YTL. tutarındaki avans, herhangi bir belgeye dayanmaksızın gider yazıldığından Yasa'ya uygun kabul edilmemiştir.

Belgesiz olarak gider yazılan avansların listesi

7- Aşağıda gösterilen 9.763,42 YTL. tutarındaki giderler, bir açıklama yapılmaksızın ve gerekçe gösterilmeksizin fatura aslı yerine fotokopisine dayanılarak yapılmıştır.

2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesinde beş milyon (2004 yılı için 37,13 YTL.) liraya kadar olan harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığı belirtildiğinden bu miktarı aşan harcamaların makbuz veya fatura gibi geçerli bir kanıtlayıcı belgeye dayanması gerekmektedir. Bu nedenle, gerekçesiz olarak fatura fotokopisine dayanılarak kaydedilen giderin, Yasa'nın öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

Fatura Fotokopisi ile Yapılan Giderlere Ait Tablo

8- Genel Merkez gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda gösterilen harcamaların dayanağı olarak sözleşme, tutanak, proforma fatura, adisyon fişi, Parti görevlilerince düzenlenmiş ve imzalanmış gider makbuzu gibi belgelerin muhasebe fişine eklendiği, bazı harcamaların da herhangi bir belgeye dayanmadığı tespit edilmiştir.

Aşağıda gösterilen gider makbuzları malı veren veya hizmeti sunanlar tarafından düzenlenip imzalanmamış olup, Parti görevlileri tarafından belgesiz masraf adıyla düzenlenmiş ve imza edilmiştir.

Fatura veya serbest meslek makbuzu ile belgelendirilmesi gerektiği halde sözleşme, tutanak, proforma fatura, adisyon fişi, Parti görevlilerince düzenlenmiş ve imzalanmış gider makbuzu gibi tek başına geçerli bir kanıtlayıcı belge niteliği taşımayan belgelere dayanan veya herhangi bir kanıtlayıcı belgeye dayanmayan 52.089,16 YTL. tutarındaki giderin Kanun'un öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

9- 30.6.2004 tarih ve 79 yevmiye numaralı mahsup fişinde gider yazılan Zeynel Gıda Ltd. Şirketine ait 9.6.2004 tarih ve 153661 numaralı fatura tutarı 60.-YTL. olduğu halde 160.-YTL. olarak gider kaydedilmiştir. Fazladan gider yazılan 100.- YTL. Yasa'ya uygun bulunmamıştır.

10- 10.12.2004 tarih ve 168 yevmiye numaralı mahsup fişinde Mehmet Sevigen'e bankaya yatırılmak suretiyle 12.000.- YTL. avans verilmiştir.

Yapılan incelemelerde, söz konusu avansın 2005 ve 2006 yıllarına devredildiği ve bu yıllarda da kapatılmadığı anlaşılmıştır.

Avansın kapanıp kapanmadığı hususu Parti yetkililerine sorulmuş, bu avansın ilgilinin Genel Başkanın yanında seyahat etmesinden dolayı verildiği ve avansın 2008 yılına kadar devir suretiyle intikal ettiği ve 9.6.2008 tarihine kadar kapatılmadığı yönünde cevap verilmiştir.

Avans, belirli bir görev veya hizmetin yerine getirilmesi için önceden verilen bir tutar olup, söz konusu görev veya hizmet tamamlandığında ödemeye ilişkin olarak kanıtlayıcı belgeler ibraz edilerek veya harcanmadığı takdirde iade edilerek kapatılması gerekir.

2.12.2004 tarihinde verilen avans, seyahat tamamlandığı halde belgeleri verilerek veya iade edilerek kapatılmamıştır.

Siyasî Partiler Yasası'nın 72. maddesinde, siyasi partilerin üyelerine ve diğer gerçek ve tüzel kişilere hiçbir şekilde borç veremeyeceği hükmü yer almaktadır.

Yukarıda belirtildiği üzere parti görevlisine verilen avans, üzerinden uzun süre geçmiş olmasına rağmen kapatılmamıştır. Bu durum, söz konusu görevliye bir nevi borç verme niteliğinde olup Siyasi Partiler Yasası'nın 72. maddesine aykırılık teşkil etmektedir.

Genel Başkanla birlikte yapılan seyahat dolayısıyla verilen 12.000.- YTL. avansın, üzerinden dört yıl geçmiş olmasına rağmen seyahate ilişkin harcama belgelerinin ibraz edilerek kapatılmaması ve iade edilmemesi nedeniyle Hazine'ye irat kaydedilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

11- Yenikan Medya Pazarlama A.Ş. (Habertürk) ile Cumhuriyet Halk Partisi arasında 22 Kasım 2003 tarihinde Partinin 2004 yılı yerel seçim dönemi çalışmaları ve yayınlarına ilişkin bir sözleşme imzalanmıştır. Bu sözleşmede, Habertürkün parti koordinatöründen alacağı tanıtım işlerini partinin uygun göreceği saat ve programlarda yerine getireceği, bu hizmetin 31.3.2004 tarihine kadar devam edeceği ve karşılığı olarak 180.000.-$ ın (265.500.-YTL.) peşin ödeneceği belirtilmiştir. 265.500.- YTL. 10.12.2003 tarihinde Habertürke ödenmiştir.

Habertürk peşin aldığı 265.500.-YTL. karşılığı aşağıda gösterildiği üzere toplam 214.500.-YTL. tutarında fatura düzenlemiş, kalan 51.000.- YTL. yi ise faturalandırmamıştır.

Habertürkün bu işle ilgili düzenlediği Faturalar

Vergi Usul Kanunu'nun 'Faturanın Nizamı' başlıklı 231. maddesinin beşinci fıkrasında 'Fatura, malın teslimi veya hizmetin yapıldığı tarihten itibaren azamî yedi gün içinde düzenlenir. Bu süre içerisinde düzenlenmeyen faturalar hiç düzenlenmemiş sayılır.' denilmektedir.

Sözleşmeye göre işin bitim tarihi 31.3.2004 olarak öngörülmüş olduğu ve seçiminde 28.3.2004 tarihinde yapıldığı dikkate alındığında, yukarıda belirtilen kanun hükmüne göre faturanın en geç 7.4.2004 tarihine kadar düzenlenmesi gerekmektedir.

Bu açıklamalara göre, Habertürke peşin olarak ödendiği halde karşılığında fatura düzenlenmeyen ve sözleşmede belirtilen hizmetlerin alındığını gösteren herhangi bir belge bulunmayan 51.000.- YTL. nin Hazineye irad kaydedilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

Diğer taraftan, söz konusu şirkete aynı sözleşme kapsamında olduğu belirtilen 10.12.2004 tarihli 50.000.- YTL. tutarında bir ödemede daha bulunulmuş, bunun karşılığında 31.12.2004 tarih ve 4041 sayılı fatura düzenlenmiştir.

Sözleşmenin 1. maddesinde şirket ile 2004 yılı yerel seçim dönemi çalışmaları ve yayınlarına ilişkin anlaşma yapıldığı, 4. maddesinde işin 31.3.2004 tarihinde sona ereceği belirtilmiş ve 5. maddesinde de bu hizmet karşılığında 180.000.- $ (265.500.- YTL.) ın peşin olarak ödendiği belirtilmiştir. Buna göre, bu sözleşme dahilinde söz konusu şirkete tekrar ödemede bulunulması ve iş yaptırılması imkanı bulunmamaktadır. Sözleşmeye göre işin sona ereceği 31.3.2004 tarihi ve 28.3.2004 seçim tarihinden çok sonra 10.12.2004 tarihinde yerel seçimlerle ilgili yapılacak işler dolayısıyla şirkete ödemede bulunulması sözleşmeye açıkça aykırıdır.

Habertürke sözleşmeye aykırı olarak sonradan ödenen 50.000.- YTL. nin Hazineye irad kaydedilmesine, Osman Alifeyyaz PAKSÜT, Fulya KANTARCIOĞLU, Mehmet ERTEN ve A. Necmi ÖZLER'in karşıoyu ve oyçokluğuyla karar verildi.

12- Partinin aşağıda isimleri yazılı kişilere herhangi bir gider belgesine dayanmaksızın ödemelerde bulunduğu anlaşılmıştır.

Bu kişilere her ay dışarıya yaptırılan danışmanlık gideri adı altında ödemelerde bulunulduğu tespit edilmiş ve bu ödemelerin neye istinaden yapıldığı ve belgesi olup olmadığı parti yetkililerine sorulmuştur. Parti tarafından Salih Tayfun Orçun, Kerem Kalenderoğlu ve Ayşe Kadın Dinler'le yapılan sözleşmeler sunulmuş ve bunların dışında başka bir belge bulunmadığı söylenmiştir. Baki Özilhan'la ilgili olarak ise herhangi bir belge ibraz edilmemiştir.

Partinin çalışanlarına yaptığı ücret ödemesine ilişkin bordroların incelenmesinde, bu kişilerin bordroya dahil olmadıkları, dolayısıyla da partinin bu kişilerden hizmet satın aldığı anlaşılmaktadır. Bu nedenle adı geçen kişilerin verdikleri hizmet karşılığında düzenli olarak aldıkları tutarlar için fatura veya serbest meslek makbuzu düzenlemeleri gerekir.

Fatura veya serbest meslek makbuzu ile belgelendirilmesi gerektiği halde tek başına geçerli bir kanıtlayıcı belge niteliği taşımayan sözleşmeye dayanarak veya sözleşmesi de olmaksızın kişilerin banka hesabına yatırılan 41.718,60 YTL. tutarındaki giderin Kanun'un öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

Bu açıklamalara göre, 2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesine uygun olarak yapılmayan toplam 267.860,57 YTL. gider karşılığı parti malvarlığının 2820 sayılı Yasa'nın 75. ve 76. maddeleri uyarınca Hazine'ye gelir kaydedilmesi ve aynı gider belgelerini mükerrer olarak gider yazarak Parti'yi zarara uğratan sorumlular hakkında Cumhuriyet Savcılığı'na suç duyurusunda bulunulması gerektiği sonucuna varılmıştır.

B- Genel Merkezin muhasebe işleyişine ilişkin eleştiriler.

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 17. maddesinde de belirtildiği üzere siyasi partilerin mali denetimi, partilerin gelir ve giderlerinin doğru ve kanuna uygun olup olmadığı yönlerinden yapılmaktadır. Doğruluk incelemesi, kesinhesapların dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan incelemeyi kapsamaktadır. Kanuna uygunluk incelemesi ise gelirlerin, 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'nın 61-69. maddelerinde yazılı kaynaklardan elde edilip edilmediğine, giderlerin anılan Yasa'nın 70-72. maddelerine uygun olarak yapılıp yapılmadığına yönelik olmaktadır.

2820 sayılı Yasa'nın 60. maddesinde, Parti adına elde edilen gelirlerin alındığının ve yapılan giderlerin ne gibi işlere ve yerlere harcandığının ilgili defterlere sıra ile ve belgeleri de belirtilerek geçirileceği belirtilmiştir. Aynı Yasa'nın 113. maddesinde ise Yasa'nın 60. maddesinde yazılı defter ve kayıtları tutmayanların altı aydan bir yıla, bu defter ve kayıtları tahrif veya yok edenler veya gizleyenlerin bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacağı hüküm altına alınmıştır.

Siyasi partilerin mali işlemlerinin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olup olmadığının tespiti için, partinin bütün işlemlerinin belgelere dayanması ve defterlere işlenmiş olması gerekmektedir. Aksi durumda partinin defter ve belgelerinin denetim açısından eksik olduğu sonucu ortaya çıkacaktır.

Cumhuriyet Halk Partisi'nin 2004 yılı hesabına ait defter ve belgelerin incelenmesinde muhasebe işleyişi ile ilgili olarak aşağıda belirtilen eksiklikler tespit edilmiştir.

1- Personele, maaş ve yolluklarına istinaden verilen avanslar ile Parti'nin işlerini takip eden avukata verilen iş avanslarının, avansın verildiği anda muhasebe kayıtlarına intikal ettirilmediği, avansın harcandığı tarihte ödeme o anda yapılıyormuş gibi gösterilerek muhasebeleştirildiği görülmüştür.

Parti, avans olarak verdiği paraları Avans Hesabı ile Kasa veya Banka Hesabını karşılıklı çalıştırarak muhasebeleştirmemiş, avans harcandığı zaman Giderler Hesabı ile Kasa Hesabını karşılıklı çalıştırarak para o zaman verilmiş gibi direkt gider yazarak muhasebeleştirilmiştir. Bu şekilde verilen avans tutarı değil, harcanan tutar muhasebeleştirilmiştir.

Bu işlem, verilen avansın muhasebeleştirilmemesi anlamına gelmekte olup, avansların takibini güçleştirmektedir. Ayrıca yapılan bu işlem muhasebenin temel ilkelerine de aykırıdır. Verilip de harcanmayan avansların, kayıt altına alınmadığından kişilerin üzerinde kalmış olmalarına rağmen defter ve belgelerden takip edilmesi imkanı bulunmamaktadır. Bu ise partinin mali işlemlerinin tamamının denetlenmesini imkansız kılmaktadır.

Bu nedenle, verilen bütün avansların muhasebe kayıtlarının tutulması ve denetime elverişli şekilde Anayasa Mahkemesi'ne sunulması gereğinin Parti'ye bildirilmesi ile 2820 sayılı Yasa'nın 60. maddesine göre kayıtları tutmayan Parti sorumluları hakkında Yasa'nın 113. maddesi uyarınca Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı'na suç duyurusunda bulunulması gerektiği sonucuna varılmıştır.

2- Mal veya hizmet satın almak amacıyla kişi veya şirketlere verilen avanslar ile alınan mal veya hizmet karşılığı firmalara olan borçlar tek hesapta Firmalar Hesabında takip edilmektedir.

Avansların ilgili avans hesaplarına ve borçların Satıcılar veya Borçlar Hesabına kaydedilmeleri gerekir.

Mal veya hizmet satın almak amacıyla kişi veya şirketlere verilen avanslar ile mal veya hizmet alımıyla ilgili olarak bunlara olan borçların tek hesaba (Firmalar Hesabı) kaydedilmesi, avans ve borçların takibi ile yapılacak denetimi güçleştirmektedir.

Bu nedenle, yukarıda belirtildiği şekilde muhasebe sistemine uygun kayıtların tutulması ve denetime elverişli şekilde Anayasa Mahkemesi'ne sunulması gereğinin Parti'ye bildirilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

3- Defter ve belgelerin incelenmesinde, Partiye ait olan Altındağ 2. Bölge 2720 ada 39 parselde kayıtlı 64 bağımsız bölümden oluşan Rüzgarlı Sokaktaki Halk İş Hanı ile Çankaya 1. Bölge 4948 ada 27 parselde kayıtlı 10 mesken ve 6 bürodan oluşan Çevre Sokaktaki eski genel merkez binasının demirbaşlar hesabına (aktife) kaydedilmediği anlaşılmıştır.

Parti, adına kayıtlı taşınmazları Demirbaşlar Hesabına kaydetmekte ve takibini bu hesapta yapmaktadır.

16.10.1981 tarih ve 2533 sayılı Siyasi Partilerin Feshine Dair Kanun ile Partiler kapatılmış ve malvarlıkları Hazine'ye intikal etmiştir. 19.6.1992 tarih ve 3821 sayılı Kanun ile 2533 sayılı Kanun yürürlükten kaldırılmış ve Partilere adlarını kullanma ve mallarını geri alma hakkı tanınmıştır. Kanunun 2. maddesinde; 2533 sayılı Siyasî Partilerin Feshine Dair Kanuna göre kapatılmış olan siyasi partiler ile Anayasa Mahkemesi dışında başka mahkeme veya kurullarca kapatılan siyasi partilerin, son büyük kongre veya kurultay üyelerinin hayatta kalanlarınca alınacak kararla, aynı ad, rumuz, amblem, rozet ve benzeri işaretleri kullanarak yeniden açılabileceği, bu siyasi partilerin Hazine'ye intikal eden taşınmaz mallarının, iade tarihindeki durumlarına veya değerlerine göre; paralarının faizsiz olarak, hisse senetlerinin ise Hazine'ye intikal tarihindeki nominal değerlerine göre işlem görerek, siyasi partinin açılmasına karar verildiği tarihten itibaren en geç üç ay içinde geri verileceği hüküm altına alınmıştır.

Parti, Hazine'ye geçen Rüzgarlı Sokaktaki Halk İş Hanı ile Çevre Sokaktaki binasını bu Kanun uyarınca geri almıştır. Ancak, geri alınan bu taşınmazlarını muhasebeleştirip Demirbaşlar Hesabına kaydetmemiştir. Bu nedenle, Parti adına kayıtlı olmalarına rağmen muhasebeleştirilmeyen söz konusu taşınmazların defter ve belgelerden takip edilmesi imkanı bulunmamaktadır.

3821 sayılı Kanun uyarınca Parti'ye iade edilen ancak muhasebe kayıtlarına intikal ettirilmeyen Altındağ 2. Bölge 2720 ada 39 parselde kayıtlı 64 bağımsız bölümden oluşan Rüzgarlı Sokaktaki Halk İş Hanı ile Çankaya 1. Bölge 4948 ada 27 parselde kayıtlı 10 mesken ve 6 bürodan oluşan Çevre Sokaktaki eski genel merkez binasının Demirbaşlar Hesabına kaydının sağlanması ve denetime elverişli şekilde Anayasa Mahkemesi'ne sunulması gereğinin Parti'ye bildirilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Giderleri

Parti il örgütlerinin giderleri 20.061.334,62 YTL. olarak gösterilmiştir.

Bunun 495.087,87 YTL. si 2003 yılından devreden borçlar, 79.208,09 YTL. si 2005 yılına devreden alacaklar, 1.285.634,40 YTL. si personel giderleri, 4.298.105,81 YTL. si yönetim giderleri, 533.063,54 YTL. si kurultay-kongre giderleri, 9.942.301,56 YTL. si seçim, tanıtım, propaganda giderleri, 2.733.236,84 YTL. si demirbaş alım giderleri ve 694.696,51 YTL. si yapılan yardımlardan oluşmaktadır.

İl örgütlerinin 2005 yılına devreden nakit mevcudu ise 858.547,84 YTL. dir.

İl örgütleri kesinhesap çizelgelerinin gider bölümleri üzerinde yapılan incelemede, giderlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

C- Parti Mallarının İncelenmesi

Cumhuriyet Halk Partisi'nin 2004 yılı defter ve belgeleri üzerinde yapılan incelemede,

Parti'nin 2004 yılında 2820 sayılı Yasa'nın 74. maddesi uyarınca değeri yüz YTL. yi aşan 301.040,58 YTL. değerinde taşıt ve demirbaş eşya niteliğinde taşınır mal, 2.481.032,25 YTL. değerinde taşınmaz mal ediniminin olduğu anlaşılmıştır.

Parti tarafından 2004 yılında edinilen, değerleri toplamı 301.040,58 YTL. olan taşınır malların 95.165,99 YTL. si Genel Merkez, 205.874,59 YTL. si ise il örgütleri tarafından edinilmiştir. Bu mallar, taşıt araçları ve muhtelif büro malzemeleri (Toplantı masa ve sandalyeleri, bilgisayar, tv, dolap vb.) olup, 1.690,00.- YTL. si bağış, 47.704,12 YTL. si başka bir Partiyle birleşme suretiyle, bunun dışındakilerin tamamı ise satınalma suretiyle edinilmiştir.

Parti tarafından 2004 yılında edinilen, değerleri toplamı 2.481.032,25 YTL. olan çeşitli büro, daire ve dükkanlardan oluşan taşınmaz malların tamamı il örgütleri tarafından satınalma suretiyle edinilmiştir.

Cumhuriyet Halk Partisi'nin 2004 yılı kesinhesabının ve eklerinin incelenmesinde, Parti'nin 2004 yılında edindiği taşınmaz ve değeri yüz YTL. yi aşan taşınır malların 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

IV- SONUÇ

Cumhuriyet Halk Partisi'nin 2004 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

1- Parti'nin 2004 yılı kesinhesabında gösterilen 72.548.865,82 YTL. geliri, 55.642.694,20 YTL. gideri ve 16.638.311,05 YTL. nakit devrinin eldeki bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'na uygun olduğuna,

2- 2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesine göre Parti amacına uygun ve Parti tüzelkişiliği adına yapılmış harcama olarak kabulü mümkün görülmeyen 267.860,57 YTL. gider karşılığı parti malvarlığının, aynı Yasa'nın 75. ve 76. maddeleri uyarınca Hazine'ye gelir kaydedilmesine,

3- Mali işlemlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygunluğunun denetlenebilmesi için, Genel Merkezin giderlerinin incelenmesi kısmının B bölümünde açıklandığı üzere muhasebe sistemine uygun muhasebe kayıtlarının tutulması, 3821 sayılı Kanun uyarınca Partiye iade edilen Rüzgarlı Sokaktaki Halk İş Hanı ile Çevre Sokaktaki eski genel merkez binasının Demirbaşlar Hesabına kaydının yapılması, verilen bütün avansların muhasebeleştirilmesi ve denetime elverişli şekilde Anayasa Mahkemesi'ne sunulması gereğinin Parti'ye bildirilmesine,

4- Genel Merkezin giderlerinin incelenmesi kısmının A bölümünün 5. maddesinde açıklandığı üzere, aynı gider belgelerini mükerrer olarak gider yazarak Parti'yi zarara uğratan Parti sorumluları hakkında cezai yönden gereğinin takdir ve ifası için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı'na suç duyurusunda bulunulmasına,

5- 2820 sayılı Yasa'nın 60. maddesine göre usulüne uygun kayıtları tutmayan, yevmiye defterini zamanında tasdik ettirmeyen, defter-i kebirine sayfa numarası vermeyen ve hiç tasdik ettirmeyen Parti sorumluları hakkında Yasa'nın 113. maddesi uyarınca Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı'na suç duyurusunda bulunulmasına,

OYBİRLİĞİYLE,

6- Genel Merkezin giderlerinin incelenmesi kısmının A bölümünün 11. maddesinde açıklandığı üzere, Habertürke sözleşmeye aykırı olarak ödenen 50.000.- YTL. nin Hazine'ye irad kaydedilmesine Osman Alifeyyaz PAKSÜT, Fulya KANTARCIOĞLU, Mehmet ERTEN ve A. Necmi ÖZLER'in karşıoyu ve OYÇOKLUĞUYLA,

26.6.2008 gününde karar verildi.

KARŞIOY YAZISI

Yenikan Medya Pazarlama A.Ş. ile Cumhuriyet Halk Partisi arasında 22 Kasım 2003 tarihinde 2004 yılı yerel seçim dönemi çalışmaları ve yayınlarına ilişkin bir sözleşme imzalanmış, sözleşme gereği hizmet karşılığı 265.500.- YTL peşin ödenmiştir. Kararda belirtildiği gibi bu ödeme karşılığında 214.500.- YTL fatura alınmış, kalan 51.000.- YTL için ise fatura düzenlenmemiştir. Ayrıca, anılan şirkete 10.12.2004 tarihinde 50.000.- YTL daha ödeme yapılmış, bunun karşılığında da 31.12.2004 tarih ve 4041 sayılı fatura düzenlenmiştir. Faturada bu ödemenin 'TV tanıtım ve prodüksiyon bedeli' olduğu belirtilmiştir.

31.12.2004 tarihli faturanın gerçeği yansıtmadığı ve bu ödeme karşılığında bir hizmet alınmadığı hususunda dosyada herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Tarafların, daha önce imzaladıkları sözleşme çerçevesinde ve bu sözleşmeye yazılı bir ek yapmaksızın sözlü mutabakatla bu şekilde uygulama yapmalarına yasal bir engel de bulunmamaktadır. Bu nedenlerle, yapılan ödemenin kanuna aykırı olduğunu kabul eden çoğunluk kararına katılmadık.

KARŞIOY GEREKÇESİ

Cumhuriyet Halk Partisi tarafından Yenikan Medya Pazarlama A.Ş. ile 2004 yılı yerel yönetim seçim çalışmaları ve yayınlarına ilişkin olarak imzalanan sözleşme karşılığı 265.500.- YTL ödenmiş, bu ödeme için 214.500.- YTL fatura alınmış, kalan 51.000.- YTL karşılığında ise fatura alınmamıştır. Ayrıca Parti'nin 10.12.2004 tarihinde yaptığı 50.000.-YTL ödeme için 31.12.2004 günlü, 4041 sayılı 'TV tanıtım ve prodüksiyon bedeli' olduğu belirtilen fatura düzenlenmiştir. Daha önce 22.11.2003 tarihinde imzalanan sözleşmede verilmesi öngörülen hizmetler kapsamında ödendiği anlaşılan sözkonusu miktara ilişkin faturaya, aksi kanıtlanamadıkça itibar edilmesi ve buna ilişkin parti giderinin yasal olduğunun kabulü gerekmektedir.

Açıklanan nedenlerle çoğunluk kararına karşıyım.