ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:1999/1 (Siyasî Parti Malî Denetimi)

Karar Sayısı:2008/80

Karar Günü:26.6.2008

R.G. Tarih-Sayı:08.07.2008-26930

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Cumhuriyet Halk Partisi'nin 1998 yılı kesinhesabının incelenmesidir.

II- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 16. maddesi uyarınca, Ahmet Necdet SEZER, Güven DİNÇER, Haşim KILIÇ, Yalçın ACARGÜN, Mustafa BUMİN, Sacit ADALI, Ali HÜNER, Lütfi F. TUNCEL, Fulya KANTARCIOĞLU, Mahir Can ILICAK ve Rüştü SÖNMEZ'in katılımıyla 14.9.1999 gününde yapılan ilk inceleme toplantısında;

Cumhuriyet Halk Partisi'nin 1998 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

'Dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine oybirliğiyle' karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Parti'nin Anayasa Mahkemesi'ne verdiği 1998 yılı kesinhesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren esas inceleme raporu, Anayasa ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyası Partiler Kanunu'nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde Cumhuriyet Halk Partisi'nin Genel Merkezi ile il örgütlerinin 1998 yılı gelirlerinin 2.243.092.242.977.- lira, giderlerinin 2.058.121.512.483.- lira ve 1999 yılına devreden nakit mevcudunun 184.970.730.494.- lira olduğu, gelir toplamı ile gider ve nakit devir rakamlarının toplamının birbirine denk olduğu görülmüştür.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Parti Genel Merkezi gelirleri 1.402.960.827.227.- lira olarak gösterilmiştir.

Bunun 7.766.085.165.- lirası 1997 yılından devreden alacaklar, 18.083.171.662.- lirası 1999 yılına devreden borçlar, 129.817.045.271.- lirası 1997 yılından devreden nakit mevcudu, 558.350.000.- lirası bağış gelirleri, 2.250.000.- lirası defter-makbuz satış gelirleri, 3.873.604.200.- lirası balo, eğlence ve konser gelirleri, 418.632.423.533.- lirası mal varlığı gelirleri, 383.061.917.396.- lirası banka mevduat gelirleri, 435.082.444.000.- lirası hazine yardımı, 1.539.000.000.- lirası kira gelirleri ve 4.544.536.000.- lirası çeşitli gelirlerden oluşmaktadır.

Genel Merkezin defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerinin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Gelirleri

Parti'nin il örgütleri gelirleri 840.131.415.750.- lira olarak gösterilmiştir.

Bunun 2.801.365.000- lirası 1997 yılından devreden alacaklar, 72.919.142.307.- lirası 1999 yılına devreden borçlar, 12.282.740.000.- lirası 1997 yılından devreden nakit mevcudu, 121.598.562.902.- lirası aidat gelirleri, 258.682.305.361.- lirası bağış gelirleri, 8.724.010.495.- lirası defter-makbuz satış gelirleri, 296.542.132.868.- lirası balo, eğlence ve konser gelirleri, 12.021.565.864.- lirası mal varlığı gelirleri, 11.589.590.953.- lirası banka mevduat gelirleri, 42.970.000.000.- lirası genel merkez yardımından oluşmaktadır.

İl örgütlerinin kesinhesap çizelgelerinin gelir bölümünde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Parti Genel Merkezi giderleri 1.254.845.245.788.- lira olarak gösterilmiştir.

Bunun 145.102.958.896.- lirası 1997 yılından devreden borçlar, 7.067.323.719.- lirası 1999 yılına devreden alacaklar, 201.494.483.040.- lirası personel giderleri, 297.444.047.305.- lirası yönetim giderleri, 490.243.156.162.- lirası seçim, tanıtım, propaganda giderleri, 70.523.276.666.- lirası demirbaş giderleri ve 42.970.000.000.- lirası il örgütlerine yapılan yardımlardan oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezi'nin 1999 yılına devreden nakit mevcudu ise 148.115.581.439.- liradır.

Genel Merkezin 1998 yılı defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilenler dışında kalan giderlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.

2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'nın 70. maddesinin üçüncü fıkrasına göre beş bin liraya kadar olan harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığından, bu miktarı geçen harcamaların geçerli bir kanıtlayıcı belgeye dayanması gerekmektedir.

Alınan bir mal veya hizmetin tutarının gider kaydedilebilmesi için esas olan belge faturadır. Yasa'nın 70. maddesinde belirtilen 'makbuz'un ya da tutanağın tek başına bir ödemeye esas olabilmesi için mal ya da hizmetin fatura kesilmesinin mümkün olmadığı kişi ya da kurumlardan alınması gerekmektedir.

2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesinde; 'Bir siyasî partinin bütün giderleri, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır', 75. maddesinde, 'Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir' ve 76. maddesinde de, 'Belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen parti giderleri miktarınca parti malvarlığı, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye irad kaydedilir' hükümleri yer almıştır.

A- 21.12.1998 tarih ve 527 numaralı yevmiye ile Erdem Elektronik Ltd. Şirketine, bir açıklama yapılmaksızın ve gerekçe gösterilmeksizin fatura aslı yerine, ilgili firma tarafından onaylanmamış fotokopisine dayanılarak 1.648.985.000.- lira ödeme yapıldığı görülmüştür.

2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesinde beş bin liraya kadar olan harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığı belirtildiğinden bu miktarı aşan harcamaların makbuz veya fatura gibi geçerli bir kanıtlayıcı belgeye dayanması gerekmektedir. Bu nedenle, bir gerekçe olmaksızın fatura fotokopisine dayanılarak kaydedilen giderin, Kanun'un öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.

B- Aşağıda belirtilen kişiler adına düzenlenmiş seyahat harcamalarına (uçak ve otobüs bilet bedelleri) ilişkin belgeler gider yazılmıştır.

İlgili hesap döneminde, aşağıda belirtilenler dışında kalan seyahat harcamalarına ilişkin belgeler Parti adına düzenlenmiştir.

Aşağıda belirtilen 147.100.000.- lira seyahat harcamasının Parti adına yapıldığını gösteren bilgi ve belge bulunmadığından, bu harcamalar Parti amaçlarına uygun ve parti tüzel kişiliği adına yapılmış bir harcama olarak kabul edilmemiştir.

Seyahat Giderlerine Ait Tablo

C- Parti görevlilerinin yurtdışı seyahatleri sırasında yaptıkları bahşiş ödemelerinin gider yazıldığı görülmüştür.

Bu ödemeler belgesiz denilerek gider makbuzları ile yapılmış ve gider makbuzlarını da ödeme yapılan kişiler değil seyahati yapan Parti görevlileri imzalamışlardır. Parti görevlilerince, bir hizmet karşılığı olmaksızın kişi ya da kuruluş elemanlarına gider makbuzları ile bahşiş adı altında ödeme yapılması, Parti tüzelkişiliğinin faaliyet amacıyla bağdaşmadığı gibi bu ödemenin Parti tüzelkişiliği adına yapıldığı da kabul edilemez.

Yurtdışı Bahşiş Giderlerine Ait Tablo

D- Gecikmeli yatırılan vergiler ve elektrik bedelleri ile ilgili olarak ödenen gecikme zam ve faizlerinin gider olarak yazıldığı görülmüştür.

Parti görevlilerinin yükümlülüklerini zamanında yapmamaları ve gerekli özeni göstermemeleri sonucu oluşan gecikme zam ve faizinden parti tüzel kişiliğini sorumlu tutma imkanı bulunmamaktadır. Bu ödemelerin kişisel sorumluluk kapsamında olduğu açıktır.

Gecikme Zammı ve Gecikme Faizine ait Liste

E- Parti hesabına gider kaydedilen telgraf ücretlerine ait telgraf alındıları üzerinde tahrifat yapılarak, çekilen telgraflar karşılığı ödenmesi gereken tutardan daha fazla gider kaydedildiği görülmüştür.

Posta İşletmesi Genel Müdürlüğü Hukuk Müşavirliği'nin Anayasa Mahkemesi'ne yazdığı 1.2.1999 tarih ve 118 yazılı yazısı ekinde sunulan 28.12.1998 tarih ve 31 sayılı müfettiş raporu ve ekleri ile Parti tarafından mahkemeye sunulan 1998 yılı hesabına ilişkin defter ve belgelerin incelenmesi sonucu, Parti tarafından gönderilen telgraflara ilişkin olarak Posta İşletmesi tarafından düzenlenen alındıların üzerinde tahrifat yapıldığı ve gerçek gider tutarı yerine tahrifat yoluyla arttırılmış tutarların gider yazıldığı ve bunun sonucunda toplam 33.456.120.000.- liranın alınan hizmet karşılığı olmaksızın gerçek dışı gider kaydedildiği anlaşılmıştır.

Posta İşletmesi tarafından düzenlenen alındıların üzerinde tahrifat yapılarak alınan hizmet karşılığı olmadığı halde gider yazılan 33.456.120.000.- lira Parti tüzelkişiliği adına yapılan bir harcama olarak kabul edilmemiştir.

Bu açıklamalara göre, 2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesine uygun olarak yapılmayan toplam 35.386.533.328.- lira gider karşılığı parti malvarlığının 2820 sayılı Yasa'nın 75. ve 76. maddeleri uyarınca Hazine'ye gelir kaydedilmesi ve resmi belge niteliğindeki Posta İşletmesi alındıları üzerinde tahrifat yaparak Parti'yi zarara uğratan sorumlular hakkında Cumhuriyet Savcılığı'na suç duyurusunda bulunulması gerektiği sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Giderleri

Parti il örgütlerinin giderleri 803.276.266.695.- lira olarak gösterilmiştir.

Bunun 27.230.168.000.- lirası 1997 yılından devreden borçlar, 5.094.917.651.- lirası 1999 yılına devreden alacaklar, 112.940.102.478.- lirası personel giderleri, 381.502.950.350.- lirası yönetim giderleri, 33.850.068.731.- lirası kurultay, kongre giderleri, 154.021.278.056.- lirası seçim, tanıtım, propaganda giderleri, 73.473.014.869.- lirası demirbaş giderleri ve 15.163.766.560.- lirası yapılan yardımlardan oluşmaktadır.

İl örgütlerinin 1999 yılına devreden nakit mevcudu ise 36.855.149.055.- liradır.

İl örgütleri kesinhesap çizelgelerinin gider bölümleri üzerinde yapılan incelemede, giderlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

IV- SONUÇ

Cumhuriyet Halk Partisi'nin 1998 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

1- Parti'nin 1998 yılı kesinhesabında gösterilen 2.243.092.242.977.- lira geliri, 2.022.734.979.155.- lira gideri ve 184.970.730.494- lira nakit devrinin eldeki bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'na uygun olduğuna,

2- 2820 sayılı Yasa'ya aykırı olarak yapıldığı anlaşılan 35.386.533.328.- lira gider karşılığı Parti malvarlığının, aynı Yasa'nın 75. ve 76. maddeleri uyarınca Hazine'ye gelir kaydedilmesine,

3- Resmi belge niteliğindeki Posta İşletmesi alındıları üzerinde tahrifat yaparak Parti'yi zarara uğratan sorumlular hakkında Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı'na suç duyurusunda bulunulmasına,

OYBİRLİĞİYLE,

26.6.2008 gününde karar verildi.