ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:1999/9 (Siyasî Parti Malî Denetimi)

Karar Sayısı:2000/12

Karar Günü:12.9.2000

R.G. Tarih-Sayı:13.10.2000-24199

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Demokrat Türkiye Partisi Genel Merkezi ile ilçe örgütlerini de kapsayan 79 il örgütünün 1998 yılı kesinhesabının incelenmesidir.

II- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğünün 16. Maddesi uyarınca A.Necdet SEZER, Haşim KILIÇ, Yalçın ACARGÜN, Mustafa BUMİN, Sacit ADALI, Ali HÜNER, Mustafa YAKUPOĞLU, Fulya KANTARCIOĞLU, Aysel PEKİNER, Mahir Can ILICAK ve Rüştü SÖNMEZ'in katılmalarıyla yapılan ilk inceleme toplantısında 'Dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine 16.11.1999 gününde oybirliğiyle karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Partinin Anayasa Mahkemesi'ne verdiği 1998 yılı kesinhesap çizelgeleri ile bunların dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan karşılaştırma ve inceleme sonuçlarını içeren esas inceleme raporu, Anayasa ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Yasa ile 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'nın ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde Demokrat Türkiye Partisi'nin 1998 yılı içindeki Genel Merkez ve 79 il örgütünün gelirleri toplamının 833.407.745.493.- lira, giderleri toplamının 821.266.625.415.- lira olarak gösterildiği, gelir fazlası 12.141.120.078.- liranın nakit olarak gelecek yıla devredildiği gelir, gider ve devir rakamlarının birbirine denk olduğu görülmüştür.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Parti Genel Merkezi'nin 1998 yılı içindeki gelirleri 512.151.432.938.- lira olarak gösterilmiştir. Bunun; 332.303.864.000.- lirasının Devlet yardımından, 62.275.000.000.- lirasının Bağış ve yardım gelirlerinden, 57.860.751.581.- lirasının Faiz gelirlerinden, 114.471.800.- lirasının İlama bağlı gelirlerden, 56.072.523.179.- lirasının Borçlanmadan, 1.374.722.378.- lirasının geçen yıl banka ve kasa devrinden, 2.150.000.000.- lirasının geçen yıl avansının geri ödemelerinden sağlandığı anlaşılmıştır.

Genel Merkezin defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede; gelirlerin 2820 sayılı Yasanın 61-69. Madde hükümlerine uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Gelirleri

Parti'nin 79 İl örgütünce sağlanan gelirler toplamı 321.256.312.555.- lira olarak gösterilmiştir. Bunun; 11.807.609.000.- lirasının aidatlardan, 57.047.381.800.- lirasının çeşitli etkinliklerden, 120.250.304.000.- lirasının Genel Merkez yardımlarından, 1.137.575.350.- lirasının parti mal varlığı gelirlerinden, 118.717.341.887.- lirasının bağışlardan, 1.257.644.962.- lirasının faiz gelirlerinden, 4.471.440.- lirasının küsüratın dengelenmesinden, 3.684.134.297.- lirasının borçlanmadan, 7.349.849.819.- lirasının geçen yıl banka ve kasa devrinden sağlandığı anlaşılmıştır.

Parti il örgütlerinin kesinhesap çizelgeleri gelir bölümleri üzerinde yapılan incelemede gelirlerin 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'nda belirtilen kaynaklardan sağlandığı, Merkez Karar ve Yönetim Kurulu kararıyla doğruluğunun onaylandığı görülerek bunların Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Parti Genel Merkezi'nin 1998 yılı içindeki giderleri 511.900.728.367.- lira olarak gösterilmiştir. Bunun; 30.355.765.011.- lirasının personel giderlerine, 18.870.812.500.- lirasının kira giderlerine, 120.250.304.000.- lirasının teşkilata yardım giderlerine, 113.341.641.557.- lirasının reklam ve ilan giderlerine, 6.993.232.340.- lirasının demirbaş alım giderlerine, 25.849.889.641.- lirasının geçen yıl borç ödemelerine, 33.000.000.000.- lirasının taşıt alım giderlerine, 163.239.083.318.- lirasının yönetim giderlerine yapıldığı anlaşılmıştır.

Genel Merkez'in 512.151.432.938.- liralık geliri ile 511.900.728.367.- liralık gideri arasındaki farkı oluşturan 250.704.571.- liranın nakit mevcudu olarak gelecek yıla devredildiği görülmüştür.

Genel Merkez'in defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede; aşağıda belirtilenler dışındaki giderlerin 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'na uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

Parti Genel Merkezi'nin (100.000.000 + 262.937.500=) 362.937.500.- lira tutarındaki giderinin Yasa'ya uygun olmadığı görülmüştür.

Şöyle ki;

Partinin yevmiye Defterine 3.3.1998 tarih ve 3-000105 nolu mahsup fişi ile 100.000.000.- lira gider yazıldığı ve gider belgesi olarakda imzasız banka havale dekontunun gönderildiği anlaşılmıştır.

Bu dekontun; ödemenin ne amaçla yapıldığını göstermemesi nedeniyle makbuz veya fatura olarak kabulu olanaksızıdır.

Öte yandan parti yevmiye defterine 18.2.1998 gün ve 3-000776 nolu mahsup fişi ile 1.500.000.000.- lira gider yazıldığı buna karşılık 1.237.062.500.- liralık gider belgesi gönderildiği görülmüştür.

2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesinin ikinci fıkrasında 'Beşmilyon liraya kadar harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesinin zorunlu olmadığı belirtildiğinden bu tutarı aşan harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belgeye dayandırılması zorunludur.

Aynı Yasa'nın 76. maddesinin son fıkrasında, 'Belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen parti giderleri miktarınca parti malvarlığı Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye irad kaydedildiği' belirtildiğinden belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen 100.000.000 + 262.937.500= 362.937.500 TL.sı giderin Hazine'ye gelir yazılması uygun görülmüştür.

2- İl Örgütleri Giderleri

Parti'nin 79 il örgütünce yapılan giderler toplamı 309.365.897.048.- lira olarak gösterilmiştir. Bunun; 173.884.999.126.- lirasının yönetim giderlerine, 32.385.407.552.- lirasının personel giderlerine, 60.535.623.387.- lirasının kira giderlerine, 23.160.155.300.- lirasının teşkilat yardım giderlerine, 12.154.389.218.- lirasının reklam ve ilan giderlerine, 5.260.295.900.- lirasının demirbaş alım giderlerine, 1.985.026.565.- lirasının geçen yıl borç ödemelerine yapıldığı anlaşılmıştır.

İl örgütlerinin geliri ile gideri arasındaki 11.890.415.507.- liralık farkın sene sonu nakit mevcudu olarak gelecek yıla devredildiği görülmüştür.

İl örgütleri kesinhesap çizelgeleri gider bölümleri üzerinde yapılan incelemede; giderlerin Merkez Karar ve Yönetim Kurulu kararıyla doğruluğunun onaylandığı görülerek bunların 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

IV- SONUÇ

Demokrat Türkiye Partisi'nin 1998 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

1- 883.407.745.493.- TL.sı parti geliri ile 820.640.687.915.- TL.sı parti giderinin eldeki bilgi ve belgelere göre doğru ve Kanuna uygun olduğuna;

2- 2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesine aykırı olarak Parti Genel Merkezin'ce yapılan 362.937.500.- TL.sı gider tutarının Yasa'nın 76/4. maddesi gereğince Hazine'ye gelir yazılmasına, 12.9.2000 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.