ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2004/22 (Siyasî Parti Malî Denetimi)

Karar Sayısı:2006/7

Karar Günü:27.1.2006

R.G. Tarih-Sayı:17.03.2006-26111

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Cumhuriyet Halk Partisi'nin 2003 yılı kesinhesabının incelenmesidir.

II- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 16. maddesi uyarınca, Haşim KILIÇ, Sacit ADALI, Fulya KANTARCIOĞLU, Tülay TUĞCU, Ahmet AKYALÇIN, Mehmet ERTEN, Mustafa YILDIRIM, Cafer ŞAT, A.Necmi ÖZLER, Ali GÜZEL ve Serdar ÖZGÜLDÜR'ün katılımıyla 5.4.2005 gününde yapılan ilk inceleme toplantısında;

Cumhuriyet Halk Partisi'nin 2003 yılı kesinhesabının ilk incelemesi sonucunda;

'Dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine oybirliğiyle' karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Parti'nin Anayasa Mahkemesi'ne verdiği 2003 yılı kesinhesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan ilk inceleme sonuçlarını içeren esas inceleme raporu, Anayasa ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddî öğelerini oluşturan defter ve belgelerde Cumhuriyet Halk Partisi'nin Genel Merkezi ile 81 il örgütünün 2003 yılı gelirlerinin 27.509.083.961.927- lira, giderlerinin 19.205.330.736.012.- lira ve 2004 yılına nakit devrinin 8.303.753.225.915.- lira; gelir ile gider ve nakit rakamlarının toplamının birbirine denk olduğu görülmüştür.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Cumhuriyet Halk Partisi'nin Genel Merkezi'nin 2003 yılı gelirleri toplamı 21.626.493.744.761.- lira olup, bunun 61.246.072.654.- lirası dönem başı alacakları, 126.702.431.166.- lirası dönem sonu borçları, 4.880.176.507.476.- lirası 2002 yılından devreden nakit mevcudu, 43.590.087.500.- lirası üye aidatları, 2.559.500.000.- lirası bağış gelirleri, 1.350.000.000.- lirası defter ve makbuz satış gelirleri, 883.300.000.- lirası balo, eğlence ve konser gelirleri, 3.750.539.987.465.- lirası banka mevduat gelirleri, 12.748.976.350.000.- lirası yapılan hazine yardımı ve 10.469.508.500.- lirası ise çeşitli gelirlerden oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezi'nin 2003 yılı defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede gelirlerinin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Gelirleri

Cumhuriyet Halk Partisi'nin il örgütlerinin 2003 yılı gelirleri toplamı 5.882.590.217.166 lira olup, bunun 30.238.535.698.- lirası dönem başı alacakları, 495.087.956.230.- lirası dönem sonu borçları, 242.262.915.002.- lirası 2002 yılından devreden nakit mevcudu, 646.264.549.444.- lirası üye aidat gelirleri, 2.320.411.803.038.- lirası bağış gelirleri, 24.555.842.770.- lirası defter ve makbuz satış gelirleri, 1.173.122.156.022.- lirası balo, eğlence ve konser gelirleri, 6.580.000.000.- lirası mal varlığı gelirleri, 51.254.458.962.- lirası banka mevduat gelirleri ve 892.812.000.000.- lirası ise genel merkez tarafından gönderilen yardımlardan oluşmaktadır.

Parti'nin il örgütlerinin 2003 yılı kesinhesap çizelgelerinin gelir bölümü üzerinde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu görülmektedir.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Cumhuriyet Halk Partisi'nin Genel Merkezi'nin 2003 yılı giderleri toplamı 13.567.113.190.974.- lira olup, bunun 271.314.756.453.- lirası dönem başı borçları, 436.108.557.533.- lirası dönem sonu alacakları, 1.498.854.069.708.- lirası personel giderleri, 962.283.052.337.- lirası yönetim giderleri, 237.658.956.000.- lirası kurultay ve kongre giderleri, 1.025.725.860.943.- lirası seçim, tanıtım ve propaganda giderleri, 7.913.329.178.000.- lirası demirbaş alım giderleri, 892.812.000.000.- lirası il örgütlerine yapılan yardımlar ve 329.026.760.000.- lirası ise bina inşaat giderlerinden oluşmaktadır.

Parti Genel Merkezi'nin 2003 yılı gelirleri ve giderleri arasındaki 8.059.380.553.787.- lira fark, nakit mevcudu olarak 2004 yılına devredilmiştir.

Parti Genel Merkezi'nin 2003 yılı defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilenler dışında kalan giderlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.

a) Parti Tüzel Kişiliği Adına Olmayan Giderler

2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu'nun 70. maddesinde, bir siyasi partinin bütün giderlerinin o siyasi parti tüzel kişiliği adına yapılacağı belirtilmiştir. Genel Muhasebe kurallarına göre de, bir gelir veya gider belgesinin muhasebe kayıtlarına esas alınabilmesi için bunların kayıt sahibinin adına düzenlenmiş olması gerekmektedir.

Aşağıda ayrıntısı belirtilen belge ile şahıs adına düzenlenmiş ve Parti adına kayıtlı olmayan telefon faturası bedelinin parti bütçesinden ödendiği görülmüştür.

Yukarda açıklanan gerekçelerle parti adına kayıtlı olmayan, şahıs adına düzenlenmiş bir telefon faturası bedelinin parti bütçesinden ödenmesini, parti tüzel kişiliği adına yapılan bir ödeme olarak kabul etmek mümkün bulunmadığından, 2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesine aykırı olarak yapılan 394.600.000.- liralık ödemenin, aynı Yasa'nın 75. maddesi uyarınca Hazine adına irad kaydedilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

b) Mahkeme Para Cezaları

Aşağıda ayrıntısı belirtilen muhasebe fişi ve ekte yer alan belgeler ile emir ve talimatlara riayetsizlik ile izinsiz miting ve seçim konuşması yapma suçlarından dolayı mahkeme kararı ile verilen para cezalarının parti bütçesinden ödendiği görülmüştür.

Parti çalışanlarının ilgili mercilere başvurarak düzenlenecek miting ve seçim konuşması için gerekli yasal izinleri almaları gerekmekte iken, gerekli yasal izinleri zamanında almamaları sonucu mahkeme kararı ile verilen para cezaları konusunda parti tüzel kişiliğini sorumlu tutma imkanı yoktur. Bu para cezaları parti çalışanlarının görevlerini zamanında ve gerekli özenle yapmamaları yani kişisel kusurları sonucu verilmiştir.

Parti adına çalışanların kişisel kusurlarından kaynaklanan söz konusu para cezalarını parti tüzel kişiliği adına ödeme olarak kabul etmek mümkün bulunmadığından, 2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesine aykırı olarak yapılan toplam 1.213.150.000.- liralık ödemenin, aynı Yasa'nın 75. maddesi hükmü uyarınca Hazineye irad kaydedilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Giderleri

Cumhuriyet Halk Partisi'nin il örgütlerinin 2003 yılı giderleri toplamı 5.638.217.545.038.- lira olup, bunun 429.391.408.576.- lirası dönem başı borçları, 145.364.931.760.- lirası dönem sonu alacakları, 701.946.839.518.- lirası personel giderleri, 2.314.414.469.586.- lirası yönetim giderleri, 301.246.195.707.- lirası kurultay ve kongre giderleri, 899.295.692.849.- lirası seçim, tanıtım ve propaganda giderleri 632.435.636.184.- lirası demirbaş alım giderleri ve 214.122.370.858.- lirası ise diğer giderlerden oluşmaktadır.

Parti il örgütlerinin 2003 yılı gelirleri ve giderleri arasındaki 244.372.672.128.- lira fark, nakit mevcudu olarak 2004 yılına devretmiştir.

Parti il örgütlerinin 2003 yılı kesinhesap çizelgelerinin gider bölümü üzerinde yapılan incelemede, giderlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu görülmektedir.

C- Parti Mallarının İncelenmesi

Cumhuriyet Halk Partisi'nin 2003 yılı defter ve belgeleri üzerinde yapılan incelemede, Parti'nin 2003 yılında 2820 sayılı Yasa'nın 74. maddesi uyarınca değeri yüzmilyon lirayı aşan 124.182.479.500.- lira tutarında taşınır mal ve 8.405.216.724.000.- lira tutarında da taşınmaz mal ediniminin olduğu anlaşılmaktadır.

2003 yılında elde edilen 8.405.216.724.000.- lira tutarındaki taşınmaz malların 7.838.777.937.500.- lirası Genel Merkez, 566.438.786.500.- lirası ise il örgütlerince elde edilmiştir. Söz konusu taşınmazlar arsa ve binalardan oluşmakta olup, tamamı satın alma yoluyla elde edilmiştir.

2003 yılında elde edilen 124.182.479.500.- lira tutarındaki taşınır mallar, demirbaş eşya niteliğindeki büro malzemelerinden oluşmakta olup, 74.551.240.500.- lirası Genel Merkez 49.631.239.000.- lirası ise il örgütlerince elde edilmiştir. Söz konusu demirbaş eşya niteliğindeki büro malzemelerinin tamamı satın alma yoluyla elde edilmiştir.

Cumhuriyet Halk Partisi'nin 2003 yılı kesinhesabının ve eklerinin incelenmesinde, Parti'nin Genel Merkez ve il örgütlerinin ihtiyacı için ve tamamı satın alma yoluyla elde edilen toplam 8.529.399.203.500.- lira tutarındaki taşınır ve taşınmaz malların 2820 sayılı Yasa'ya uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

IV- SONUÇ

Cumhuriyet Halk Partisi'nin 2003 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

1- Parti'nin kesinhesabında gösterilen 27.509.083.961.927.- lira geliri ile 19.203.722.986.012.- lira giderinin ve 8.303.753.225.915.- lira nakit devrinin eldeki bilgi ve belgelere göre doğru ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu'na uygun olduğuna,

2- Kişi adına düzenlenmiş belge ile yapılan 394.600.000.- lira gider karşılığının, 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu'nun 75. maddesi maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca Hazine'ye gelir kaydedilmesine,

3- Kişiler tarafından ödenmesi gereken 1.213.150.000.- lira para cezalarına ilişkin gider karşılığının 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu'nun 75. maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca Hazine'ye gelir kaydedilmesine,

27.1.2006 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.