ANAYASA
MAHKEMESİ KARARI
Esas
Sayısı:1998/2 (Siyasî Parti Malî Denetimi)
Karar
Sayısı:1999/23
Karar
Günü:16.6.1999
R.G. Tarih-Sayı:16.07.1999-23757
I- MALİ DENETİMİN KOSUNU
2.11.1997 tarihinde Barış Partisi'ne
katılan Yeni Demokrasi Hareketi Partisi'nin 1 Ocak - 1 Kasım 1997 dönemini
kapsayan 1997 yılı kesinhesabının incelenmesidir.
II- İLK İNCELEME
Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 16.
maddesi uyarınca, Ahmet Necdet SEZER, Güven DİNÇER, Haşim KILIÇ, Yalçın
ACARGÜN, Mustafa BUMİN, Sacit ADALI, Ali HÜNER, Lütfi F. TUNCEL, Fulya
KANTARCIOĞLU, Mahir Can ILICAK ve Rüştü SÖNMEZ'in katılmalarıyla 23.12.1998
gününde yapılan ilk inceleme toplantısında; 'Barış Partisi'ne katılan Yeni
Demokrasi Hareketi Partisi'nin 1997 yılı kesinhesap cetvellerinin incelenmesi
sonucunda; dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine, Genel
Merkez kesinhesabının dayanağını oluşturan gelir, gider belgeleri ve ilgili
defterlerin gönderilmesi için Parti'ye, bu kararın tebliğinden itibaren 30 gün
süre verilmesine, Parti'ye tebliğ edilmesi için karar örneğinin Yargıtay
Cumhuriyet Başsavcılığı'na gönderilmesine, oybirliğiyle' karar verilmiştir.
III- ESASIN İNCELENMESİ
Parti'nin Anayasa Mahkemesi'ne verdiği
1997 yılı kesinhesap çizelgeleri üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren
esas inceleme raporu, Anayasa ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve
Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun
ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup
incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:
Denetimin maddî ögelerini oluşturan
kesinhesap cetvellerinde Yeni Demokrasi Hareketi Partisi'nin 1997 yılı gelir ve
giderleri birbirine denk biçimde Genel Merkez gelir ve giderleri
1.144.621.499.- lira, 56 il örgütü ile il örgütü bulunmayan 6 ilçe örgütünden
gelir ve gideri bulunmadığı bildirilen 55 il ve ilçe örgütleri dışında kalan
bir il örgütünün gelir ve giderleri 4.457.509.242.- lira olmak üzere toplam
5.602.130.741.- lira olarak gösterilmiştir.
A- Gelirlerin İncelenmesi
1- Genel Merkez Gelirleri
Parti Genel Merkezi'nin 1997 yılı
gelirleri 1.144.621.499.- lira olarak gösterilmiştir.
Bunun; 120.000.000.- lirası bağış ve
yardımlar, 295.000.000.- lirası il teşkilatından sağlanan gelirler,
215.012.145.- lirası nakit devri, 514.609.354.- lirası da Parti borçlarıdır.
Genel Merkez'in kesinhesap cetvelinde
gösterilen 1.144.621.499.- lira gelirin dayanağını oluşturan defter ve gelir
belgelerinin gönderilmesi için 23.12.1998 günlü kararın tebliğ tarihinden
itibaren 30 günlük süre verilmiş, Parti'nin istemi üzerine 23.2.1999 günlü kararın
tebliğinden itibaren 45 günlük ek süre tanınmıştır.
İstenen gelir belgeleri, kararda
belirtilen 45 günlük ek süre içinde de gönderilmemiştir.
2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun
76. maddesinin üçüncü fıkrasına göre 69. maddede belirtilen esaslara aykırı
olarak bir siyasî partinin tevsik edilmeyen kaynaklardan gelir sağladığı
anlaşılırsa Anayasa Mahkemesi kararıyla bu gelirin Hazine'ye gelir yazılması
gerektiğinden 1.144.621.499 - 215.012.145 = 929.609.354.- lira gelirin
Hazine'ye gelir yazılması uygun görülmüştür.
2- İl Örgütleri Gelirleri
Parti'nin bağlı ilçe örgütlerini de
kapsayan bir il örgütünce sağlanan 1997 yılı gelirleri toplamı 4.457.509.242.-
lira olarak gösterilmiştir.
Bunun, 285.000.000.- lirası ödenti
gelirleri, 2.542.922.500.- lirası bağış ve yardımlar, 675.322.985.- lirası
Parti malvarlığı gelirleri, 24.000.000.- lirası Parti yayınları satış
gelirleri, 78.389.636.- lirası nakit devri, 851.874.121.- lirası da Parti
borçlarıdır.
İl örgütünün kesinhesap çizelgesinin
gelir bölümleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Siyasi
Partiler Kanunu'nun 61. maddesinde belirtilen kaynaklardan sağlandığı, Merkez
Karar ve Yönetim Kurulu kararıyla doğruluğunun onaylandığı görülerek bunların
Kanun'a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.
B- Giderlerin İncelenmesi
1- Genel Merkez Giderleri
Parti Genel Merkezi'nin 1997 yılı
içindeki giderleri 1.143.826.718.- lira olarak gösterilmiştir.
Bunun, 605.012.000.- lirası genel
faaliyet giderleri, 154.097.853.- lirası personel ve eğitim giderleri,
103.139.250.- lirası seyahat, temsil ve ağırlama giderleri ile diğer yasal
giderler, 281.577.615.- lirası da geçen yıldan devreden borç ödemeleridir.
Parti Genel Merkezi'nin 1.144.621.499.-
lira geliri ile 1.143.826.718.- lira gideri arasındaki farkı oluşturan
794.781.- lirası nakit mevcudu olarak 1998 yılına devredilmiştir.
Parti; 1.143.826.718.- lira giderin
dayanağını oluşturan belgeleri de yukarıda belirtilen kararlar uyarınca verilen
süre ve ek süre içinde göndermemiştir.
2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun
70. maddesinin ikinci fıkrasında; beşbin liraya kadar harcamaların makbuz veya
fatura gibi bir belge ile belgelendirilmesinin zorunlu olmadığı
belirtildiğinden bu tutarı aşan harcamaların makbuz veya fatura gibi belgeye
dayandırılması zorunludur.
Aynı Yasa'nın 76. maddesinin son
fıkrasına göre belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen parti
gideri tutarınca parti malvarlığının, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazine'ye
gelir yazılması gerektiğinden belgesiz giderler tutarı 1.143.826.718.- lira
Parti malvarlığının Hazine'ye gelir yazılması uygun görülmüştür.
2- İl Örgütleri Giderleri
Parti'nin bağlı ilçe örgütlerini de
kapsayan bir il örgütünün giderleri toplamı 4.454.845.319.- lira olarak
gösterilmiştir.
Bunun; 2.266.910.417.- lirası genel
faaliyet giderleri, 399.930.194.- lirası personel ve eğitim giderleri,
74.866.732.- lirası seçim ve propaganda giderleri ile seyahat, temsil, ağırlama
ve diğer yasal giderleri, 295.000.000.- lirası Genel Merkez'e yapılan
yardımlar, 1.418.137.976.- lirası da geçen yıldan devreden borç ödemeleridir.
İl örgütünün 4.457.509.242.- lira geliri
ile 4.454.845.319.- lira gideri arasındaki farkı oluşturan 2.663.923.- lira
nakit mevcudu olarak 1998 yılına devredilmiştir.
İl örgütünün kesinhesap çizelgesi gider
bölümleri üzerinde yapılan incelemede; giderlerin Merkez Karar ve Yönetim
Kurulu kararıyla doğruluğunun onaylandığı görülerek bunların 2820 sayılı
Kanunu'na uygun olduğu sonucuna varılmıştır.
C- Kesinhesaba Ait Bilgilerin
Belgelendirilmemesi
2820 sayılı Kanun'un 75. maddesinde,
Anayasa Mahkemesi'nin kesinhesaplara ait bilgilerin belgelendirilmesini siyasî
partilerden her zaman isteyebileceği; denetimi evrak üzerinden yapacağı; ilgili
siyasî partinin başkanından veya temsilcisinden yazılı görüş isteyebileceği;
gerekli görürse sorumlu uzman saymanlar da dahil ilgililerin sözlü
açıklamalarını dinleyebileceği belirtilmiş; 76. maddesinde de yapılan denetim
sonucu uygulanacak müeyyideler sayılmıştır.
Aynı Kanun'un 111. maddesinde, siyasî
partilerin, 75. madde gereğince yapılan inceleme ve araştırmaları engelleyen
sorumluları ile aynı madde gereğince istenen bilgileri vermeyen sorumluları
hakkındaki, 113. maddesinde de 60. maddede yazılı defter ve kayıtları
tutmayanlar ile tahrif veya yok edenler veya gizleyenler hakkındaki yaptırımlar
belirtilmiştir.
Yasa'nın bu kuralları karşısında,
23.12.1998 ve 23.2.1999 günlü kararlarla istenen 1997 yılı kesinhesabının
dayanağını oluşturan gelir, gider belgeleri ve ilgili defterleri, verilen süre
ve ek süre içerisinde Anayasa Mahkemesi'ne göndermeyen Parti sorumluları
hakkında suç duyurusunda bulunulması uygun görülmüştür.
IV- SONUÇ
Yeni Demokrasi Hareketi Partisi'nin 1997
yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;
1- Kesinhesapta gösterilen 929.609.354.-
lira gelir ile 1.143.826.718.- lira giderin belgelendirilememesi nedeniyle,
2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun 76. maddesinin üçüncü ve dördüncü
fıkraları gereğince Hazine'ye gelir yazılmasına;
2- 2820 sayılı Kanun'un 75. maddesi
hükmüne aykırı davranan Parti sorumluları hakkında yasal işlem yapılması için
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'na suç duyurusunda bulunulmasına, 16.6.1999
gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.
Başkan
Ahmet Necdet SEZER
|
Başkanvekili
Güven DİNÇER
|
Üye
Samia AKBULUT
|
Üye
Haşim KILIÇ
|
Üye
Mustafa BUMİN
|
Üye
Sacit ADALI
|
Üye
Ali HÜNER
|
Üye
Lütfi F. TUNCEL
|
Üye
Fulya KANTARCIOĞLU
|
Üye
Mahir Can ILICAK
|
Üye
Rüştü SÖNMEZ
|
|
|
|
|
|
|