ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:1999/23 (Siyasî Parti Malî Denetimi)

Karar Sayısı:2000/10

Karar Günü:12.9.2000

R.G. Tarih-Sayı:13.10.2000-24199

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Değişen Türkiye Partisi'nin Genel Merkezi ile ilçe örgütlerini de kapsayan 49 il örgütünün 1998 yılı kesinhesabının incelenmesidir.

II- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 16. maddesi uyarınca, Haşim KILIÇ, Samia AKBULUT, Yalçın ACARGÜN, Mustafa BUMİN, Sacit ADALI, Ali HÜNER, Fulya KANTARCIOĞLU, Mahir Can ILICAK, Rüştü SÖNMEZ, Ertuğrul ERSOY ve Tülay TUĞCU'nun katılmalarıyla yapılan ilk inceleme toplantısında; 'Dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine, 15.2.2000 gününde oybirliğiyle' karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Parti'nin Anayasa Mahkemesi'ne verdiği 1998 yılı kesinhesap çizelgeleri ile bunların dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan karşılaştırma ve inceleme sonuçlarını içeren esas inceleme raporu, Anayasa ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddî öğelerini oluşturan kesinhesap defter ve belgelerde Değişen Türkiye Partisi'nin 1998 yılı içindeki Genel Merkez ve 49 il örgütünden gelir ve gideri olmadığı bildirilen 32 il dışında kalan 17 il örgütü ile birlikte gelirler toplamının 15.320.277.210.- lira, giderler toplamının 15.006.643.952.- lira olarak gösterildiği, gelir fazlası 313.633.258.- liranın nakit olarak gelecek yıla devredildiği gelir, gider ve devir rakamlarının birbirine denk olduğu görülmüştür.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Parti Genel Merkezi'nin 1998 yılı içindeki gelirleri 9.203.653.991.-.- lira olarak gösterilmiştir. Bunun; 7.180.425.000.- lirasının üye aidatlarından, 450.000.000.- lirasının örgüt yardımlarından, 516.800.000.- lirasının bağış gelirlerinden, 379.100.000.- lirasının satış gelirlerinden, 677.328.991.- lirasının faiz gelirlerinden sağlandığı anlaşılmıştır.

Genel Merkez'in defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede; aşağıda belirtilenler dışındaki gelirlerin 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun 61-69. madde hükümlerine uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

Parti Genel Merkezi'nin 50.000.000+7.500.000= 57.500.000 liralık gelirinin mevzuatına uygun olarak sağlanmadığı görülmüştür.

Şöyle ki:

1- Parti Genel Merkezi yevmiye defterinin 29.7.1998 gün ve 43 sıra nosuna; 100.000.000.- TL. gelir kayıt edildiği ve bu gelirin 29.7.1998 gün ve 1294 nolu gelir makbuzu ile tahsil edilen bağıştan oluştuğu görülmüştür.

2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'nın 31.10.1990 günlü, 3673 sayılı Yasa ile değişik 66. maddesinin ikinci fıkrasında 'Yukarıdaki fıkranın dışında kalan gerçek ve tüzelkişilerin herbirinin bir siyasî partiye aynı yıl içerisinde ellimilyon liradan fazla kıymette aynî veya nakdî bağışta bulunması yasaktır. Bağış veya bağışların bağışta bulunanın veya yetkili temsilcisine veya vekiline ait olduğunun partice verilen makbuzda açıkça belirtilmesi gerekir. Böyle bir belgeye dayanılmaksızın siyasî partilerce bağış kabul edilemez.'; 76. maddesinin birinci fıkrasında da, 'Bu Kanunun bağışlarla ilgili hükümlerine aykırı olarak bağış kabul ettiği Anayasa Mahkemesince tesbit edilen siyasi partilerin, 66 ncı maddenin birinci ve üçüncü fıkralarına aykırı şekilde elde ettikleri gelirlerin tamamının Hazineye irat kaydedilmesine, taşınmaz malları Hazine adına tapuya tesciline; aynı maddenin ikinci fıkrasında belirtilen miktarlardan fazla gelirlerle taşınmaz malların bu fıkrada belirtilen miktarı geçen kısmının karşılığının Hazineye irat kaydedilmesine karar verilir.' denilmektedir.

100.000.000.-TL'sı tahsilatın yukarıda açıklanan Yasa hükümlerine aykırı olduğu açıktır.

Bu nedenle, yasal sınırı aşan 50.000.000.- liranın Hazine'ye irad kayıt edilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

2- Parti yevmiye defterinin 5.7.1998 gün ve 33. sıra nosuna 7.500.000,- lira gelir yazıldığı bunun için düzenlenen aynı gün ve 1303 sayılı gelir makbuzunda gelirin sağlandığı kişinin kimliği ve adresinin belirtilmediği saptanmıştır.

2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'nın 69. maddesinin üçüncü fıkrasında, 'Sağlanan gelirin türü ve miktarıyla, gelirin sağlandığı kimsenin adı, soyadı ve adresi, makbuzu düzenleyenin sıfatı, adı, soyadı ve imzası, makbuzda ve dipkoçanlarında yer alır.'; 66. maddesinin ikinci fıkrasının ikinci tümcesinde, 'Bağış veya bağışların bağışta bulunanın veya yetkili temsilcisine veya vekiline ait olduğunun partice verilen makbuzda açıkça belirtilmesi gerekir. Böyle bir belgeye dayanılmaksızın siyasi partilerce bağış kabul edilemez.'; 76. maddesinin üçüncü fıkrasında da, 'Bu Kanunun 69 ncu maddesinde belirtilen esaslara aykırı olarak bir siyasi partinin tevsik edilmeyen kaynaklardan gelir sağladığı anlaşılırsa, Anayasa Mahkemesi kararıyla bu gelir Hazineye irad kaydedilir.' denilmektedir.

Partinin 1303 sayılı gelir Makbuzunda, makbuzu düzenleyen ve geliri sağlayan kişinin adı, soyadı ve adresinin belirtilmemesinin belirtilen yasa kurallarına aykırı olduğu açıktır. Bu nedenle 7.500.000.- liranın Hazine'ye irad kaydedilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Gelirleri

Parti'nin 49-32=17 il örgütünce sağlanan gelirler toplamı 6.116.623.219.- lira olarak gösterilmiştir. Bunun; 4.468.900.519.- lirasının üye aidatları ve bağışlarından, 1.429.550.000.- lirasının etkinliklerden, 114.950.000.- lirasının satışlardan, 103.222.700.- lirasının borçlanmadan sağlandığı anlaşılmıştır.

Parti il örgütlerinin kesinhesap çizelgeleri gelir bölümleri üzerinde yapılan incelemede gelirlerin 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'nda belirtilen kaynaklardan sağlandığı, Merkez Karar ve Yönetim Kurulu kararıyla doğruluğunun onaylandığı görülerek bunların Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Parti Genel Merkezi'nin 1998 yılı içindeki giderleri 9.202.741.658.- lira olarak gösterilmiştir. Bunun; 2.775.250.000.- lirasının kira giderlerine, 736.425.948.- lirasının tanıtım giderlerine, 292.158.400.- lirasının demirbaş giderlerine, 5.398.907.310.- lirasının yönetim giderlerine yapıldığı anlaşılmıştır.

Genel Merkez'in 9.203.653.991.- liralık geliri ile 9.202.741.658.- liralık gideri arasındaki farkı oluşturan 912.333.- liranın nakit mevcudu olarak gelecek yıla devredildiği görülmüştür.

Genel Merkez'in defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede; aşağıda belirtilenler dışındaki giderlerin 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'na uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

Parti Genel Merkezi'nin aşağıda tarihi, nosu, tutarı ve mahiyeti yazılı belgelerle yaptığı toplam 649.750.000.- liralık giderini gider pusulası veya tutanak düzenlemek suretiyle 2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesine uygun olarak belgelendirmediği görülmüştür.

2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesinin ikinci fıkrasında; 'Beşmilyon liraya kadar harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesinin zorunlu olmadığı belirtildiğinden bu tutarı aşan harcamaların makbuz veya fatura gibi belgeye dayandırılması zorunludur.

Bu duruma göre beşmilyon lirayı aşan ve tevsik belgesi olarak nitelenemeyecek belgelerle yapılan toplam 649.753.000.- liralık harcamanın 2820 sayılı Yasa'nın 76. maddesinin son fıkrası uyarınca Hazine'ye gelir yazılması uygun görülmüştür.

2- İl Örgütleri Giderleri

Parti'nin 49-32=17 il örgütünce yapılan giderler toplamı 5.803.902.294.- lira olarak gösterilmiştir. Bunun; 754.259.105..- lirasının kira giderlerine, 551.700.000.- lirasının tanıtım, propaganda giderlerine, 947.350.000.- lirasının yapılan etkinliklere, 2.482.681.339.- lirasının yönetim giderlerine, 1.067.911.850.- lirasının demirbaş alımlarına yapıldığı anlaşılmıştır.

İl örgütlerinin geliri ile gideri arasındaki 312.720.925.- liralık farkın sene sonu nakit mevcudu olarak gelecek yıla devredildiği görülmüştür.

İl örgütleri kesinhesap çizelgeleri gider bölümleri üzerinde yapılan incelemede; giderlerin Merkez Karar ve Yönetim Kurulu kararıyla doğruluğunun onaylandığı görülerek bunların 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'na uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

IV- SONUÇ

Değişen Türkiye Partisi'nin 1998 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

1- 15.262.777.210.- TL.sı Parti geliri ile 14.356.893.952.- TL:sı parti giderinin eldeki bilgi ve belgelere göre doğru ve Kanuna uygun olduğuna;

2- 2820 sayılı Yasa'nın 66. maddesine aykırı olarak sağlandığı anlaşılan Genel Merkez'e ait toplam 57.500.000.- TL. sı gelirin Yasa'nın 76. maddesi gereğince Hazine'ye gelir yazılmasına,

3- 2820 sayılı Yasa'nın 70/2. maddesine aykırı olarak yapılan Genel Merkez'e ait toplam 649.750.000.- TL.sı gider tutarının Yasa'nın 76/6. maddesi gereğince Hazine'ye gelir yazılmasına, 12.9.2000 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.