ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:1996/4 (Siyasî Parti Malî Denetimi)

Karar Sayısı:1998/15

Karar Günü:7.5.1998

R.G. Tarih-Sayı:04.06.1998-23362

I- MALİ DENETİMİN KONUSU

Anavatan Partisi Genel Merkezi ile ilçe örgütlerini de kapsayan 79 il örgütünün 1995 yılı kesinhesabının incelenmesidir.

II- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 16. maddesi uyarınca Yekta Güngör ÖZDEN, Selçuk TÜZÜN, Ahmet N. SEZER, Samia AKBULUT, Haşim KILIÇ, Yalçın ACARGÜN, Mustafa BUMİN, Sacit ADALI, Ali HÜNER, Lütfi F. TUNCEL ve Fulya KANTARCIOĞLU'nun katılmalarıyla 21.11.1997 gününde yapılan ilk inceleme toplantısında; "Eksiği bulunmadığı anlaşılan Anavatan Partisi'nin 1995 yılı kesinhesabının esas incelemesinin yapılmasına oybirliğiyle" karar verilmiştir.

III- ESASIN İNCELENMESİ

Parti'nin Anayasa Mahkemesi'ne verdiği 1995 yılı kesinhesap çizelgeleri ile muhasebe defterleri, gelir ve gider belgeleri üzerinde yapılan karşılaştırma ve inceleme sonuçlarını içeren esas inceleme raporu, Anayasa ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Yasa ile 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'nın ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Denetimin maddî öğelerini oluşturan defter ve belgelerde Anavatan Partisi'nin 1995 yılı içindeki Genel Merkez gelir ve giderleri 560.746.270.189.-TL., 79 il örgütünün gelir ve giderlerinin de 291.812.512.440.-TL. olmak üzere toplam 852.558.782.629.-TL. olarak gösterildiği, gelir, gider ve devir rakamlarının birbirine denk olduğu görülmüştür.

A- Gelirlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Gelirleri

Parti Genel Merkezi'nin 1995 yılı içindeki gelirleri 560.746.270.189.-TL. olarak gösterilmiştir.

Bunun; 430.252.999.000.-TL.sının Hazine yardımından, 63.464.086.887.-TL.sının Parti malvarlığı gelirlerinden, 6.250.000.000.-TL.sının bağışlardan, 58.340.000.000.-TL.sının milletvekili aidat ve milletvekilliği adaylık özel aidatlarından, 1.000.045.065.-TL.sının geçen yılın gelir fazlasından, 734.188.750.-TL.sının yasal kesintilerden, 704.950.487.-TL.sının da ihtiyaç karşılığı kredilerden sağlandığı anlaşılmıştır.

 Genel Merkez'in muhasebe defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'na uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.

2- İl Örgütleri Gelirleri

Parti'nin örgütü bulunduğu 79 il örgütünce sağlanan gelirler 291.812.512.440.-TL. olarak gösterilmiştir.

Bunun; 5.585.491.761.-TL.sının üyelik aidatlarından, 9.380.771.633.-TL.sının milletvekilliği aidatlarından ve milletvekili adaylık özel aidatlarından, 99.515.542.734.- TL.sının bağışlardan, 10.969.314.580.-TL.sının parti malvarlığı gelirlerinden, 105.494.000.000.- TL.sının Genel Merkez yardımından, 27.338.433.273.- TL.sının il örgütlerinden ilçelere, ilçelerden il örgütlerine gönderilen paralardan, 16.687.996.834.- TL.sının geçen yılın gelir fazlasından, 16.840.961.625.- TL.sının da Parti'nin diğer faaliyetlerinden sağlandığı anlaşılmıştır.

İl örgütlerinin kesinhesap çizelgelerinin gelir bölümleri üzerinde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'nın 61. maddesinde belirtilen kaynaklardan sağlandığı, Merkez Karar ve Yönetim Kurulu kararıyla doğruluğunun onaylandığı görülerek bunların Yasa'ya uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

B- Giderlerin İncelenmesi

1- Genel Merkez Giderleri

Parti Genel Merkezi'nin 1995 yılı içindeki giderleri 521.248.698.444.-TL. olarak gösterilmiştir.

Bunun; 57.773.246.642.-TL.sını personel ve büro genel giderlerinin, 29.395.582.282.-TL.sını seyahat, bayrak, flama, rozet ve yayın giderlerinin, 230.432.133.533.-TL.sını seçim ve sair faaliyetler için yapılan giderlerin, 25.648.536.796.-TL.sını taşınır ve taşınmaz mal alım giderlerinin, 107.494.000.000.- TL.sını Genel Merkez'den il örgütlerine yapılan yardımların, 70.505.199.191.-TL.sını da iş ve seyahat avanslarının oluşturduğu anlaşılmıştır.

 Parti Genel Merkezi'nin geliri ile gideri arasındaki 39.497.571.745.-TL.lık müspet farkın gelecek yıla devir edildiği görülmüştür.

Genel Merkez'in muhasebe defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, 0255081 sayılı fatura karşılığı satın alınan 100 adet sünnet takımı tutarı 100.000.000.- TL.nin Parti gideri olarak yazılmasının (yevmiye defteri 54/1345 ve 57/1405) Yasa'ya uygun olup olmadığı konusu üzerinde durulmuş, propaganda amacına yönelik olarak yapıldığı kabul edilen söz konusu giderin 2820 sayılı Siyasi Partiler Yasası'na aykırılık oluşturmadığı sonucuna varılmıştır. Yalçın ACARGÜN, Fulya KANTARCIOĞLU, Aysel PEKİNER ve Mahir Can ILICAK bu görüşe katılmamışlardır.

2- İl Örgütleri Giderleri

Parti'nin 79 il örgütünün bağlı ilçeleri de kapsayan giderleri toplamı 275.862.336.388-TL. olarak gösterilmiştir.

Bunun; 69.024.868.655.- TL.sını personel ve büro genel giderlerinin, 13.887.591.629.-TL.sını seyahat, bayrak, flama, rozet ve yayın giderlerinin, 138.900.760.160.-TL.sını seçim ve sair faaliyetler için yapılan giderlerin, 6.084.467.463.-TL.sını taşınır ve taşınmaz mal alım giderlerinin, 26.110.240.733.- TL.sını il örgütlerinden ilçelere, ilçelerden il örgütlerine yapılan yardımların, 20.361.620.501.-TL.sını geçen yılın gider fazlasının, 1.492.787.247.-TL.sını da iş ve seyahat avanslarının oluşturduğu anlaşılmıştır.

İl örgütlerinin geliri ile gideri arasındaki 15.950.176.052.-TL.lık müspet farkın gelecek yıla devir edildiği görülmüştür.

İl örgütleri kesinhesap çizelgeleri gider bölümleri üzerinde yapılan incelemede; giderlerin Merkez Karar ve Yönetim Kurulu kararıyla doğruluğunun onaylandığı görülerek bunların 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'na uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

IV- SONUÇ

Anavatan Partisi 1995 yılı hesabının incelenmesi sonucunda;

Parti'nin kesinhesabında gösterilen 852.558.782.629.-TL. geliri ile 797.111.034.832.-TL. giderinin, eldeki bilgi ve belgelere göre doğru ve 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'na uygun olduğuna, Yalçın ACARGÜN, Fulya KANTARCIOĞLU, Aysel PEKİNER ile Mahir Can ILICAK'ın "100.000.000.- TL. tutarındaki sünnet takımı alımına ilişkin Parti giderinin Hazine'ye gelir yazılması gerektiği" yolundaki karşıoyları ve OYÇOKLUĞUYLA, 7.5.1998 gününde karar verildi.

KARŞIOY GEREKÇESİ

Dosyanın incelenmesinden, Anavatan Partisi'nce, yüzmilyon liraya satın alınan yüz adet sünnet takımının, fakir aile çocukları için düzenlenen bir sünnet düğününde Genel Başkan tarafından sünnet çocuklarına armağan edildiği, bu harcamanın gider defterinin 54/1348 ve 57/1405 yevmiye numaralarına kaydedildiği anlaşılmıştır.

2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nda siyasî partilerin hibe yoluyla yardımda bulunabileceklerine ilişkin bir kural yer almamaktadır. Siyasî partiler tüzük ve programlarında yer alan görüşler doğrultusunda siyasî etkinlikte bulunan kuruluşlar olduklarından giderlerinin de bu amaca yönelik olması gerekir. Oysa toplu olarak yapılan bir sünnet düğününde çocuklara armağan edilen sünnet takımlarının alımına ilişkin harcama, partinin siyasî faaliyetleri içinde değerlendirilemez.

Açıklanan nedenlerle, Parti'ye ait yüzmilyon liralık giderin, 2820 sayılı Yasa'nın 76. maddesi uyarınca Hazine'ye irad kaydedilmesi gerektiği kanısıyla çoğunluk görüşüne katılmıyoruz.

KARŞIOY YAZISI

İnceleme konusu Siyasi Parti'nin yüz adet sünnet takımı bedelinin tutarı toplam 100.000.000.- lirayı gider defterinde fatura karşılığı kaydettiği görülmektedir.

2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu ile, partilerin tüzük, program ve faaliyetlerinin Anayasa ve bu Kanun hükümlerine aykırı olamayacağı öngörülmüştür. Siyasi partilerin gelir kaynakları yasada sayılarak sınırlandırılmış, Yasa'nın 67. maddesi ile kredi ve borç alma yasağı getirilirken 72. madde hükmü ile de siyasi partilerin, üyelerine ve diğer gerçek ve tüzel kişilere hiçbir şekilde borç vermeyeceği öngörülmüştür. Yasakoyucu, sözü edilen kuralları düzenlerken siyasi partiler içinde parasal konularda herhangi bir ilişkinin kurulmaması, ekonomik ve parasal boyutta kişisel veya kitlesel ortam oluşmaması gereğini ortaya koymuştur. Esasen milli iradenin oluşmasını sağlayarak demokratik bir Devlet ve toplum düzeni içinde ülkenin çağdaş medeniyet seviyesine ulaşması amacını güden ve ülke çapında faaliyet göstermek üzere kurulan siyasi partiler belirtilen amaçlarını görüş ve düşünceleri doğrultusunda yapacakları çalışmalar ve açık propagandaları ile gerçekleştireceklerdir.

Nakdi veya ayni hiçbir parasal ve ekonomik ilişkinin 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu'nun sözü edilen kurallarına uygun olduğu düşünülemez.

Toplumsal dayanışma içinde görülerek yapılmış olsa dahi bu türdeki nakdi veya ayni yardımların giderek büyüyen boyutlara ulaşabileceği de göz önünde bulundurulduğunda bunların gider kaydedilebileceğinin kabulü olanaksızdır.

Bu durum karşısında yüz adet sünnet takımı bedeli toplam 100.000.000.- lira tutarındaki giderin 2820 sayılı Yasa'da öngörülen esaslara aykırı olması nedeniyle Hazine'ye irat kaydedilmesi gerektiği görüşüyle karara karşıyım.