ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:1998/5 (Siyasî Parti Malî Denetimi)

Karar Sayısı:1998/64

Karar Günü:23.12.1998

R.G. Tarih-Sayı:28.01.1999-23594

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Demokratik Kitle Partisi'nin Genel Merkezi ile ilçe örgütlerini de kapsayan 6 il örgütünün 1997 yılı kesinhesabının incelenmesidir.

II- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 16. maddesi uyarınca; Ahmet Necdet SEZER, Güven DİNÇER, Samia AKBULUT, Haşim KILIÇ, Yalçın ACARGÜN, Mustafa BUMİN, Sacit ADALI, Ali HÜNER, Lütfi F. TUNCEL, Mahir Can ILICAK ve Rüştü SÖNMEZ'in katılmalarıyla 20.7.1998 gününde yapılan ilk inceleme toplantısında; 'Demokratik Kitle Partisi'nin 1997 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda; dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine, oybirliğiyle' karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Parti'nin Anayasa Mahkemesi'ne verdiği 1997 yılı kesinhesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren esas inceleme raporu, Anayasa ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddî ögelerini oluşturan defter ve belgelerde Demokratik Kitle Partisi'nin 1997 yılı gelirleri ve giderleri, birbirine denk biçimde, Genel Merkez'in gelir ve giderleri 2.116.800.000.- lira, 6 il örgütünün gelir ve giderleri 1.406.891.286.- lira olmak üzere toplam 3.523.691.286.- lira olarak gösterilmiştir.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Parti Genel Merkezi'nin 1997 yılı içindeki gelirleri 2.116.800.000.- lira gösterilmiştir.

Bu tutar bağışlardan sağlanmıştır.

Genel Merkez'in defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede; aşağıdaki konu dışında gelirlerin 2820 sayılı Yasa'nın 61-69. maddeleri hükümlerine uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

Borç Alma :

Parti'nin Behlül Yavuz'dan, yevmiye defterinin 10.1.1997 gün ve 1. sırasındaki kayda göre 620.000.000.- lira, 20.6.1997 gün ve 23. sırasındaki kayda göre 50.000.000.- lira olmak üzere toplam 670.000.000.- lira borç aldığı, 10.3.1997 gün ve 11. sıradaki ve 20.6.1997 gün ve 25. sıradaki kayıtlara göre de bu borçları ödediği görülmüştür.

2820 sayılı Yasa'nın 61. maddesinde, siyasî partilerin gelir kaynakları tek tek sayılmış; 67. maddesinde de, 'siyasî partiler, hiçbir şekilde, hiçbir yerden ve hiçbir kimseden dolaylı veya dolaysız olarak kredi veya borç alamazlar' kuralı getirilmiştir.

Yasa'nın 76. maddesinin ikinci fıkrasında ise, 67. madde hükmüne aykırı olarak siyasî partilere sağlanan kredi ve borçlar üzerine Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazine'ce elkonulacağı; kredi ve borcu verene karşı Hazine'nin hiçbir yükümlülük altına girmeyeceği belirtilmiştir.

Bu durumda, 2820 sayılı Yasa'nın 67. maddesi hükmüne aykırı olarak sağlanan 670.000.000.- lira borç tutarına, aynı Yasa'nın 76. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca Hazine'ce elkonulması gerekmektedir.

2- İl Örgütleri Gelirleri

Parti'nin 6 il örgütünce sağlanan gelirleri toplamı 1.406.891.286.- lira gösterilmiştir.

Bunun, 1.211.701.286.- lirası bağışlardan, 45.190.000.- lirası aidatlardan, 150.000.000.- lirası etkinliklerden sağlanmıştır.

Parti il örgütleri kesinhesap çizelgelerinin gelir bölümü üzerinde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Yasa'da belirtilen kaynaklardan sağlandığı, Merkez Karar ve Yönetim Kurulu kararıyla doğruluğunun onaylandığı görülerek bunların Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Parti Genel Merkezi'nin 1997 yılı içindeki giderleri 2.049.825.076.- lira gösterilmiştir.

Bunun, 555.329.000.- lirası basılı evrak ve kırtasiye giderlerine, 1.023.939.400.- lirası haberleşme giderlerine, 140.993.890.- lirası ısıtma ve aydınlatma giderlerine, 329.562.786.- lirası genel giderlere yapılmıştır.

2.116.800.000.- lira gelir ile 2.049.825.076.- lira gider arasındaki farkı oluşturan 66.974.924.- lira nakit mevcudu olarak 1998 yılına devredilmiştir.

Genel Merkez'in defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıdaki konular dışında giderlerin 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

a) Parti Tüzelkişiliği Adına Yapılmayan Giderler

Yevmiye defterinin 20. sırasında kayıtlı, Menekşe Apartmanı Yöneticiliğine ait, 1995-1996 yıllarının birikmiş otomat parasını içeren 23.5.1997 gün ve 111 sayılı makbuza dayanılarak 12.000.000.- liranın Parti'ye gider kaydedildiği görülmüştür.

2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesinde, bir siyasî partinin bütün giderlerinin o siyasî parti tüzelkişiliği adına yapılacağı belirtildiğinden, partinin kurulduğu 3.1.1997 gününden önceki dönemlere ait giderlerin parti tüzelkişiliği adına yapıldığı kabul edilemez.

Parti tüzelkişiliği adına yapılmayan 12.000.000.- lira karşılığı Parti malvarlığının, 2820 sayılı Yasa'nın 75. maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca Hazine'ye gelir yazılması uygun görülmüştür.

b) Kişi Adına Düzenlenmiş Belge

Yevmiye defterinin 44. sırasında kayıtlı, Devran Orman Ürünleri Sanayii ve Ticaret Limited Şirketine ait 1.12.1997 gün ve 0363868 sayılı faturanın kişi adına kesildiği halde, fatura tutarı 8.000.000.- liranın Parti'ye gider kaydedildiği görülmüştür.

2820 sayılı Yasa'nın 70. maddesinde, bir siyasî partinin bütün giderlerinin o siyasî parti tüzelkişiliği adına yapılacağı belirtilmiştir. Genel muhasebe kurallarına göre de, bir gelir veya gider belgesinin muhasebe kayıtlarına esas alınabilmesi için bunların, kayıt sahibinin adına düzenlenmiş olması gerekir.

Kişi adına düzenlenmiş belgeye dayanılarak gider kaydedilen 8.000.000.- lira karşılığı Parti malvarlığının 2820 sayılı Yasa'nın 75. maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca Hazine'ye gelir yazılması uygun görülmüştür.

2- İl Örgütleri Giderleri

Parti'nin 6 il örgütünün giderleri toplamı 1997 yılında 1.400.361.286.- lira gösterilmiştir.

Bunun, 14.110.000.- lirası basılı evrak ve kırtasiye giderlerine, 143.520.000.- lirası haberleşme giderlerine, 125.126.000.- lirası ısıtma ve aydınlatma giderlerine, 1.117.605.286.- lirası genel giderlere yapılmıştır.

1.406.891.286.- lira gelir ile 1.400.361.286.- lira gider arasındaki farkı oluşturan 6.530.000.- lira nakit mevcudu olarak 1998 yılına devredilmiştir.

İl örgütleri kesinhesap çizelgelerinin gider bölümleri üzerinde yapılan incelemede, giderlerin Merkez Karar ve Yönetim Kurulu kararıyla doğruluğunun onaylandığı görülerek bunların 2820 sayılı Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

IV- SONUÇ

Demokratik Kitle Partisi'nin 1997 yılı hesabının incelenmesi sonucunda;

1- Parti'nin kesinhesabında gösterilen 3.523.691.286.- lira gelir ile 3.430.186.362.- lira giderin eldeki bilgi ve belgelere göre doğru ve 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'na uygun olduğuna,

2- 2820 sayılı Kanun'un 67. maddesi hükmüne aykırı olarak sağlanan 670.000.000.- lira borç tutarına aynı Kanun'un 76. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca Hazine'ce elkonulmasına,

3- Parti tüzelkişiliği adına yapılmayan 12.000.000.- lira gider karşılığı Parti malvarlığının, 2820 sayılı Kanun'un 75. maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca Hazine'ye gelir yazılmasına,

4- Kişi adına düzenlenmiş belgeye dayanılarak gider kaydedilen 8.000.000.- lira karşılığı Parti malvarlığının, 2820 sayılı Kanun'un 75. maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca Hazine'ye gelir yazılmasına, 23.12.1998 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.