ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:1998/29 (Siyasî Parti Malî Denetimi)

Karar Sayısı:2000/1

Karar Günü:15.2.2000

R.G. Tarih-Sayı:13.04.2000-24019

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Büyük Birlik Partisi Genel Merkezi ile ilçe örgütlerini de kapsayan 77 il örgütünün 1997 yılı kesinhesabının incelenmesidir.

II- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 16. maddesi uyarınca; Ahmet Necdet SEZER, Güven DİNÇER, Samia AKBULUT, Haşim KILIÇ, Mustafa BUMİN, Sacit ADALI, Ali HÜNER, Lütfi F.TUNCEL, Fulya KANTARCIOĞLU, Mahir Can ILICAK ve Rüştü SÖNMEZ'in katılmalarıyla 16.6.1999 gününde yapılan ilk inceleme toplantısında: 'Dosyadaki eksiklik giderildiğinden işin esasının incelenmesine, oybirliğiyle' karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Parti'nin Anayasa Mahkemesi'ne verdiği 1997 yılı kesinhesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren esas inceleme raporu, Anayasa ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddî ögelerini oluşturan defter ve belgelerde Büyük Birlik Partisi'nin 1997 yılı gelirleri ve giderleri birbirine denk biçimde; Genel Merkez'in gelir ve giderleri 51.588.657.536.- lira, 77 il örgütünün gelir ve giderleri 49.371.993.326.- lira olmak üzere toplam 100.960.650.862.- lira olarak gösterilmiştir.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Büyük Birlik Partisi Genel Merkezi'nin 1997 yılı içindeki gelirleri toplamı 51.588.657.536.- liradır.

Bunun, 445.414.426.- lirası geçen yıldan devir, 48.181.639.000.- lirası Hazine yardımı, 2.961.604.110.- lirası diğer gelirler (faiz gelirleri)dir.

Genel Merkez'in defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Yasa'nın 61-69. madde hükümlerine uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Gelirleri

Kesinhesapta Parti'nin 77 il örgütünce sağlanan gelirleri toplamı 49.371.993.326.- lira olarak gösterilmiştir.

Bunun, 13.346.706.015.- lirası Parti üye giriş aidatları, 372.750.000.- lirası bayrak, flama, rozet vb. satış gelirleri, 138.000.000.- lirası yayın satış gelirleri, 128.000.000.- lirası kimlik kartı, defter ve makbuz satış gelirleri, 526.000.000.- lirası eğlence gelirleri, 33.233.128.824.- lirası bağışlar, 911.068.389.- lirası teşkilatlardan alınan yardımlar, 716.340.098.- lirası geçen yıldan devirdir.

Parti il örgütlerinin kesinhesap çizelgelerinin gelir bölümleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nda belirtilen kaynaklardan sağlandığı, Merkez Karar ve Yönetim Kurulu kararıyla doğruluğunun onaylandığı görülerek bunların Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Parti Genel Merkezi'nin 1997 yılı giderleri 48.899.957.756.- liradır.

Bunun, 13.806.882.942.- lirası büro genel giderleri, 14.055.241.618.- lirası seyahat giderleri, 17.352.130.715.- lirası bayrak, flama, rozet v.b. giderleri, 433.500.000.- lirası yayın giderleri, 3.070.013.951.- lirası diğer giderler, 182.188.530.- lirası demirbaş giderleridir.

51.588.657.536.- liralık gelir ile 48.899.957.756.- liralık gider arasındaki farkı oluşturan 2.688.699.780.- lira, nakit mevcudu olarak 1998 yılına devredilmiştir.

Genel Merkez'in defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda gösterilenler dışındaki giderlerin 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'na uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

a) Belgelendirilmeyen Giderler

Aşağıda yevmiye kayıt numaraları gösterilen giderlerin belgelendirilmediği görülmüştür.

2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun 70. maddesinde, beşbin lirayı geçen harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile belgelendirilmesi öngörüldüğünden ve aynı Yasa'nın 76. maddesinin son fıkrasında da, belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen parti gideri miktarınca parti malvarlığının, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazine'ye gelir yazılacağı belirtildiğinden, 5.800.487.300.- liranın Hazine'ye gelir yazılması uygun görülmüştür.

b) Mükerrer Gider Kaydı

235-4109-224420 no.lu 2.900.000.- liralık T.H.Y. bilet bedeli, 13.1.1997 gün ve 11 no.lu yevmiye kaydı ile, 235-4109-229993 no.lu 3.550.000.- liralık bilet bedeli, 27.1.1997 gün ve 21 no.lu yevmiye kaydı ile kasadan çıkış yapılarak gider kaydedilmişken, 4.2.1997 gün ve 32 yevmiye kaydı ile Kervan Turizm Seyahat Ltd. Şti.'nin 4.2.1997 gün ve 409461 sayılı faturası dahilinde tekrar kasadan çıkış yapılarak gider kaydedildiği görülmüştür.

Belgesiz gider niteliğindeki toplam 6.450.000.- liranın, 2820 sayılı Yasa'nın 76. maddesinin son fıkrasına göre Hazine'ye gelir yazılması uygun görülmüştür.

c) Parti'ye Ait Olmayan Giderler

aa) Parti'ye Ait Olmayan Otonun Vergisi

31.7.1997 gün ve 166 sayılı yevmiye kaydında, Parti'ye ait olmadığı vergi tahsil alındısından anlaşılan 06 ATY 34 plakalı aracın 1997 yılı Motorlu Taşıtlar Vergisinin 2. taksit tutarı 14.212.000.- liranın ödendiği görülmüştür.

2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesinde, bir siyasî partinin bütün giderlerinin o siyasî parti tüzelkişiliği adına yapılacağı öngörülmektedir.

Doğal olarak otonun sahibine ait olması gereken verginin Parti gideri olarak kabulüne olanak bulunmadığından, 14.212.000.- liranın, 2820 sayılı Yasa'nın 75. maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca Hazine'ye gelir yazılması uygun görülmüştür.

bb) Telefon Giderleri

Partiye ait olmayan ve Anayasa Mahkemesi'ne gönderilen 27.1.2000 gün ve 1724 sayılı yazıda da parti tarafından kullanılan telefonlar arasında sayılmayan, şahıs ve firma adına kayıtlı 532-2853537, 532-3140159 numaralı cep telefonlarına ilişkin aşağıda yazılı fatura bedellerinin, parti gideri olarak kabulüne olanak bulunmadığından, toplam 169.475.000.- liranın, 2820 sayılı Yasa'nın 75. maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca Hazine'ye gelir yazılması uygun görülmüştür.

d) Demirbaşa Kayıtlı Olmayan Oto

31.7.1997 gün ve 166 sayılı yevmiye kaydına ekli vergi tahsil alındısı ile 252615 seri No.lu Motorlu Araç Tescil Belgesinden (20.3.1997 tarihinde) Büyük Birlik Partisi Genel Merkezi adına kayıtlı olduğu anlaşılan 06 RMZ 64 plakalı R21 Manager tipi 1994 model Renault marka otonun, Demirbaş Defterine kaydedilmediği görülmüştür.

Ayrıca Demirbaş Defterine 31.12.1997 tarihinden sonra hiç bir kayıt yapılmadığı saptanmıştır.

2820 sayılı Yasa'nın 60. maddesine göre tutulması zorunlu defterlerden olan Demirbaş Eşya Defterine, sözü edilen oto da dahil olmak üzere, tüm demirbaşların günü gününe kaydının zorunlu olduğu hususunun Parti'ye bildirilmesi uygun görülmüştür.

e) Eksik Belgeler

Turizm acentelerine yapılan bazı ödemelerde, firma faturalarında bulunan 'T.H.Y İç Hat Bilet Bedeli' açıklamasından başka herhangi bir açıklama yapılmamıştır.

Anayasa Mahkemesi'nin malî denetimi, siyasî partilerin malî işlemlerinin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olup olmadığının tespitine yöneliktir. Bu tespitin yapılabilmesi için defter ve belgelerin bu yöndeki denetime yeterli ve elverişli olacak bilgileri içermesi zorunludur.

Nitekim, 2820 sayılı Yasa'nın 60. maddesinde, parti adına yapılan giderlerin ne gibi işlere ve yerlere harcandığının ilgili defterlere sıra ile ve belgeleri de belirtilerek geçirileceği öngörülmektedir. 2820 sayılı Yasa'daki 'belgelendirme' deyimi gelir-gider belgeleriyle birlikte bunlara ilişkin açıklamaların defter ve kayıtlarda belirtilmesini de kapsamaktadır.

Gider belgelerinde ve kayıtlarında denetim için gerekli olan açıklamaların yapılması hususunun partiye bildirilmesi uygun görülmüştür.

f) Kredi Kartı Ödemeleri

Parti Genel Başkanı adına kayıtlı 4546740000 10037 no'lu kredi kartı ile yapılan harcamalar Ziraat Bankası tahsilat makbuzu eklenerek gider kaydedilmiştir. Bunun, 2820 sayılı Yasa'da öngörülen usullere ve belge düzenine uygun olmaması nedeniyle bu uygulamaya son verilmesi konusunun Parti'ye bildirilmesi uygun görülmüştür.

2- İl Örgütleri Giderleri

Kesinhesapta Parti'nin 77 il örgütünün giderleri toplamı 46.344.033.753.- lira olarak gösterilmiştir.

Bunun, 31.153.634.926.- lirası büro genel giderleri, 2.065.760.000.- lirası personel giderleri, 1.848.024.760.- lirası seyahat giderleri, 628.485.000.- lirası bayrak, flama, rozet v.b. giderleri, 1.034.343.500.- lirası yayın giderleri, 2.289.394.999.- lirası eğlence giderleri, 1.604.672.714.- lirası seçim giderleri, 4.261.918.815.- lirası diğer giderler, 546.730.650.- lirası demirbaş eşya giderleri, 911.068.389.- lirası teşkilatlara yapılan yardımlardır.

İl örgütlerinin gelirleri ile giderleri arasındaki 3.027.959.573.- liralık fark, nakit mevcudu olarak gelecek yıla devredilmiştir.

İl örgütleri kesinhesap çizelgelerinin gider bölümleri üzerinde yapılan incelemede, giderlerin Merkez Karar ve Yönetim Kurulu kararıyla doğruluğunun onaylandığı görülerek bunların, 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

IV- SONUÇ

Büyük Birlik Partisi'nin 1997 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

1- Parti'nin kesinhesabında gösterilen 100.960.650.862.- lira gelir ile 89.253.367.209.- lira giderin, eldeki bilgi ve belgelere göre doğru ve 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'na uygun olduğuna,

2- Belgelendirilmeyen giderler tutarı 5.800.487.300.- liralık Parti malvarlığının, 2820 sayılı Yasa'nın 76. maddesinin son fıkrası uyarınca Hazine'ye gelir yazılmasına,

3- Mükerrer kaydedilen giderler tutarı 6.450.000.- liralık Parti malvarlığının, 2820 sayılı Yasa'nın 76. maddesinin son fıkrası uyarınca Hazine'ye gelir yazılmasına,

4- Parti gideri olarak kabul edilmeyen 183.687.000.- liranın, 2820 sayılı Yasa'nın 75. maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca Hazine'ye gelir yazılmasına,

5- Parti üzerine kayıtlı olduğu anlaşılan 06 RMZ 64 plakalı aracın Demirbaş Defterine kaydedilmesi ve kayıtların günü gününe tutulması gereğinin Parti'ye bildirilmesine,

6- Gider belgelerinde ve kayıtlarda denetim için gerekli olan açıklamaların yapılması zorunluluğunun Parti'ye bildirilmesine,

7- Şahıs adına düzenlenmiş kredi kartı ile harcama yapılması uygulamasına son verilmesinin Parti'ye bildirilmesine, 15.2.2000 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.