ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2002/28 (Siyasî Parti Malî Denetimi)

Karar Sayısı:2008/70

Karar Günü:29.4.2008

R.G. Tarih-Sayı:17.05.2008-26879

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Millet Partisi'nin 2001 yılı kesinhesabının incelenmesidir.

II- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğünün 16. maddesi uyarınca, Mustafa BUMİN, Haşim KILIÇ, Samia AKBULUT, Yalçın ACARGÜN, Sacit ADALI, Fulya KANTARCIOĞLU, Aysel PEKİNER, Ertuğrul ERSOY, Tülay TUĞCU, Ahmet AKYALÇIN ve Mehmet ERTEN'in katılımıyla 22.10.2003 gününde yapılan ilk inceleme toplantısında,

'Millet Partisi'nin 2001 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

1- 2001 yılı il kesinhesaplarıyla verilmemiş olan 20 ilin (Adıyaman, Ankara, Antalya, Çanakkale, Çorum, Gaziantep, Hatay, Isparta, İçel, Kayseri, Kocaeli, Manisa, Nevşehir, Tokat, Trabzon, Aksaray, Karaman, Kırıkkale, Bartın, Karabük) bağlı ilçeleri de kapsar biçimde düzenlenmiş, onaylı kesinhesap çizelgeleri ile buna uygun olarak yeniden düzenlenecek birleşik kesinhesabın,

2- Genel Merkezin ve tüm illerin gelirleri, giderleri ve gelecek yıla devreden nakit tutarları belirtilerek, hesapların birleştirildiğini ve kabul edildiğini gösteren Merkez Karar ve Yönetim Kurulu kararının,

3- Partinin 2000 yılı hesap döneminde edindiği değeri yüzmilyon lirayı aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim biçimi ve tarihlerini de belirten listelerinin,

4- İller kesinhesap cetvellerinde ve birleşik kesinhesap cetvelinde 'geçen yıldan devreden para' hesabı adı altında gösterilen ve 2000 yılından devreden miktarların, 2000 yılı kesinhesabında 'sonraki yıla devreden para' miktarları olarak gösterilerek buna ilişkin listenin,

5- İktisap şekli 'devir' olarak gösterilen 'Atatürk Bulvarı 72/37 Kızılay/Ankara' adresindeki dairenin edinim biçimi, tarihi ve değerine ilişkin bilgileri içerecek biçimde hazırlanan listenin,

2820 sayılı Siyasî Partiler Yasasının 74. maddesi uyarınca Parti'den istenmesine,

Anayasa Mahkemesi'ne gönderilmesi için Anayasa Mahkemesi İçtüzüğünün 16. maddesi uyarınca Partiye bu kararın tebliğ tarihinden itibaren 30 gün süre verilmesine, bu süre içinde istenilen bilgi ve belgelerin gönderilmemesi halinde 2820 sayılı Yasanın 111. maddesine göre işlem yapılmak üzere durumun Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına duyurulacağının Partiye bildirilmesine,

Gerekli tebligatın yapılması için karar örneğinin Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilmesine, OYBİRLİĞİYLE' karar verilmiştir.

Ara kararda istenen eksiklikler giderildiğinden işin esasının incelenmesine OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Parti'nin Anayasa Mahkemesi'ne verdiği 2001 yılı kesinhesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren esas inceleme raporu, Anayasa ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ile diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde Millet Partisi Genel Merkezi ile il örgütlerinin 2001 yılı gelirleri toplamının 150.020.865.234.- TL ve giderleri toplamının 148.328.813.559.- TL olduğu, 1.692.051.675.- liranın nakit mevcudu olarak 2002 yılına devrettiği anlaşılmaktadır.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Parti Genel Merkezi'nin gelirleri 73.274.425.907.- TL olarak gösterilmiştir.

Bunun 24.400.000.000- lirası aidat gelirleri, 48.430.345.914.- lirası bağış, 444.079.993.- lirası 2000 yılından devreden kasa ve banka mevcudundan oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezi'nin 2001 yılı defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerinin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

Parti Genel Merkezi'nin 2001 yılı muhasebe kayıtlarının tutulduğu yevmiye ve defteri kebir mevcut olup, sözkonusu defterler Ankara 31 inci noteri tarafından mühürlenmiş ve onaylanmıştır.

2820 sayılı Kanun'un 60. maddesinin altıncı fıkrasında 'Bütün defterlerin sayfaları ve kaç sayfadan ibaret oldukları teşkilatın bulunduğu ilgili seçim kurulu başkanı tarafından mühürlenir ve tasdik edilir.' Aynı Kanun'un 113. maddesinde 'Bu Kanunun 60 ıncı maddesinde yazılı defter ve kayıtları tutmayanla ,altı aydan bir yıla, bu defter ve kayıtları tahrif veya yok edenler veya gizleyenler,bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılırlar.' denildiğinden, defterleri ilçe seçim kurulu yerine notere tasdik ettiren Parti hakkında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'na suç duyurusunda bulunulmasına Haşim KILIÇ, Osman Alifeyyaz PAKSÜT, Sacit ADALI ve Fulya KANTARCIOĞLU'nun karşıoyları ve OYÇOKLUĞUYLA karar verildi.

2- İl Örgütleri Gelirleri

Parti il örgütlerinin gelirleri 76.746.438.827.- TL olarak gösterilmiştir.

Bunun 30.940.350.000.- lirası aidat gelirleri, 44.729.599.606.- lirası bağış, 111.450.000.- lirası diğer gelirler ve 965.039.221.- lirası 2000 yılından devreden kasa ve banka mevcudundan oluşmaktadır.

İl örgütlerinin 2001 yılı kesinhesap çizelgelerinin gelir bölümü üzerinde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu görülmektedir.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Partisi Genel Merkezi'nin giderleri 73.050.796.618.- TL olarak gösterilmiştir.

Bunun 24.081.007.618.- lirası genel giderlerden, 48.969.789.000.- lirası demirbaş giderlerinden oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezi'nin 2002 yılına devreden kasa ve banka mevcudu 223.629.289.- liradır.

Parti Genel Merkezi'nin 2001 yılı defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilenler dışındaki giderlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.

2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun 70. maddesinin bir ve ikinci fıkralarında; 'Siyasi partilerin giderleri amaçlarına aykırı olamaz.

Bir siyasî partinin bütün giderleri, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır' ve aynı Kanunun 75. maddesinin dördüncü fıkrasında ise; 'Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir.' hükümleri yer almaktadır.

492 sayılı Harçlar Kanunu'na ekli (4) sayılı tablonun 20. maddesine göre, gayrımenkullerin alım ve satımında devir eden ve devir alan için ayrı ayrı binde 15 oranında harç alınacağı belirtildiğinden, gayrımenkulu satan kişinin ödemesi gereken binde 15 oranındaki harç bedelini partinin karşılaması mümkün değildir. Dolayısıyla satıcının ödemesi gereken binde 15 oranındaki harç parti amaçlarına uygun ve parti tüzel kişiliği adına yapılmış bir harcama olarak kabul edilmediğinden 2820 sayılı Kanun'un 70. maddesine aykırı olarak yapılan toplam 240.000.000- lira ödemenin, aynı Kanun'un 75. maddesi hükmü uyarınca Hazine'ye irad kaydedilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Giderleri

Parti il örgütlerinin giderleri 75.278.016.941.- TL olarak gösterilmiştir.

Bunun 71.364.402.613.- lirası genel giderler, 829.340.000.- lirası demirbaş giderleri, 3.084.274.328.- lirası diğer giderlerden oluşmaktadır.

Parti il örgütlerinin 2002 yılına devreden kasa mevcudu 1.468.421.886.- liradır.

Parti'nin il örgütlerinin 2001 yılı kesinhesap çizelgelerinin gider bölümü üzerinde yapılan incelemede, giderlerin 2820 sayılı Yasaya uygun olduğu görülmektedir.

C- Parti Mallarının İncelenmesi

Parti'nin 2001 yılı defter ve belgeleri üzerinde yapılan incelemede 48.750.000.000.- TL taşınmaz mal edinimi ile 1.049.129.000.- TL tutarındaki taşınır malın Kanuna uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

IV- SONUÇ

Millet Partisi'nin 2001 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

1- Parti'nin 2001 yılı kesinhesabında gösterilen 150.020.865.234.- TL gelir ve 148.328.813.559.- TL gider ile 1.692.051.675.- TL kasa ve banka devrinin eldeki bilgi ve belgelere göre doğru ve 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'na uygun olduğuna OYBİRLİĞİYLE,

2- 2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesine aykırı olarak partinin amaçlarına uygun olmayan ve parti tüzel kişiliği adına yapılmış harcama olarak kabulü mümkün görülmeyen 240.000.000.- TL (240 ytl) karşılığı Parti malvarlığının, aynı Yasa'nın 75. maddesi uyarınca Hazine'ye gelir kaydedilmesine OYBİRLİĞİYLE,

3- Siyasî Partiler Kanunu'nun 60. maddesine göre usulüne uygun olarak İlçe Seçim Kurulu'na tasdik edilmeyen defterler nedeniyle Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'na suç duyurusunda bulunulmasına, Haşim KILIÇ, Osman Alifeyyaz PAKSÜT, Sacit ADALI ve Fulya KANTARCIOĞLU'nun karşıoyları ve OYÇOKLUĞUYLA,

29.4.2008 gününde karar verildi.

KARŞIOY YAZISI

Siyasî Partiler Kanunu'nun 60. maddesine göre usulüne uygun olarak İlçe Seçim Kurulu'na tasdik edilmeyen defterler nedeniyle Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'na suç duyurusunda bulunulmasına ilişkin Osman Alifeyyaz PAKSÜT'ün karşıoyuna katılıyoruz.

KARŞIOY YAZISI

Millet Partisi'nin 2001 yılı hesaplarının incelenmesinde, Parti'nin tutması gereken defterleri ilgili seçim kurulu başkanlığı yerine notere tasdik ettirmesinin Siyasi Partiler Kanunu'nun (SPK) 113. maddesindeki altı aydan bir yıla kadar hapis cezasını gerektiren suçu oluşturduğu ve anılan Parti yetkilileri hakkında suç duyurusunda bulunulması gerektiğine ilişkin karara aşağıdaki nedenlerle katılmamaktayım:

SPK'nun 113. maddesindeki suç, genel kastla işlenebilecek bir suçtur. Bu nedenle, suçun oluştuğundan söz edebilmek için defter tutmama kastının varlığını aramak zorunludur. Parti yöneticileri, hukuk sistemimizde genel olarak tasdike yetkili bir mercide defterlerini tasdik ettirmiş olduklarından, olayda artık kastın varlığına hükmedilemez. Zira defterlerin noterde tasdik ettirilmiş olması, defter kayıtları üzerinde yasaya aykırı işlemler yapma olanağını ortadan kaldırmakta ve ceza yaptırımı altına alınan hukuki yarar gerçekleşmektedir.

Suçun unsurlarının yasalarda açıkça belirtilmiş olması, ceza hukukunun temel ilkelerindendir. SPK'nun 60. maddesinde belirtilen defterleri tasdik ettirme yükümlülüğünün ihlali suçunun hangi eylemlerle oluşacağının SPK'da veya bu kanunun gönderme yaptığı diğer yasa hükümlerinde açıkça tanımlanmış olması gerekir. SPK'nun 121. maddesinde, Türk Medeni Kanunu ile Dernekler Kanunu'nun ve dernekler hakkında uygulanan diğer kanunların SPK'na aykırı olmayan hükümlerinin siyasi partiler hakkında da uygulanacağı belirtilmektedir. 60. maddedeki defterleri tasdik görevi SPK'na göre ilçe seçim kuruluna verilmiştir. Dernekler Kanununa göre ise noterler görevlidir. Siyasi parti defterlerinin özel görevli değil genel görevli bir mercide tasdik ettirilmesinin de suç oluşturacağı yasada açıkça belirtilmediğinden, noterde yapılan tasdik işleminin suç sayılması, ceza hukukunun temel ilkelerine aykırıdır. Hürriyeti bağlayıcı ceza gerektiren bir eylemin varlığına, ancak mevzuatta açıkça tanımlanan suç unsurlarının ve kastın varlığı halinde hükmedilebilir.

Bu nedenle suç duyurusunu gerektiren bir durum bulunmadığı düşüncesindeyim.

KARŞIOY GEREKÇESİ

Millet Partisi'nin 2001 yılı hesaplarının incelenmesinde gelir ve gider defterinin Noter tarafından onaylandığı saptanmıştır.

2820 sayılı Siyasi Partiler Yasası'nın 60. maddesinin ilk fıkrasında, 'Her kademedeki parti organları üye kayıt defteri, karar defteri, gelen ve giden evrak kayıt defteri, gelir ve gider defteri ile demirbaş eşya defteri tutmak zorundadırlar.'; altıncı fıkrasında da 'Bütün defterlerin sayfaları ve kaç sayfadan ibaret oldukları teşkilâtın bulunduğu ilgili seçim kurulu başkanı tarafından mühürlenir ve tasdik edilir' denilmiş, aynı Yasa'nın 113. maddesinde ise bu Kanun'un 60. maddesinde yazılı defter ve kayıtları tutmayanların, altı aydan bir yıla, bu defter ve kayıtları tahrif veya yok edenlerin veya gizleyenlerin, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacakları belirtilmiştir. Yürürlükten kaldırılan 765 sayılı Yasa'nın 235 ve 26.9.2004 günlü 5237 sayılı yeni Ceza Yasası'nın 279. maddelerinde de göreviyle ilgili olarak kamu adına soruşturma ve kovuşturma gerektiren bir suçun işlendiğini öğrenip de yetkili makamlara bildirmeyen kamu görevlilerinin cezalandırılmaları öngörülmüştür. Ceza yasalarında belirtilen söz konusu bildirimin yapılabilmesi için öncelikle bir suç işlenmesi gerektiği açıktır.

2820 sayılı Siyasi Partiler Yasası'nın 113. maddesine göre suç oluşabilmesi için Yasa'nın 60. maddesinde yazılı defter ve kayıtların hiç tutulmaması veya tahrif ya da yok edilmesi gerekmektedir. Oysa Parti defter tutmuş, ancak bunun onayını Yasa ile belirli mercilere değil notere yaptırmıştır. Bu nedenle bir suç işlendiğinin, kabulüne olanak bulunmadığından duyurulması gibi bir yükümlülükten de söz edilemez.

Açıklanan nedenlerle suç duyurusunda bulunma koşulları oluşmadığından bu konudaki çoğunluk görüşüne katılmıyorum.