ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:1997/29 (Siyasî Parti Malî Denetimi)

Karar Sayısı:1999/33

Karar Günü:14.9.1999

R.G. Tarih-Sayı:22.09.1999-23824

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Büyük Birlik Partisi Genel Merkezi ile ilçe örgütlerini de kapsayan 72 il örgütünün 1996 yılı kesinhesabının incelenmesidir.

II- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 16. maddesi uyarınca; Ahmet Necdet SEZER, Güven DİNÇER, Haşim KILIÇ, Yalçın ACARGÜN, Mustafa BUMİN, Sacit ADALI, Ali HÜNER, Lütfi F. TUNCEL, Fulya KANTARCIOĞLU, Mahir Can ILICAK ve Rüştü SÖNMEZ'in katılmalarıyla 23.12.1998 gününde yapılan ilk inceleme toplantısında; 'Dosyadaki eksiklik giderildiğinden, işin esasının incelenmesine OYBİRLİĞİYLE' karar verildi.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Parti'nin Anayasa Mahkemesi'ne verdiği 1996 yılı kesinhesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren esas inceleme raporu, Anayasa ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Yasa ile 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'nın ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddî ögelerini oluşturan defter ve belgelerde Büyük Birlik Partisi'nin 1996 yılı gelirleri ve giderleri birbirine denk biçimde; Genel Merkez'in gelir ve giderleri 19.328.885.331.- lira, 72 il örgütünün gelir ve giderleri 26.359.985.757.- lira olmak üzere toplam 45.688.871.088.-lira olarak gösterilmiştir.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri:

Büyük Birlik Partisi Genel Merkezi'nin 1996 yılı içindeki gelirleri toplamı 19.328.885.331.- liradır.

Bunun ; 116.046.760.- lirası üye giriş aidatı, 108.325.411.- lirası bağışlar, 1.395.367.590.- lirası geçen yılın gelir fazlası, 17.097.174.000.- lirası Hazine yardımı, 611.971.570.- lirası diğer gelirlerdir.

Genel Merkez'in defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede: aşağıda belirtilenler dışındaki gelirlerin 2820 sayılı Yasa'nın 61-69. maddeleri hükümlerine uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

Belgesiz Gelir

23.9.1996 gün ve 268 sayılı yevmiyede, hiç bir belge eklenmeden 'Demirbaş satış gelirleri 06 RVD 29 plakalı araç satış bedeli' açıklamasıyla, 592.000.000.- lira gelir kaydedilmiştir. Yapılan incelemede söz konusu otonun Parti'ye ait olmadığı anlaşılmıştır.

2820 sayılı Yasa'nın 69. maddesinde, siyasî partilerin genel merkezlerinin ve teşkilat kademelerinin gelirlerinin, parti merkez karar ve yönetim kurulunca bastırılan makbuzlar karşılığında alınacağı öngörülmüş, 76. maddenin üçüncü fıkrasında da, 69. maddede belirtilen esaslara aykırı olarak bir siyasî partinin tevsik edilmeyen kaynaklardan gelir sağlandığı anlaşılırsa Anayasa Mahkemesi kararıyla bu gelirin Hazine'ye irad kaydedileceği belirtilmiştir.

Yevmiye kaydına hiç bir belge eklenmediğinden, 592.000.000.- liranın 2820 sayılı Yasa'nın 76. maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca Hazine'ye gelir yazılması uygun görülmüştür.

2- İl Örgütleri Gelirleri

Parti'nin 72 il örgütünce sağlanan gelirleri toplamı 26.359.985.757.- lira olarak gösterilmiştir.

Bunun ; 6.133.697.283.- lirası parti üye giriş aidatı, 7.000.000.- lirası milletvekili aidatı, 126.000.000.- lirası milletvekili özel aidatı, 339.910.000.- lirası bayrak, flama, rozet v.b. satış geliri, 127.250.000.- lirası yayın satış geliri, 140.000.000.- lirası kimlik kartı, defter ve makbuz satış geliri, 608.900.000.- lirası eğlence geliri, 14.864.718.905.- lirası bağışlar, 3.680.000.000.- lirası Genel Merkez'den alınan yardımlar, 53.109.000.- lirası teşkilatlardan alınan yardımlar, 279.400.569.- lirası geçen yılın gelir fazlasıdır.

Parti il örgütlerinin kesinhesap çizelgelerinin gelir bölümleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nda belirtilen kaynaklardan sağlandığı, Merkez Karar ve Yönetim Kurulu kararıyla doğruluğunun onaylandığı görülerek bunların Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Parti Genel Merkezi'nin 1996 yılı içindeki giderleri 18.883.470.905.- lira olarak gösterilmiştir.

Bunun ; 5.955.800.192.- lirası büro genel giderleri, 1.965.278.497.- lirası seyahat giderleri, 1.003.305.000.- lirası bayrak, flama, rozet v.b. giderleri, 3.017.191.450.- lirası yayın giderleri, 1.775.079.766.- lirası diğer giderler, 1.486.816.000.- lirası demirbaş eşya giderleri, 3.680.000.000.- lirası Genel Merkez'den gönderilen yardımlardır.

19.328.885.331.- liralık gelir ile 18.883.470.905.- liralık gider arasındaki farkı oluşturan 445.414.426.- lira, nakit mevcudu olarak 1997 yılına devretmiştir.

Genel Merkez'in defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda gösterilenler dışındaki giderlerin 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'na uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

a) Belgesiz Giderler

aa) Çağlayan Hırdavat ve Boya San. Tic. Ltd. Şirketi'ne ait 25.4.1996 gün ve 587520 no.lu fatura bedeli 113.842.714.- lira, 25.4.1996 gün ve 78 no.lu yevmiye kaydı ile kasadan çıkış yapılarak gider kaydedilmiş, aynı fatura tutarı aynı tarih ve 79 no.lu yevmiye kaydı ile satıcılar hesabına alacak yazılarak tekrar gider kaydedilmiştir.

bb) Yetkin Yemek ve Gıda Sanayi Ticaret Limited Şirketi'ne ait 20.1.1996 gün ve 72093 no.lu fatura bedeli 6.750.000.- lira, 20.1.1996 gün ve 5 no.lu yevmiye ile kasadan çıkış yapılarak gider kaydedilmiş, aynı fatura bedeli aynı tarih ve 7 no.lu yevmiye ile satıcılar hesabına alacak yazılarak tekrar gider kaydedilmiştir.

cc) 3.2.1996 gün ve 9 no.lu yevmiye ile 621.000.000.- lira kasadan çıkış yapılarak gider kaydedilirken, yevmiye kaydına fatura yerine Gündüz Reklam ve Halkla İlişkiler Servisine ait reklam ordinosu eklenmiş, 4.5.1996 gün ve 86 no.lu yevmiye ile 11.500.000.- lira kasadan çıkış yapılarak gider kaydedilirken de fatura yerine aynı kuruma ait reklam ordinosu eklenmiştir. Yapılan incelemede, bu miktarların toplamı olan 632.500.000.- liranın, Kardelen Gazetecilik ve Matbaacılık San. A.Ş.'nin 21.5.1996 gün ve 16518 no.lu faturasına dayanılarak, 21.5.1996 gün ve 114 no.lu yevmiye ile satıcılar hesabına alacak yazılarak gider kaydedildiği anlaşılmıştır.

dd) 11.9.1996 gün ve 253 no.lu yevmiye kaydında, Kervan Turizm Seyahat Ltd. Şti.'ne ait 11.9.1996 günlü 409258 ve 409259 no.lu iki fatura dayanak gösterilerek 38.800.000.- liranın, kasadan çıkış yapılarak gider kaydedildiği, aynı seyahatler için bu defa uçak biletleri dayanak gösterilerek aşağıdaki yevmiye numaralarında tekrar kasadan çıkış yapılarak gider kaydı yapıldığı görülmüştür.

ee) Aşağıda yevmiye numaraları yazılı gider kayıtlarının dayanağı olarak hiç bir belge eklenmediği görülmüştür.

ff) Aşağıda yevmiye numaraları yazılı kayıtlarda gider belgelerinin eksik olduğu görülmüştür.

2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun 70. maddesinde, beşbin lirayı geçen harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile belgelendirilmesi öngörülmüş, aynı Yasa'nın 76. maddesinin son fıkrasında da, belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen parti gideri miktarınca parti malvarlığının, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazine'ye gelir yazılacağı belirtilmiştir.

Belgesiz gider niteliğindeki toplam 898.551.620.- lira karşılığı parti malvarlığının, 2820 sayılı Yasa'nın 76. maddesinin son fıkrası uyarınca Hazine'ye gelir yazılması uygun görülmüştür.

b) Parti'ye Ait Olmayan Otonun Vergisi

7.8.1996 gün ve 231 sayılı yevmiye kaydında, Parti'ye ait olmayan 06 RPP 64 plakalı araç için çeşitli yıllara ilişkin 27.686.000.- lira, Motorlu Taşıt Vergisi ve gecikme zammı olarak ödenmiştir.

2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesinde, bir siyasî partinin bütün giderlerinin o siyasî parti tüzelkişiliği adına yapılacağı öngörülmektedir.

Araç sahibinin ödemekle yükümlü olduğu vergi ve gecikme zammının Parti gideri olarak kabulüne olanak bulunmadığından, 27.686.000.- liranın, 2820 sayılı Yasa'nın 75. maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca Hazine'ye gelir yazılması uygun görülmüştür.

Otoların Parti'nin kullanımına verilmesinin bağış sayılmayacağına, Ahmet Necdet SEZER, Yalçın ACARGÜN, Mustafa BUMİN ve Ali HÜNER'in 'otoların Parti'nin kullanımına verilmesinin 'bağış' olduğu, 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun 66. maddesinin ikinci fıkrası ve 76. maddesinin birinci fıkrası uyarınca, kullanım değerinin ellimilyon lirayı aşan kısmının Hazine'ye gelir yazılması gerektiği' yolundaki karşıoyları ve oyçokluğuyla karar verilmiştir.

c) Kredi Kartı Ödemeleri

Parti Başkanı adına düzenlenmiş 4546740000010037 no.lu kredi kartı ile Parti'ye ait benzin masraflarının karşılandığı, yapılan harcamalara ilişkin Ziraat Bankası tahsilat makbuzlarına dayanılarak gider kaydı yapıldığı görülmüştür.

Bunun, 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nda öngörülen usullere ve belge düzenine uygun olmadığı sonucuna varılmış ve bu uygulamaya son verilmesi konusunun Parti'ye bildirilmesi uygun görülmüştür.

2- İl Örgütleri Giderleri

Parti'nin 72 il örgütünün giderleri toplamı 25.643.645.659.- lira olarak gösterilmiştir.

Bunun ; 14.855.170.474.- lirası büro genel giderleri, 1.024.228.000.- lirası personel giderleri, 934.824.000.- lirası seyahat giderleri, 311.725.000.- lirası bayrak, flama, rozet v.b. giderleri, 509.150.000.- lirası yayın giderleri, 671.949.750.- lirası eğlence giderleri, 4.393.718.000.- lirası seçim giderleri, 2.096.507.235.- lirası diğer giderler, 793.264.200.- lirası demirbaş eşya giderleri, 53.109.000.- lirası teşkilata yapılan yardımlardır.

İl örgütlerinin gelirleri ile giderleri arasındaki 716.340.098.- liralık fark, nakit mevcudu olarak gelecek yıla devretmiştir.

İl örgütleri kesinhesap çizelgelerinin gider bölümleri üzerinde yapılan incelemede, giderlerin Merkez Karar ve Yönetim Kurulu kararıyla doğruluğunun onaylandığı görülerek bunların, 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

IV- SONUÇ

Büyük Birlik Partisi'nin 1996 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

Parti kesinhesabında gösterilen 45.096.871.088.- lira gelir ile 43.600.878.944.- lira giderin eldeki bilgi ve belgelere göre doğru ve 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'na uygun olduğuna, Ahmet Necdet SEZER, Yalçın ACARGÜN, Mustafa BUMİN ve Ali HÜNER'in 'otoların Parti'nin kullanımına verilmesinin 'bağış' olduğu, 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun 66. maddesinin ikinci fıkrası ve 76. maddesinin birinci fıkrası uyarınca, kullanım değerinin ellimilyon lirayı aşan kısmının Hazine'ye gelir yazılması gerektiği' yolundaki karşıoyları ve OYÇOKLUĞUYLA,

1- Belgesiz gelir tutarı 592.000.000.- liranın 2820 sayılı Yasa'nın 76. maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca Hazine'ye gelir yazılmasına,

2- Belgesiz gider toplamı 898.551.620.- lira karşılığı Parti malvarlığının, 2820 sayılı Yasa'nın 76. maddesinin son fıkrası uyarınca Hazine'ye gelir yazılmasına,

3- Parti gideri olarak kabul edilmeyen 27.686.000.- liranın, 2820 sayılı Yasa'nın 75. maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca Hazine'ye gelir yazılmasına,

4- Şahıs adına düzenlenmiş kredi kartı ile harcama yapılmamasının Parti'ye bildirilmesine, 14.9.1999 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.