ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:1997/5 (Değişik İşler)

Karar Sayısı:1998/5

Karar Günü:28.12.1998

R.G. Tarih-Sayı:26.03.1999-23651

DAVACI: Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı

DAVALI: Demokratik Barış Hareketi Partisi

DAVANIN KONUSU: Demokratik Barış Hareketi Partisi'nin kendiliğinden dağıldığının ve bu nedenle, hukuksal varlığının sona erdiğinin tesbiti istenilmektedir.

I- İDDİANAME

Cumhuriyet Başsavcılığı'nın 12.12.1997 günlü, SP.88 Hz.1997/275 sayılı iddianamesi şöyledir:

“I- Giriş :

Demokratik Barış Hareketi Partisi gerekli bildiri ve belgeleri 1.10.1996 tarihinde İçişleri Bakanlığına vermesiyle, Siyasî Partiler Yasasının 8. maddesine göre tüzel kişilik kazanmıştır. Daha sonra parti kurucu üyelerden Ek-1'de isimleri yazılı 132 kişi partiden istifa etmişler, bu istifalar kurucular kurulu tarafından 5.12.1996 günü yapılan toplantıda kabul edilmiştir. Bu istifalardan sonra geriye kalan 32 kurucu üyeden Ek-3'de isimleri yazılı 30 kişi de değişik tarihlerde parti üyeliğinden istifa ederek ayrılmışlardır. Halen parti kurucu üyesi olarak H. Ulvi Öztürk ve Veli Bozkurt olmak üzere iki kişi kalmıştır. Partiye kaydını yaptıran yeni üye de yoktur. Bu durumda Siyasî Partiler Yasasının 121. maddesi aracılığı ile Türk Medeni Yasası ve Dernekler Yasasının ilgili maddeleri uyarınca davalı partinin kendiliğinden dağılmış sayılıp sayılmayacağı konusunun aşağıdaki yazılı nedenlerle mahkemece tesbiti yönüne gidilmiştir.

II. Konuyla İlgili Yasal Düzenlemeler:

A) Siyasî Partiler Yasası

“Madde 8 : Siyasî partiler, milletvekili seçilme yeterliğine sahip en az otuz Türk vatandaşı tarafından kurulur...”

“Madde 21: Türk Kanunu Medenisi ile Dernekler Kanununun ve dernekler hakkında uygulanan diğer kanunların bu kanuna aykırı olmayan hükümleri, siyasî partiler hakkında da uygulanır...”

B) Türk Medeni Yasası

“Madde 70: Cemiyet, hali acze düşer veya idare heyetinin nizamnameye tevfikan teşkiline imkan kalmazsa kendiliğinden münfesih olur...”

C) 2908 Sayılı Dernekler Yasası

“Madde 23: Genel kurul, dernek tüzüğüne göre genel kurula katılma hakkı bulunan üyelerin yarısından bir fazlasının katılmasıyla toplanır.

İlk toplantıda yeter sayı sağlanamazsa, ikinci toplantıda çoğunluk aranmaz. Ancak bu ikinci toplantıya katılan üye sayısı dernek yönetim ve denetleme kurulları üye tam sayısı toplamının iki katından az olamaz.”

“Madde 51: Dernekler kuruluş amaç ve şartlarını kaybettiği veya acze düştüğü veya yönetimi kurulunun tüzük gereğince kurulmasına imkan kalmadığı veya 23 üncü maddede belirtilen yeter sayısının bulunmaması sebebiyle üstüste iki olağan genel kurul toplantısının yapılamadığı hallerde, kendiliğinden dağılmış sayılır. Kendiliğinden dağılma hali, dernek merkezinin bulunduğu yerin en büyük mülki amirinin veya Cumhuriyet savcılığının istemi üzerine sulh hukuk mahkemesince tesbit edilir (3.7.1997 gün ve 4279 sayılı yasayla değişik).”

III. Tesbit Davasının Açılma Nedeni ve Değerlendirme

Demokratik Barış Hareketi Partisi 1.10.1996 tarihinde kurulduğunda 164 kişi ile kurulmuş ise de, bu kuruculardan önce 132'si, daha sonra da 30'u partiden istifa etmişlerdir. Bugüne kadar istifa edenler yerine yeni kurucu isimleri bildirilmediği gibi partiye, usulüne uygun olarak, başka üye kaydı da yapılmadığı, partinin istifalardan sonra iki üyesinin kaldığı; Cumhuriyet Başsavcılığımızın Siyasî Partiler Sicil Bürosunun ve davalı parti genel başkanlığının yazıları ile Başsavcılığımızdaki parti dosyasının incelenmesinden anlaşılmıştır.

Siyasî Partiler Yasası'nın 8. maddesinde <<Siyasi partiler en az otuz Türk vatandaşı tarafından kurulur...>> denmesine karşın, ilk genel kongresini yapmamış olan davalı partinin kurucu üye sayısı yukarıda açıkladığımız gibi iki kişiye düşmüştür. Dolayısıyla Yasa'nın öngördüğü sayılarda Merkez Organları ve Disiplin Kurulu da oluşturmak mümkün değildir. Anılan partinin Anayasa ve Siyasî Partiler Yasasında yer alan hükümler çerçevesinde bir siyasî parti niteliği taşımadığı da açıktır.

 Bu duruma göre; Siyasî Partiler Yasasının 121. maddesinin yollama yaptığı Medeni Yasasının 70, 2908 sayılı Dernekler Yasasının 23 ve 51. maddeleri uyarınca davalı parti kendiliğinden dağılmış sayılmaktadır.

IV. Sonuç ve İstem

Davalı Demokratik Barış Hareketi Partisi'nin; yukarıda açıklanan nedenlerle, 2820 sayılı Yasanın 121. maddesi aracılığı ile Medeni Yasanın 70, 2908 sayılı Dernekler Yasasının 23 ve 51. maddeleri uyarınca kendiliğinden dağılma halinin, buna bağlı olarak hukuki varlığının, sona erdiğinin tesbitine karar verilmesi talep olunur.”

II- CUMHURİYET BAŞSAVCILIĞI'NIN ESAS HAKKINDAKİ GÖRÜŞÜ

Cumhuriyet Başsavcılığı'nın 28.12.1998 günlü, SP.88 Hz. 1997/275 sayılı esas hakkındaki görüşü şöyledir :

“Davalı siyasi partinin hukuki varlığının sona erdiği 12.12.1997 gün ve aynı sayılı iddianamemizle dava konusu yapılarak bu durumun tespitine karar verilmesi istenilmiştir.

Davalı siyasi partinin bilinen adreslerine iddianamemiz tebliğ edilememiş ancak, 30.10.1998 günlü Resmi Gazete'de ilan yoluyla tebliğ edilebilmiştir.

23.12.1998 gün ve 1036 sayılı yazınız uyarınca esas hakkındaki görüşümüz aşağıdaki şekilde sunulmuştur.

Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 68. maddesi ile “siyasi partiler, demokratik siyasi hayatın vazgeçilmez unsurları...” olarak kabul edilmiştir. 2820 sayılı Siyasi Partiler Yasasının 3. maddesi ile siyasi partilerin “...milletvekili ve mahalli idareler seçimleri yoluyla... milli iradenin oluşmasını sağlayarak demokratik bir devlet ve toplum düzeni içinde ülkenin çağdaş medeniyet seviyesine ulaşması...”nı amaçlayacağı belirtilmiş ve diğer maddeleri ile uyacağı ve yerine getireceği zorunlu koşullar açıklanmıştır.

Davalı siyasi partinin kuruluş amaç ve koşullarını kaybettiği ve acze düştüğü belirlenip kendiliğinden dağılma halinde bulunduğu 12.12.1997 günlü iddianamemizde ayrıntılı olarak açıklanmıştır.

İddiamızı kayıtlayan diğer bir olgu da, Ankara'da Genel Merkez oluşturmak zorunda bulunan siyasi partiye, Yüksek Mahkemenizce iddianamemizin ancak Resmi Gazete'de ilan yoluyla tebliğ edilebilmesi ve herhangi bir yanıt alınamamış olmasıdır.

İddianamede açıklandığı gibi, Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 68 ve 69. maddelerine uygun olarak düzenlenen 2820 sayılı Siyasi Partiler Yasasına göre varlığı ve faaliyeti tespit edilemeyen, yasanın emredici hükümlerini yerine getirmeyen davalı siyasi partinin kuruluş amaç ve şartlarını kaybedip acze düştüğü ve böylece kendiliğinden dağılma halinde bulunduğu, buna bağlı olarak hukuki varlığının sona erdiği, kuşkuya yer vermeksizin, saptanmıştır.

Sonuç: Kuruluş amaç ve şartlarını kaybedip acze düşen ve böylece kendiliğinden dağılma halinde bulunan davalı Demokratik Barış Hareketi Partisinin, 2820 sayılı Siyasi Partiler Yasasının 121. maddesinin yollama yaptığı, Medeni Yasanın 70, 2908 sayılı Dernekler Yasasının 23 ve 51. maddeleri gözönüne alınarak, hukuki varlığının sona erdiğinin tesbitine karar verilmesi, Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 69. maddesi uyarınca arz ve talep olunur.”

III- İNCELEME

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'nın İddianamesi ile esas hakkındaki görüşü, konuya ilişkin rapor, ilgili Anayasa ve Yasa kuralları ile diğer belgeler okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü :

Demokratik Barış Hareketi Partisi, 164 kişi tarafından 1.10.1996 gününde kurularak tüzelkişilik kazanmıştır. Değişik tarihlerde, 132 üye Parti'den istifa ettiğinden ve yeni üye kaydı da yapılmadığından 32 üyesi kalmıştır. Parti Genel Başkanı da 27.11.1996 gününde, Partiden, kurucu üyelikten ve Genel Başkanlıktan ayrılmıştır. En kıdemli Merkez Yürütme Kurulu üyesinin çağrısı üzerine 5.12.1996 gününde yapılan olağanüstü toplantıda 27 kişiden oluşan Merkez Yürütme Kurulu ile Genel Başkan seçilmiştir. Sonraki tarihlerde 29 üye ve 8.6.1997'de de Genel Başkan Parti'den istifa etmiştir. Böylece Parti'de iki üye kalmıştır.

Parti, hiçbir yerde teşkilatlanmamış, büyük kongresini de yapmamıştır. Yasa'da öngörülen merkez organları ve disiplin kurulu da oluşturulamamıştır. Ayrıca Parti'nin Ankara'da genel merkez adresi de bulunmamaktadır. Bu durumda, Parti'nin siyasî parti niteliğini yitirdiği açıktır.

Siyasî Partiler Yasası'nın 121. maddesinin birinci fıkrasında “Türk Kanunu Medenîsi ile Dernekler Kanununun ve dernekler hakkında uygulanan diğer kanunların bu kanuna aykırı olmayan hükümleri, siyasî partiler hakkında da uygulanır” denilmektedir. Medeni Kanun'un 70., Dernekler Kanunu'nun 51. maddesinde, derneklerin, kuruluş amaç ve şartlarını kaybettiği veya acze düştüğü ve yönetim kurullarının oluşmasına olanak kalmadığı durumlarda kendiliğinden dağılmış sayılacağı öngörülmüştür.

Bu kurallar karşısında Demokratik Barış Hareketi Partisi dağılmış duruma düşmüştür.

Öte yandan, Dernekler Yasası'nın 55. maddesinde, kendiliğinden dağılmış sayılan derneklerin mal, para ve haklarının tasfiyesinin tüzüklerinde gösterilen esaslara göre yapılacağı belirtilmiştir. Parti'nin tüzüğünün 32. maddesinde, tüzükte hüküm bulunmayan hallerde, Siyasî Partiler Kanunu, Medeni Kanun ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü'nün ilgili hükümlerinin uygulanacağı açıklanmıştır. Buna göre, Parti'nin mallarının Dernekler Kanunu'nun 55. maddesinin birinci fıkrası uyarınca Hazine'ye geçirilmesi gerekir.

IV- SONUÇ

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'nın 12.12.1997 günlü, SP.88.Hz. 1997/275 sayılı İddianamesi ile Demokratik Barış Hareketi Partisi'nin hukukî varlığının sona erdiğinin tespitine karar verilmesi istenilmekle, gereği görüşülüp düşünüldü:

1- Kuruluş amaç ve koşullarını yitirerek organlarını kuramayacak duruma düşen Demokratik Barış Hareketi Partisi'nin, 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun 121. maddesi yollamasıyla 2908 sayılı Dernekler Kanunu'nun 51. maddesi gereğince dağılmış sayılmasına,

2- Parti'nin tüm mallarının, 2820 sayılı Yasa'nın 121. maddesi ile 2908 sayılı Yasa'nın 55. maddesinin birinci fıkrası gereğince Hazine'ye geçmesine,

3- Gereğinin yerine getirilmesi için karar örneğinin, 2820 sayılı Yasa'nın 107. maddesine göre Başbakanlığa ve ayrıca Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'na gönderilmesine, 28.12.1998 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.