ANAYASA MAHKEMESİ KARARI
Esas Sayısı:1997/4 (Siyasî
Parti-İhtar)
Karar Sayısı:1997/4
Karar Günü:23.9.1997
R.G.
Tarih-Sayı:30.09.1997-23126
İHTAR
İSTEMİNDE BULUNAN : Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı
İHTAR
İSTEMİNİN KONUSU : Anayasa Mahkemesi kararıyla saptanan, 1992 yılı
kesinhesabına ilişkin eksik bilgi ve belgeleri, gereği için Anayasa
Mahkemesi'ne ve bilgi için de Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'na vermeyen
Millet Partisi'ne 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'nın 104. maddesi gereğince
ihtar kararı verilmesi istemi.
I-
İSTEMİN GEREKÇESİ
Yargıtay
Cumhuriyet Başsavcılığı'nın SP.16 Hz.1997/183 sayılı ve 5.9.1997 günlü başvuru
dilekçesinin 1992 yılı kesinhesabıyla ilgili bölümleri şöyledir :
"Islahatçı
Demokrasi Partisi 21.3.1984 tarihinde kurulmuş ve 22.11.1992 tarihli genel
kongresinde "Millet Partisi" adını almıştır.
Millet
Partisi'nin;
1992
yılı için Adıyaman, Amasya, Aydın, Bingöl, Bitlis, Çanakkale, Çorum,
Diyarbakır, Erzurum, Hakkari, Kars, Kırşehir, Mardin, Muş, Nevşehir, Ordu,
Siirt-Kurtalan, Uşak, Bayburt, Karaman, Ardahan, Iğdır,
İllerinin
bağlı ilçeleri de kapsar biçimde düzenlenmiş onaylı kesinhesap çizelgelerinin;
Bu
illeri de kapsar biçimde düzenlenecek birleşik kesinhesabının;
Hesapların
birleştirilerek kabulüne ilişkin Merkez Karar ve Yönetim Kurulu kararının;
gönderilmesine
ilişkin Anayasa Mahkemesi'nin 24.4.1997 günlü ve Siyasî Parti Malî Denetim
1993/15 sayılı kararı Cumhuriyet Başsavcılığımıza Anayasa Mahkemesi
Başkanlığının 8.5.1997 gün, C01 0 KAM-120/83-486-1 sayılı yazısıyla intikal
ettirilmiştir.
Cumhuriyet
Başsavcılığımızın 15.5.1997 gün ve SP.16 Muh.1997/233 sayılı yazısı ekinde
Anayasa Mahkemesi kararları adı geçen siyasi partiye 26.5.1997 tarihinde tebliğ
edilerek karar içeriğinde belirtilen bilgi ve belgelerin Anayasa Mahkemesine ve
bir örneğinin de Cumhuriyet Başsavcılığımıza verilmesi istenilmiştir.
Davalı
Millet Partisi'nin, Anayasa Mahkemesi kararlarında belirtilen hususlara ait
bilgi ve belgelerin bir örneğini Cumhuriyet Başsavcılığımıza bugüne kadar tam
olarak teslim etmediği, Cumhuriyet Başsavcılığımız kayıtlarının incelenmesinden
anlaşıldığı gibi Anayasa Mahkemesine de verilmediği Anayasa Mahkemesi
Başkanlığının 14.7.1997 günlü yazısı ekinde gönderilen 1.7.1997 gün ve Siyasi
Parti Mali Denetim 1993/15 sayılı kararından anlaşılmıştır.
2820
sayılı Siyasi Partiler Yasası'nın üçüncü kısmında yer alan 73. maddenin üçüncü
fıkrasına göre; siyasi partilerin "Parti merkezi ve bağlı ilçeleri de
kapsamak üzere iller teşkilatı her bütçe yılını izleyen Nisan ayı sonuna kadar,
evvelki yıla ait uygulama sonuçlarını gösteren kesinhesaplarını hazırlarlar.
İller teşkilatından gönderilenler ve parti merkezine ait olan kesinhesaplar,
merkez karar ve yönetim kurulunca incelenerek karara bağlanır ve
birleştirilir." 74. maddeye göre de: "Siyasi partilerin genel
başkanları, karara bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesinhesap ile parti
merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilatının kesinhesaplarının
onaylı birer örneğini Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesine ve bilgi
için Cumhuriyet Başsavcılığına vermek zorundadırlar."
Aynı
Yasa'nın 104. maddesinde ise: "Bir siyasi partinin, bu Kanunun dördüncü
kısmında yer alan maddeler hükümleri dışında kalan emredici hükümleriyle diğer
kanunların siyasi partilerle ilgili emredici hükümlerine aykırılık halinde
bulunması sebebiyle, o parti aleyhine Anayasa Mahkemesine Cumhuriyet
Başsavcılığınca resen yazı ile başvurulur." hükmü yer almaktadır.
Sonuç
ve İstem :
Davalı
Siyasî Partinin 1992 yılı kesinhesabına ilişkin Anayasa Mahkemesi kararıyla
saptanan eksik bilgi ve belgelerin, 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasasının
yukarıda açıklanan kurallarına uygun olarak gereği için Anayasa Mahkemesine ve
bilgi için Cumhuriyet Başsavcılığımıza verilmesi için, anılan yasanın 104.
maddesi uyarınca ihtar verilmesi arz ve talep olunur."
II-
ESASIN İNCELENMESİ
Yargıtay
Cumhuriyet Başsavcılığı'nın ihtar başvurusu ile ekleri, ilgili dosya ve işin
esasına ilişkin rapor incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü :
A-
Maddî Olaylar
Islahatçı
Demokrasi Partisi 21.3.1984 tarihinde kurulmuş ve 22.11.1992 tarihli genel
kongresinde "Millet Partisi" adını almıştır.
Millet
Partisi'nin;
1992
yılı için Adıyaman, Amasya, Aydın, Bingöl, Bitlis, Çanakkale, Çorum,
Diyarbakır, Erzurum, Hakkari, Kars, Kırşehir, Mardin, Muş, Nevşehir, Ordu,
Siirt-Kurtalan, Uşak, Bayburt, Karaman, Ardahan ve Iğdır
illerinin
bağlı ilçeleri de kapsar biçimde düzenlenmiş onaylı kesinhesap çizelgelerinin;
bu
illeri de kapsar biçimde düzenlenecek birleşik kesinhesabının;
hesaplarının
birleştirilerek kabulüne ilişkin Merkez Karar ve Yönetim Kurulu kararının;
gönderilmesine
ilişkin Anayasa Mahkemesi'nin 24.4.1997 günlü ve Siyasi Parti Mali Denetim
1993/15 sayılı kararı Cumhuriyet Başsavcılığı'na Anayasa Mahkemesi
Başkanlığı'nın 8.5.1997 gün, C 01 0 KAM-120/83-486-1 sayılı yazısıyla intikal
ettirilmiştir.
Bunun
üzerine Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı; 15.5.1997 gün ve SP.16 Muh.1997/233
sayılı yazısı ekindeki Anayasa Mahkemesi kararını adı geçen siyasi partiye
26.5.1997 tarihinde tebliğ ederek karar içeriğinde belirtilen bilgi ve
belgelerin Anayasa Mahkemesi'ne ve bir örneğinin de Cumhuriyet Başsavcılığı'na
verilmesini istemiştir.
Millet
Partisi'nin, Anayasa Mahkemesi kararında belirtilen hususlara ait bilgi ve
belgeleri Anayasa Mahkemesi'ne vermediği gibi bunların örneklerini de
Cumhuriyet Başsavcılığı'na eksiksiz olarak teslim etmediği, Yargıtay Cumhuriyet
Başsavcılığı'nın kayıtlarının ve dosyanın incelenmesinden anlaşılmıştır.
B-
Yasal Durum
Siyasî
Partiler Yasası'nın; l04. maddesinin birinci fıkrasında, bu Yasa'nın dördüncü
kısmında yer alan maddeler dışında kalan emredici kuralları ile öbür yasaların
siyasî partilerle ilgili emredici kurallarına aykırılık durumunda bulunmaları
nedeniyle, o parti aleyhine Anayasa Mahkemesi'ne Cumhuriyet Başsavcılığı'nca
doğrudan yazı ile başvurulacağı; ikinci fıkrasında da, Anayasa Mahkemesi'nin,
söz konusu kurallara aykırılık görürse, bu aykırılığın giderilmesi için ilgili
siyasî parti hakkında ihtar kararı vereceği öngörülmüştür.
1992
yılı kesinhesabına ilişkin gerekli bilgi ve belgeleri, denetim için Anayasa
Mahkemesi'ne ve bilgi için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'na vermediği
Anayasa Mahkemesi kararı ile saptanan Millet Partisi'nin, Siyasî Partiler
Yasası'nın, 74. maddesindeki yükümlülüğü yerine getirmediği açıktır.
Demokratik
siyasal yaşamın vazgeçilmez ögeleri olan siyasî partilerin, malî denetimlerinin
tam bir düzen içinde yapılmasına olanak sağlamaları, doyurucu bir açıklıkla
işlemlerini kanıtlamaya özen göstermeleri demokratik düzenin devamı ve
korunması yönünden gereklidir.
Yapılan
duyurulara karşın 1992 yılı kesinhesabına ilişkin bilgi ve belgelerdeki
eksiklikleri gidermeyen Millet Partisi'ne 2820 sayılı Yasa'nın 104. maddesine
göre ihtar verilmelidir.
III-
SONUÇ
A-
1992 yılı kesinhesabına ilişkin eksik bilgi ve belgeleri, gereği için Anayasa
Mahkemesi'ne, bilgi için de Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'na vermeyen Millet
Partisi'ne, kararın tebliğ tarihinden itibaren altı ay içinde eksikliği
gidermesi için 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'nın 104. maddesi gereğince
İHTARDA BULUNULMASINA, Güven DİNÇER'in karşıoyu ve OYÇOKLUĞUYLA,
B-
Karar örneğinin, gereği için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'na
gönderilmesine, OYBİRLİĞİYLE,
23.9.1997
gününde karar verildi.
Başkan
Yekta Güngör
ÖZDEN
|
Başkanvekili
Güven DİNÇER
|
Üye
Selçuk TÜZÜN
|
|
Üye
Ahmet N.SEZER
|
Üye
Haşim KILIÇ
|
Üye
Yalçın ACARGÜN
|
|
Üye
Mustafa BUMİN
|
Üye
Sacit ADALI
|
Üye
Ali HÜNER
|
|
Üye
Lütfi F.
TUNCEL
|
Üye
Fulya
KANTARCIOĞLU
|
|
|
|
|
|
KARŞIOY YAZISI
Esas
Sayısı : 1997/4 (Siyasî Parti - İhtar)
Karar
Sayısı : 1997/4
2820
sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun 32/1. maddesinde "siyasî partilerin
merkez karar ve yönetim kurullarında üye olanlar, o partinin Türkiye Büyük
Millet Meclisi parti grubu yönetim kurulunda görev alamazlar";
denilmektedir. Kanun'un 104/2. maddesinde ise, 32. maddesinin yer aldığı
bölümün kurallarına aykırılık halinde Cumhuriyet Başsavcısı'nın istemi üzerine
Anayasa Mahkemesi'nce aykırılığı giderilmesi için ilgili siyasî partiye ihtar
verileceği ve bu aykırılığın giderilmesinin parti kapatma sebebi olacağı
öngörülmüştür.
Siyasî
partilere yönelik kurallar Anayasa'nın "Siyasî haklar ve ödevler" ile
ilgili dördüncü bölümde yer alan 68. ve 69. maddelerinde düzenlenmektedir.
Siyasî
partilerin düzenlendiği 68. ve 69. maddeler, bu maddelerin Anayasa'da yer aldığı
bölüm ve özellikle 68. maddenin ikinci fıkrasında yer alan (siyasî partiler
demokratik siyasî hayatın vazgeçilmez unsurlarıdır) kuralı, siyasî partilerin
Anayasa'da "Anayasal kurum" olarak benimsendiği ve düzenlendiğini
göstermektedir.
Anayasa,
siyasal partilere devlet yapısı içinde özel bir önem vermiş, onları Anayasal
kurum olarak düzenlemiştir. Anayasal kurumlar hakkında, temel düzenlemeler ve
bunların içinde yalnızca siyasî partilere uygulanabilecek olan yaptırımlar da
ancak, Anayasa ile düzenlenebilir. Anayasa'nın anlayışına göre, siyasî
partilerin kurulmaları ve etkinlikleri temelde, hiçbir kısıtlamaya tâbi
değildir. Ancak, bunlar hakkındaki düzenlemeler ve kısıtlamalar Anayasal kural
konusudurlar. Başka bir deyişle siyasî partilerle ilgili düzenlemeler ve
bunların denetiminde uygulanacak yaptırımlar "Anayasal düzenleme
alanı" içindedirler ve yasalarla düzenlenemezler. Ancak, Anayasa'nın
yasalara bıraktığı ikincil kurallar ile uygulama kuralları "yasal
alan" içindedirler ve yasalarla düzenlenebilirler.
Anayasa'da
açıkça konulan kurallar dışında, siyasal partilerle ilgili olarak yasalarla
partileri kısıtlayıcı yeni kurallar ve özellikle siyasî partilerin
kapatılmalarına kadar giden kurallar konulamaz. Ancak, Anayasal esasların
uygulanması çerçevesinde yasal düzenlemeler yapılabilir.
Muhalefetimize
neden olan yasa kuralı, siyasî partilere kapatma müeyyidesi uygulanmasının
başlangıcı olan "ihtar verilmesi" kuralıdır. Bu kuralın yer aldığı,
2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun 32. maddesi Kanun'un ilk çıktığı anda
yasada yer almış ve bugüne kadar varlığını sürdürmüş bir kuraldır. Bu kural,
Anayasa'nın 68. ve 69. maddelerinde Anayasa ile getirilmiş kısıtlayıcı
kurallarda yer almayan yeni bazı unsurları ve kısıtlamaları getirmesi nedeniyle
Anayasa'ya aykırı olmasına rağmen Anayasa'nın Geçici 15. maddesinin ve yargısal
yorumunun koruyucu şemsiyesi altında bugüne kadar geçerliliğini korumuştur.
Ancak, Anayasa'nın 69. maddesinin 23.7.1995 gün, 4121 sayılı Yasa ile yapılan
değişikliğinden sonra Siyasî Partiler Kanunu'nun pek çok maddesi için geçerlik
ve yürürlük sorunu ortaya çıkmıştır.
Anayasa'da
4121 sayılı Kanun'la yapılan değişiklik ile siyasî partilerin uyacakları ve
tâbi olacakları esaslar yeniden belirlenmiştir. Siyasî Partiler Kanunu'nun daha
önce düzenlenen bazı kuralları, yeniden belirlenen "Anayasal alan"
dışında kalmaları nedeniyle geçerliklerini kaybetmişler ve yürürlükten
kalkmıştırlar. Anayasa'da siyasî partilerle ilgili olarak örgütlenme biçimiyle
herhangi bir yasak yoktur. İhtar verilmesi istenen Parti'ye uygulanan Siyasî
Partiler Kanunu'nun 32/1. maddesi Anayasa değişikliği nedeniyle artık
yürürlükte değildir.
Bu
nedenle ihtar verilmesi kararına karşıyım.
|
|
|
|
Başkanvekili
Güven DİNÇER
|