ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:1997/23 (Siyasî Parti Malî Denetimi)

Karar Sayısı:1999/17

Karar Günü:16/6/1999

R.G. Tarih-Sayı:13.07.1999-23754

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Cumhuriyet Halk Partisi Genel Merkezi ile ilçe örgütlerini de kapsayan 80 il örgütünün 1996 yılı kesinhesabının incelenmesidir.

II- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 16. maddesi uyarınca, Ahmet Necdet SEZER, Samia AKBULUT, Haşim KILIÇ, Yalçın ACARGÜN, Mustafa BUMİN, Sacit ADALI, Ali HÜNER, Lütfi F. TUNCEL, Mustafa YAKUPOĞLU, Fulya KANTARCIOĞLU ve Mahir Can ILICAK'ın katılmalarıyla 7.5.1998 gününde yapılan ilk inceleme toplantısında; 'dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine, OYBİRLİĞİYLE' karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Parti'nin Anayasa Mahkemesi'ne verdiği 1996 yılı kesinhesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren esas inceleme raporu, Anayasa ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

'Cumhuriyet Halk Partisi'nin 1996 yılı kesinhesabının dayanağını oluşturan defter ve belgelerin incelenmesi sonucunda; Parti hesabına gider kaydedilen telgraf ücretlerini belgelendiren 255 adet telgraf alındısı üzerinde tahrifat yapılmış olabileceği kanısına varıldığından, bunların asıllarının Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı'na gönderilerek, sorumlular hakkında suç duyurusunda bulunulmasına, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'na ve Parti'ye bilgi verilmesine, 23.12.1998 gününde OYBİRLİĞİYLE karar' verildi.

Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve belgelerde Cumhuriyet Halk Partisi'nin 1996 yılı gelirleri ve giderleri, birbirine denk biçimde, Genel Merkez'in gelir ve giderleri 538.950.321.674.- lira, 80 il örgütünün gelir ve giderleri 189.831.489.000.- lira olmak üzere toplam 728.781.810.674.- lira olarak gösterilmiştir.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Parti Genel Merkezi'nin 1996 yılı gelirleri 538.950.321.674.- lira olarak gösterilmiştir.

Bunun, 26.037.766.000.- lirası bağışlar, 106.748.851.000.-lirası Hazine yardımı, 62.358.425.365.- lirası mal varlığı gelirleri, 29.783.731.498.- lirası banka mevduat gelirleri, 1.019.900.000.- lirası çeşitli gelirler, 10.768.911.052.- lirası kira gelirleri, 3.050.000.000.- lirası milletvekili aday adaylığı aidatı, 24.365.049.030.- lirası 1995 yılından devreden nakit mevcudu, 125.100.511.500.- lirası 1995 yılından devreden alacaklar, 149.717.176.229.- lirası gelecek yıla devreden borçlardır.

Genel Merkez'in defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Yasa'nın 61-69. maddeleri hükümlerine uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Gelirleri

Parti'nin 80 il örgütünce sağlanan gelirleri toplamı 189.831.489.000.- lira olarak gösterilmiştir.

Bunun, 64.357.966.000.- lirası bağışlar, 31.812.579.000.- lirası aidatlar, 6.382.000.000.-lirası Genel Merkez yardımı, 4.302.751.000.- lirası satış gelirleri, 1.085.508.000.- lirası mal varlığı gelirleri, 1.244.476.000.- lirası banka mevduat gelirleri, 40.937.778.000.- lirası balo-eğlence gelirleri, 9.409.953.000.- lirası 1995 yılından devreden nakit mevcudu, 1.717.924.000.- lirası 1995 yılından devreden alacaklar, 28.580.554.000.-lirası gelecek yıla devreden borçlardır.

Parti'nin 1995 yılı İl Örgütleri kesinhesabında ertesi yıla devreden nakit mevcudu 9.409.952.000.- lira olmasına karşın, 1996 yılı kesinhesabında bu devir tutarı 9.409.953.000.- liradır. Yapılan incelemede, 1.000.- liralık farkın Burdur İl Örgütünden kaynaklandığı ve nakit fazlası olarak kesinhesaba geçirildiği anlaşılmıştır.

 Parti il örgütleri kesinhesap çizelgelerinin gelir bölümleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Yasa'da belirtilen kaynaklardan sağlandığı, Parti Meclisi kararıyla doğruluğunun onaylandığı görülerek bunların Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Parti Genel Merkezi'nin 1996 yılı giderleri 496.247.212.752.- lira olarak gösterilmiştir.

Bunun, 77.180.840.135.- lirası personel giderleri, 6.682.000.000.- lirası örgütlere yardım, 39.894.448.058.- lirası yönetim giderleri, 5.836.843.746.- lirası demirbaş alım giderleri, 234.625.465.154.- lirası seçim, propaganda giderleri, 5.393.251.000.- lirası kurultay-kongre giderleri, 123.880.413.077.- lirası geçen yıldan kalan borç ödemeleri, 2.753.951.582.- lirası gelecek yıla devreden alacaklardır.

538.950.321.674.- lira gelirle 496.247.212.752.- lira gider arasındaki farkı oluşturan 42.703.108.922.- lira nakit mevcudu olarak 1997 yılına devredilmiştir.

Genel Merkez'in defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıdaki konular dışında kalan giderlerin 2820 sayılı Siyasi Partiler Yasası'na uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

a) Belgesiz Gider

Yapılan incelemede, aşağıda yevmiye gün ve sayıları ile tutarları gösterilen bazı Parti giderlerinin belgelerinin bulunmadığı görülmüştür.

2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesinde, beşbin liraya kadar harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile belgelendirilmesinin zorunlu olmadığı belirtildiğinden, bu tutarı aşan harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belgeye dayandırılması zorunludur.

Aynı Yasa'nın 76. maddesinin son fıkrasına göre, belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen parti gideri tutarınca parti malvarlığının, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazine'ye gelir kaydedilmesi gerektiğinden, belgesiz gider tutarı 19.330.489.- lira Parti malvarlığının Hazine'ye gelir yazılması uygun görülmüştür.

b) Parti Tüzelkişiliği Adına Yapılmaması Gereken Gider:

Yapılan incelemede, Parti'ye ait 06 RDL 57 plakalı aracın 13.04.1995 tarihinde sebebiyet verdiği kaza nedeniyle zarara uğrayan üçüncü kişilere, zorunlu mali sorumluluk sigortası çerçevesinde, sigorta şirketi tarafından ödenen 14.219.831.- lira tazminatın, aracı kullanan kişinin kaza sırasında alkollü olması nedeniyle, sigorta şirketinin başvurusu üzerine, Parti tarafından ödendiği görülmüştür.

2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesinde, bir siyasi partinin bütün giderlerinin o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılacağı belirtilmiştir. Parti'ye ait aracı kullanan kişinin alkollü olarak araç kullanmasından doğan tazminat kişisel sorumluluk kapsamında bulunduğundan bunun Parti gideri olarak kabulüne olanak yoktur.

14.219.831.- lira gider karşılığının 2820 sayılı Yasa'nın 75. maddesinin dördüncü fıkrası gereğince Hazine'ye gelir yazılmasına karar verilmesi uygun görülmüştür.

2- İl Örgütleri Giderleri

Parti'nin 80 il örgütünün 1996 yılı giderleri toplamı 184.325.248.000.- lira gösterilmiştir.

Bunun, 33.374.720.000.- lirası personel giderleri, 3.441.237.000.- lirası örgütlere yardım, 82.899.661.000.- lirası yönetim giderleri, 7.692.846.000.- lirası demirbaş alım giderleri, 34.767.270.000.- lirası seçim, propaganda giderleri, 3.055.365.000.- lirası kurultay-kongre giderleri, 18.409.914.000.- lirası geçen yıldan kalan borç ödemeleri, 684.235.000.- lirası gelecek yıla devreden alacaklardır.

189.831.489.000.- lira gelirle 184.325.248.000.- lira gider arasındaki farkı oluşturan 5.506.241.000.- lira nakit mevcudu olarak 1997 yılına devredilmiştir.

İl örgütleri kesinhesap çizelgelerinin gider bölümleri üzerinde yapılan incelemede, giderlerin Parti Meclisi kararıyla doğruluğunun onaylandığı görülerek bunların 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

IV- SONUÇ

Cumhuriyet Halk Partisi'nin 1996 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;

1- Parti kesinhesabında gösterilen 728.781.810.674.- lira gelir ile 677.100.723.850.- lira giderin eldeki bilgi ve belgelere göre doğru ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu'na uygun olduğuna,

2- Belgesiz olarak gider kaydedilen 19.330.489.- lira karşılığı Parti malvarlığının 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu'nun 76. maddesinin son fıkrası uyarınca Hazine'ye gelir yazılmasına,

3- Parti tüzelkişiliği adına yapılmaması gereken gider tutarı 14.219.831.- lira karşılığının 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu'nun 75. maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca Hazine'ye gelir yazılmasına, 16.6.1999 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.