ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:1995/5 (Siyasî Parti-İhtar)

Karar Sayısı:1995/5

Karar Günü:6.12.1995

R.G. Tarih-Sayı:17.08.1996-22730

İHTAR İSTEMİNDE BULUNAN : Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı

İHTAR İSTEMİNİN KONUSU : Birleşik Sosyalist Parti tüzüğünün kimi maddelerinin 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'na aykırı olduğu ve değiştirilmesi için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından yapılan uyarıya karşın değiştirmeyen Parti hakkında, aynı Yasa'nın 104. maddesi uyarınca ihtar kararı verilmesi istemidir.

I- İSTEMİN GEREKÇESİ

Cumhuriyet Başsavcılığı'nın 12.10.1995 günlü, SP.61 Hz. 1995/100 sayılı ihtar istemi şöyledir :

"Davalı Birleşik Sosyalist Parti'nin kuruluşu sonrası tüzüğü, 2820 sayılı Siyasi Partiler Yasasının 9. maddesi gereği, Cumhuriyet Başsavcılığımızca incelenerek yasaya aykırı ve değiştirilmesi gereken düzenlemelerin parti yetkilisine sözlü olarak açıklanması üzerine, adı geçen partinin genel başkan yardımcısı tarafından imzalanmış 15.9.1994 gün, 77 sayılı yazı ile kurucular kurulunca yapılan bazı değişiklikler bildirilerek, değişiklik çalışmalarının devam ettiği beyan edilmiştir.

Daha sonra bir yanıt alınamaması üzerine, sözlü olarak izah edilen değişiklik istemi yazılı hale getirilerek davalı parti Genel Yönetim Kurulu Üyesi Alpaslan Bayramgil'e imzası karşılığı 20.1.1995 tarihinde teslim edilmiş ve parti tüzüğünde yapılan bazı değişiklikler Birleşik Sosyalist Parti Genel Başkanlığının 13.2.1995 gün 468 sayılı yazısıyla bildirilmiştir.

Davalı siyasî partinin 15.9.1994 günlü ve 20.1.1995 günlü yazılarıyla bildirdiği tüzüğündeki değişikliklerin, mevcut yasaya aykırı düzenlemeleri ortadan kaldırmadığı gibi, yasaya aykırı yeni düzenlemeler içerdiğinin görülmesi üzerine 23.2.1995 gün ve SP.61 Muh. 1995/90 sayılı yazımızla yasaya aykırılıklar sıralanmak ve gerekçesi gösterilmek suretiyle davalı siyasi parti tüzüğünün yasaya uygun hale getirilmesi istenmiştir.

Davalı siyasi partinin 10.9.1995 tarihindeki büyük kongresinde yapılan tüzük değişiklikleri parti genel başkanlığının 14.9.1995 gün ve 566 sayılı yazısıyla bildirilmiş ise de, yasaya aykırı düzenlemeler içeren bazı maddelerin değiştirilmemesinde ısrarlı olduğu sonucuna varılmakla bu davanın açılması zorunlu görülmüştür.

Davalı siyasi parti tüzüğünün 15, 17, 23 ve 27. maddeleri 10.9.1995 tarihli kongrede;

15. maddesindeki, Genel Yönetim Kurulunun en az onbeş kişi olmak üzere büyük kongrece belirlenecek asıl ve yedek üyeden oluşacağı şeklindeki düzenlemeyi "Genel Yönetim Kurulu en az 15 en çok 100 üyeden oluşur. Genel Yönetim Kurulunun bu alt ve üst sınır dahilinde kaç kişiden oluşacağına büyük kongre karar verir.",

17. maddesindeki, Merkez Yürütme Kurulunun genel yönetim kurulunca belirlenecek üyeden oluşacağını açıklayan düzenlemeyi "Merkez Yürütme Kurulu, Genel Yönetim Kurulu üyeleri arasından seçilir. En az 11 en çok 21 kişiden oluşur.",

23. maddesinde İl Yönetim Kurulu sayısı atayan kurulca belirlenmek üzere en az yedi asil, dört yedek üyeden oluşacağı belirtilmişken, "İl Yönetim Kurulu il başkanı dahil en az 7, en çok 21 üye olmak üzere il kongresi tarafından seçilir. Kongre yukarıdaki sınırlar içerisinde İl Yönetim Kurulunun sayısını saptar ve bu sayının yarısı kadar yedek üye seçer.",

27. maddesindeki İlçe Yönetim Kurulu üst sınırı atayan ya da seçen organca belirlenmek üzere en az beş asil üç yedek üyeden oluşacağını belirten düzenleme, "İlçe Yönetim Kurulu ilçe başkanı dahil en az 5, en çok 15 üyeden oluşur. Kongre bu sayılar arasında ilçe yönetim kurulunun sayısını saptar.",

biçiminde değiştirilmiştir.

Bu değişiklik partinin 10.9.1995 tarihli 2. kongresinde kabul edilmiş ve genel başkanlıkça 14.9.1995 gün ve 566 sayılı yazıyla bildirilmiştir.

2820 sayılı Siyasî Partiler Yasasının;

13/1. maddesinde "Siyasi Partilerin Merkez Organları büyük kongre, genel başkan ile diğer karar, yönetim, icra ve disiplin organlarından ibarettir. Bu organların isimleri ve üye sayıları tüzüklerinde gösterilir."

16/1. maddesi "Siyasi Partilerin merkez karar, yönetim ve icra organları parti tüzüğünde belirtilen isim, şekil ve sayıda kurulur. Büyük Kongrece seçilecek merkez organlarının her birinin üye sayısı 15 den az olamaz.

19/4. maddesinde "İl yönetim kurulu, parti tüzüğünün göstereceği sayıda üyeden oluşur. Bu sayı 7'den az olamaz."

20/8. maddesinde "İlçe yönetim kurulu, parti tüzüğünün göstereceği sayıda üyeden oluşur. Bu sayı 5'ten az olamaz."

denilmektedir.

Görüleceği üzere davalı siyasi partinin Genel Yönetim Kurulu ve Merkez Yürütme Kurulu olarak kurulan merkez organları ile il ve ilçe yönetim kurullarının sayısında, Siyasi Partiler Yasasının 13, 16, 19 ve 20. maddelerine aykırı olarak, bir belirsizlik bulunmaktadır.

Bu nedenle davalı siyasi partinin merkez organları ile il ve ilçe yönetim kurulu üyesi sayısının, seçimlerinin yapılacağı toplantıdan önce belli olacak şekilde tüzüğünde gösterilmesi zorunlu görülmüştür.

2- Partinin Kurucular Kurulu 10-11 Eylül 1994 tarihinde tüzüğünün 22. maddesini değiştirmiş ve bunu 15.9.1994 gün ve 77 sayılı yazıyla bildirmiştir. Partinin birinci kongresi 13.10.1994 tarihinde yapılmış olup, bu kongrede tüzüğün 13 ve 26. maddeleri değiştirilerek, 13.2.1995 gün ve 468 sayılı yazıyla bildirilmiştir. Bu değişiklik büyük kongre, il kongresi ve ilçe kongrelerinin toplanması gereken gün ve saatte çoğunluk sağlanamaması halinde, iki saat sonra çoğunluk aranmadan toplanmasını içermektedir.

2820 sayılı Siyasi Partiler Yasasında kongrelerin hangi yeter sayıda toplanacağına dair bir hüküm bulunmayıp, 29. maddesiyle Dernekler Kanununa atıf yapılmakta, ayrıca, siyasi parti tüzük ve yönetmelikleriyle toplantı yeter sayısının ve bu sayının sağlanamadığı hallerde birinci ve ikinci toplantı arasındaki sürenin azaltılabileceği istisnası getirilmektedir.

2908 sayılı Dernekler Kanununun 23. maddesinde dernek genel kurulunun katılma hakkı olanların yarısından bir fazlasının katılımı ile toplanacağı, 21. maddesinde de birinci toplantıda çoğunluk sağlanamaması halinde ilk toplantı ile ikinci toplantı arasındaki sürenin bir haftadan az olamayacağı hükme bağlanmıştır. 2820 sayılı Yasanın 29. maddesiyle bir istisna getirilmiş ise de, bunun Yasanın Siyasi Partiler için vazettiği genel kuralların dışında kalacağı anlamını taşımayacağı açıktır.

2820 sayılı Siyasi Partiler Yasasının;

4/2. maddesi "Siyasi partilerin kuruluşu, organların seçimi, işleyişi, faaliyetleri ve kararları Anayasada nitelikleri belirtilen demokrasi esaslarına aykırı olamaz."

93. maddesi "Siyasi partilerin parti içi çalışmaları, parti yönetimi, denetimi, parti organları için yapılacak seçimler ile parti genel başkanlığınca, genel merkez organlarınca ve parti gruplarınca alınan kararları ve yapılan eylem ve işlemleri parti tüzüğüne, parti üyeleri arasındaki eşitlik ilkesine ve demokrasi esaslarına aykırı olamaz."

hükmünü içermektedir.

Demokrasinin esaslarından biri de tam katılımın sağlanmasıdır.

Siyasi parti kongrelerinin toplantı yeter sayısı sağlanamadığı hallerde iki saat beklemekle katılımın gerçekleşeceği düşünülemez. Zaten uygulamalarda siyasi parti kongreleri, yeter sayı ile toplandığı hallerde dahi iki saati bulan gecikmeyle açılmaktadır. Günümüz koşulları ve teamül dikkate alındığında katılım sağlanması için bu sürenin bir günden az olamayacağı bir gerçektir.

Bu nedenle davalı siyasi parti tüzüğündeki kongrelerin birinci toplantısı ile ikinci toplantısı arasındaki sürenin en az bir gün olacak şekilde değiştirilmesi zorunlu görülmüştür.

Davalı siyasi parti ise Cumhuriyet Başsavcılığımız uyarılarına karşı tüzüğündeki yasaya aykırı düzenlemeleri ortadan kaldırmamakta direnmiştir.

Sonuç ve İstem :

Davalı Birleşik Sosyalist Parti tüzüğünün:

1- 15, 17, 23 ve 27. maddelerinde belirtilen Genel Yönetim Kurulu, Merkez Yürütme Kurulu ile il ve ilçe yönetim kurulu üye sayıları belli olacak,

2- 13, 22 ve 26. maddesinde belirtilen, büyük kongre ile il ve ilçe kongrelerinin yeterli sayı bulunmaması nedeniyle toplanamaması halinde birinci toplantıyla ikinci toplantı arasındaki sürenin bir günden az olmayacak,

şekilde düzenlenip yasaya aykırı durumun ortadan kaldırılmasının adı geçen siyasi partiye, 2820 sayılı Yasanın 104. maddesi uyarınca ihtar edilmesi arz ve talep olunur."

II- ESASIN İNCELENMESİ

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'nın ihtar başvurusu ile ekleri, ilgili dosya ve işin esasına ilişkin rapor incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü :

A- Tüzüğün 15. Maddesinin Yasa'ya Aykırılığı Sorunu Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı, Genel Yönetim Kurulu üye sayısındaki belirsizliğin Siyasî Partiler Yasası'nın 16. maddesi uyarınca düzeltilmesini 20.1.1995 ve 23.2.1995 tarihli yazılarıyla istemiş; Parti, 14.9.1995 tarihli cevabında, Tüzüğün 15. maddesinde gerekli değişikliğe gidildiğini, buna göre, Genel Yönetim Kurulu'nun en az 15, en çok 100 kişiden oluşturulduğunu; bu alt ve üst sınırlar arasındaki üye sayısının, ikinci kongreye dek, 59 asıl, 7 yedek olarak Büyük Kongre'ce kararlaştırıldığını bildirmiştir.

Birleşik Sosyalist Parti Tüzüğü'nün 12. maddesine göre Merkez Organları, Büyük Kongre, Genel Başkan, Genel Yönetim Kurulu, Merkez Yürütme Kurulu, Merkez Disiplin Kurulu, Parti Konferansı olarak belirlenmiş; 15. maddesinde de, Genel Yönetim Kurulu'nun en az 15 kişi olmak üzere seçen kurul (Kurucular Kurulu ile Büyük Kongre) tarafından belirlenecek sayıda asil ve yedek üyeden oluşacağı öngörülmüştür.

Siyasî Partiler Yasası'nın 16. maddesinin birinci fıkrasında, "Siyasî partilerin merkez karar, yönetim ve icra organları parti tüzüğünde belirtilen isim, şekil ve sayıda kurulur. Büyük Kongrece seçilecek merkez organlarının her birinin üye sayısı 15'den az olamaz" denilmektedir. Buna göre, siyasî partilerin merkez organlarının üye sayısının, 15'den az olmamak üzere tüzükte kesin olarak saptanması zorunludur.

Oysa, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'nın uyarısı üzerine yapılan tüzük değişikliğiyle, Genel Yönetim Kurulu'nun üye sayısı tüzükte tam olarak saptanmayıp, bunu kesin biçimde belirleme yetkisi parti Büyük Kongre'sine bırakılmıştır. Bu durumuyla, Parti tüzüğünün 15. maddesi, Siyasî Partiler Yasası'nın 16. maddesine aykırılık oluşturduğundan, Tüzüğün 15. maddesinin Yasa'ya uygun duruma getirilmesi için davalı Parti'ye Siyasî Partiler Yasası'nın 104. maddesi gereğince ihtar verilmesi gerekir.

Yekta Güngör ÖZDEN ve Lütfi F. TUNCEL bu görüşe katılmamışlardır.

B- Tüzüğün 17. Maddesinin Yasa'ya Aykırılığı Sorunu

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı, Merkez Yürütme Kurulu üye sayısındaki belirsizliğin Siyasî Partiler Yasası'nın 16. maddesi uyarınca düzeltilmesini istemiş; bunun üzerine, Merkez Yürütme Kurulu'nun, "Genel Yönetim Kurulu tarafından belirlenen sayıda üyenin seçimiyle" oluşacağı biçimindeki Tüzüğün 17. maddesinin (a) bendi, Merkez Yürütme Kurulu, Genel Yönetim Kurulu'nca kendi üyeleri arasından seçecek en az 11, en çok 21 kişiden oluşacağı biçiminde değiştirilmiştir.

Siyasî Partiler Yasası'nın 16. maddesindeki belirlemeye uygun olarak, Merkez Yürütme Kurulu üye sayısının, 15'den az olmamak üzere tüzükte kesin olarak saptanması zorunludur.

Oysa, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'nın uyarısı üzerine yapılan tüzük değişikliğiyle, Merkez Yürütme Kurulu'nun üye sayısı tüzükte tam olarak saptanmayıp, bunu kesin olarak belirleme yetkisi Genel Yönetim Kurulu'na bırakılmıştır. Bu durumuyla, Parti tüzüğünün 17. maddesi Siyasî Partiler Yasası'nın 16. maddesine aykırılık oluşturduğundan, Tüzüğün 17. maddesinin Yasa'ya uygun duruma getirilmesi için davalı Parti'ye Siyasî Partiler Yasası'nın 104. maddesi gereğince ihtar verilmesi gerekir.

Yekta Güngör ÖZDEN ve Lütfi F. TUNCEL bu görüşe katılmamışlardır.

C- Tüzüğün 23. Maddesinin Yasa'ya Aykırılığı Sorunu

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı İl Yönetim Kurulu üye sayısındaki belirsizliğin Siyasî Partiler Yasası'nın 19. maddesi uyarınca düzeltilmesini istemiş; bunun üzerine, İl Yönetim Kurulu'nun "sayısı, atayan ya da seçen organca belirlenmek üzere en az 7 asil, 4 yedek üyeden oluşur" biçimindeki Tüzüğün 23. maddesinin (b) bendi, İl Yönetim Kurulu'nun en az 7, en çok 21 üyeden oluşmak üzere Kongre tarafından seçileceği ve ortaya çıkan sayının yarısı kadar yedek üye belirleneceği biçiminde değiştirilmiştir.

Siyasî Partiler Yasası'nın 19. maddesindeki belirlemeye uygun olarak, İl Yönetim Kurulu üye sayısının, 7'den az olmamak üzere tüzükte kesin olarak saptanması zorunludur.

Oysa, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'nın uyarısı üzerine yapılan tüzük değişikliğiyle, İl Yönetim Kurulu üye sayısı tüzükte tam olarak saptanmayıp, bunu kesin olarak belirleme yetkisi Kongre'ye bırakılmıştır. Bu durumuyla, Parti tüzüğünün 23. maddesi, Siyasî Partiler Yasası'nın 19. maddesine aykırılık oluşturduğundan, Tüzüğün 23. maddesinin Yasa'ya uygun duruma getirilmesi için dâvalı Parti'ye Siyasî Partiler Yasası'nın 104. maddesi gereğince ihtar verilmesi gerekir.

Yekta Güngör ÖZDEN ve Lütfi F. TUNCEL bu görüşe katılmamışlardır.

D- Tüzüğün 27. Maddesinin Yasa'ya Aykırılığı Sorunu

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı İlçe Yönetim Kurulu üye sayısındaki belirsizliğin Siyasî Partiler Yasası'nın 20. maddesi uyarınca düzeltilmesini istemiş; bunun üzerine, İlçe Yönetim Kurulu'nun, "üst sınırı, atayan ya da seçen organca belirlenmek üzere en az 5 asil, 3 yedek üyeden oluşur" biçimindeki Tüzüğün 27. maddesinin ikinci fıkrası, İlçe Yönetim Kurulu'nun en az 5, en çok 15 üyeden oluşmak üzere Kongre tarafından seçileceği ve ortaya çıkan sayının yarısı kadar yedek üye belirleneceği biçiminde değiştirilmiştir.

Siyasî Partiler Yasası'nın 20. maddesindeki belirlemeye uygun olarak, İlçe Yönetim Kurulu üye sayısının 5'ten az olmamak üzere Tüzükte kesin olarak saptanması zorunludur.

Oysa, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'nın uyarısı üzerine yapılan tüzük değişikliğiyle, İlçe Yönetim Kurulu üye sayısı tüzükte tam olarak saptanmayıp, bunu kesin olarak belirleme yetkisi Kongre'ye bırakılmıştır. Bu durumuyla, Parti tüzüğünün 27. maddesi, Siyasî Partiler Yasası'nın 20. maddesine aykırılık oluşturduğundan, Tüzüğün 27. maddesinin Yasa'ya uygun duruma getirilmesi için davalı Parti'ye Siyasî Partiler Yasası'nın 104. maddesi gereğince ihtar verilmesi gerekir.

Yekta Güngör ÖZDEN ve Lütfi F. TUNCEL bu görüşe katılmamışlardır.

E- Tüzüğün 13., 22. ve 26. Maddelerinin Yasa'ya Aykırılığı Sorunu

Parti tüzüğünün 13. maddesinin Büyük Kongre'nin "Toplanması"na ilişkin kısmı, Büyük Kongre olağan olarak 2 yılda bir toplanır. Toplantının yeri, günü ve gündemi GYK tarafından kararlaştırılıp en az bir ay önce örgüte bildirilir. Kongrenin yeter sayısı kongre delegelerinin salt çoğunluğudur. İlk toplantıda bu çoğunluk sağlanmazsa ertesi gün yapılacak ikinci gün toplantıda hazır bulunan delegelerle yetinilir. Karar yeter sayısı hazır bulunan delegelerin salt çoğunluğuyla alınır" biçiminde iken, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'nın uyarısı üzerine, bu kural, Parti'nin I. Kongresi'nde, "ilk toplantıda çoğunluk sağlanmazsa, kongre nisaplı olarak çağrılan gündemle aynı yerde, aynı günde, iki saat sonra nisapsız olarak toplanır. Karar yeter sayısı hazır bulunan delegelerin salt çoğunluğuyla alınır" biçiminde değiştirilmiştir.

Parti tüzüğünün 22. maddesi İl Kongresi ile ilgili olup, Parti Kurucular Kurulu 10-11 Eylül 1994 tarihli toplantısında, 22. maddenin (b) şıkkından sonraki ikinci cümlesini, "ilçe kongrelerinden seçilen en çok 600 delegeden veya il sınırları içinde toplam parti üye sayısı 600 den çok değilse, ildeki tüm parti üyelerinin katılımıyla oluşur" biçiminde düzenlemiş ve (b) şıkkından sonraki paragrafın altıncı satırına, (... gündemle toplanır.) sözcükleri ile biten cümleden sonra, "Nisaplı olarak çağrılan gün, saat ve aynı yerde iki saat sonra nisapsız olarak kongrenin toplanacağı ilanı birleşik olarak verilebilir" cümlesi eklenmiştir.

Parti'nin I. Kongresi'nde, 22. maddenin (b) şıkkı ikinci paragrafının son cümlesinden önce, "il kongrelerinin gazetede ilânı gerekmez" cümlesi ilâve edilmiştir.

Tüzüğün 26. maddesi İlçe Kongresi ile ilgili olup, Parti'nin I. Kongresi'nde, maddeye son paragraf olarak şu kural eklenmiştir: "İlçe kongresi nisaplı olarak üyelere duyurulan ve ilçe seçim kuruluna bildirilen gündemle, aynı yerde, aynı günde, iki saat sonra nisapsız olarak toplanır. İlçe kongreleri için gazetelere ilân vermek gerekmez".

Siyasî Partiler Yasası'nın Kongrelerle İlgili genel hükümler başlığını taşıyan 29. maddesinde, "Dernekler Kanununun bu Kanuna aykırı olmayan hükümleri, siyasî partilerin her kademedeki kongreleri içinde uygulanır.

Şu kadar ki, parti tüzükleri ve yönetmelikleri, parti kongreleri için gerekli ilânın gazete ile yapılması şartını kaldırabileceği gibi, toplantı yeter sayısının ve yeter sayısının sağlanamadığı hâllerde birinci ve ikinci toplantı arasındaki süreyi de azaltabilir. Bu Kanundaki özel hükümler saklıdır" denilmektedir.

Aynı Yasa'nın Büyük Kongre, İl ve İlçe Kongrelerini düzenleyen 14., 19. ve 20. maddelerinde de toplantı yeter sayısı sağlanamadığı hâllerde birinci ve ikinci toplantı arasında ne kadar süre olacağına ilişkin herhangi bir düzenleme yapılmamıştır.

Ne var ki, Siyasî Partiler Yasası'nın 4. maddesi ikinci fıkrasında yer alan, "Siyasî partilerin kuruluşu, organlarının seçimi, işleyişi, faaliyetleri ve kararları Anayasa'da nitelikleri belirtilen demokrasi esaslarına aykırı olamaz" denilmekte; aynı Yasa'nın 93. maddesinde de, "Siyasî partilerin parti içi çalışmaları, parti yönetimi, denetimi; parti organları için yapılacak seçimler ile parti genel başkanlığınca, genel merkez organlarınca ve parti gruplarınca alınan kararları ve yapılan eylem ve işlemleri parti tüzüğüne, parti üyeleri arasındaki eşitlik ilkesine ve demokrasi esaslarına aykırı olamaz" kuralına yer verilmektedir.

Parti tüzükleri, demokrasinin esaslarına uygun olarak, parti yönetimine katılımı en üst düzeyde gerçekleştirecek biçimde düzenlenmelidir. Oysa, tüzüğün 13., 22. ve 26. maddelerinde sözü edilen Büyük Kongre ile İl ve İlçe Kongrelerinin toplantı yeter sayısı bulunamadığından toplanamamaları durumunda, ikinci toplantıyı ilk toplantının yapıldığı aynı gün olarak saptayan tüzük kuralları Siyasî Partiler Yasası'na aykırılık oluşturmaktadır. Bu kuralların Yasa'ya uygun duruma getirilmesi için dâvalı Parti'ye Siyasî Partiler Yasası'nın 104. maddesi gereğince ihtar verilmesi gerekir.

Güven DİNÇER, Selçuk TÜZÜN ve Nurettin TURAN 13. maddedeki; Güven DİNÇER, Selçuk TÜZÜN, Ahmet N. SEZER ve Nurettin TURAN 22. ve 26. maddelerdeki görüşlere katılmamışlardır.

III- SONUÇ

A) Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'nın uyarısına karşın Tüzüğü'nün aşağıda belirtilen maddelerindeki aykırılıklarını gidermeyen Birleşik Sosyalist Parti'ye İHTARDA BULUNULMASINA,

Tüzüğün;

1- 15., 17., 23. ve 27. maddelerinde Yekta Güngör ÖZDEN ile Lütfi F. TUNCEL'in,

2- 13. maddesinde Güven DİNÇER, Selçuk TÜZÜN ile Nurettin TURAN'ın,

3- 22. ve 26. maddelerinde Güven DİNÇER, Selçuk TÜZÜN, Ahmet N. SEZER ile Nurettin TURAN'ın,

karşıoyları ve OYÇOKLUĞUYLA,

B) Onanlı karar örneğinin, gereği yapılmak ve Birleşik Sosyalist Parti Genel Başkanlığı'na tebliğ edilmek üzere Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'na gönderilmesine, OYBİRLİĞİYLE,

6.12.1995 gününde karar verildi.

KARŞIOY GEREKÇESİ

Esas Sayısı : 1995/5 (Siyasî Parti-İhtar)

Karar Sayısı : 1995/5

Kararın katılmadığımız bölümlerine ilişkin karşıoyumuzun gerekçesi aşağıda özetle belirtilen nedenlere dayanmaktadır:

1. Anayasa'nın 68. maddesinde demokratik siyasal yaşamın vazgeçilmez öğeleri olarak nitelenen siyasal partilerin (fıkra 2) çalışmalarını Anayasa ve yasa kuralları içerisinde sürdürecekleri (fıkra 3), 69. maddesinde de tüm çalışmalarıyla parti içi düzenlemelerinin, uygulanması yasayla belirlenecek demokrasi ilkelerine uygun olacağı öngörülmüştür. Yasaklanan eylemlere de 68. maddenin üçüncü, 69. maddenin ikinci ve sonraki fıkralarında değinilmiştir. Bu öngörüler, 2820 sayılı Siyasal Partiler Yasası'nda ayrıntılı biçimde düzenlenerek yaşama geçirilmeye çalışılmıştır.

Siyasî Partiler Yasası'nın 16. maddesinin değişik birinci fıkrası adı, biçimi ve sayısı Parti Tüzüğü'ne bırakılan merkez karar, yönetim ve icra organlarının her birinin üye sayısının 15'den az olamayacağı açıklığını taşımaktadır. Bu sınırı korumak koşuluyla merkez kurulları tüzükle belirlenen sayıda üyeden oluşturulabilir. Tüzüğün alt ve üst sınırı belirleyerek bunu her yıl ya da iki yıl için, daha açık anlatımla, belli çalışma süresi ya da dönemi için, genel kurulun (kongrenin) kararına bırakmasında hiçbir aykırılık yoktur. Genel Kurul tüzük değiştirmeye yetkili organ olduğu gibi, kimi işlemlere gerek kalmadan buna Tüzükle önceden olur verilmesi biçimindeki uygulamanın, yanlış ve sakıncalı bir yönü de yoktur. Aslolan, Yasa'daki sayıya uygunluktur. Bu sayı Tüzük'le korunarak benimsenmiştir. Dondurulmuş bir sayının Tüzük'te bulunması zorunlu değildir. Tüzüğün Yasa'daki sayıyı-sınırı açıklayarak, buna uygun sayıda üyeden kuruluşu düzenlemesi parti içi gereksinimler yönünden de yararlıdır. Tüm üye sayısı, çalışmaların boyutu ve başka gereklerle nedenler gözetilerek Yasa'da belirtilen merkez organlarının üye sayısı saptanabilir. Anayasa'yı ve Yasa'yı ilgilendiren sayı, Yasa'yla getirilen sayıdır. Kararın vardığı yargı demokratik ilkelere ters düşmektedir. Kuruluşu izne bağlı olmayan, en özgür ve en bağımsız çalışması gereken bir kurum, bağımlı duruma düşürülmektedir. Bu nedenle Genel Yönetim Kurulu, Merkez Yürütme Kurulu, İl ve İlçe Yönetim Kurulları üye sayılarına ilişkin Mahkememiz kararına katılmıyoruz. Tüzük, Yasa'nın öngördüğü organlardan daha fazlasını da kurup kaldırabilir. Bu konuda Genel Kurul'u (Kongreyi) yetkili kılabilir. Bunun aykırı hiçbir yanı yoktur. Değişkenlik, durumun gereğidir. Yasa'nın buyruğuna uygun fazlalık ve belirleme, Parti'nin en yetkili organının en doğal hakkıdır ve hukuksaldır.

Birleşik Sosyalist Parti'ye, Tüzüğü'nün 15., 17., 23. ve 27. maddeleri nedeniyle ihtarda bulunulmamalıdır.

2. Siyasî Partiler Yasası'nın 104. maddesinin ikinci fıkrasında öngörülen "ihtar" saptanan aykırılıkların giderilmesi için verilir. Aykırılık sayısı kadar ihtar verilmesi yanlıştır. Aykırılık bir ya da fazla olsa bu nedenle ihtarda bulunulur. Aykırılıklardan birini ya da birkaçını gidermese de kapatılmasına karar verilir. Giderilmeyen aykırılık sayısınca, birkaç kez kapatılmasına karar verilemez.

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'nın 104. maddenin birinci fıkrasına uygun başvurusu bu doğrultuda olduğu gibi bu maddenin içeriği de bu gereği doğrulamaktadır.

Tüzüğün, aykırılığının giderilmesi belirlenen her maddesi için ayrı ihtar kararı verilmesini de Yasa'ya uygun bulmuyoruz. 6/12/1995

KARŞIOY YAZISI

Esas Sayısı : 1995/5 (Siyasî Parti - İhtar)

Karar Sayısı : 1995/5

Birleşik Sosyalist Parti Tüzüğü'nün 13. maddesi Büyük Kongre, 22. maddesi İl Kongresi, 26. maddesi de İlçe Kongresinin oluşumu ile ilgilidir.

Parti Tüzüğü'nün 13., 22. ve 26. maddelerinde sözü edilen Büyük Kongre ile İl ve İlçe Kongrelerinin toplantı yeter sayısı sağlanamadığından yapılamaması halinde, ikinci toplantının aynı yerde iki saat sonra nisapsız olarak yapılmasını saptayan tüzük kuralları Siyasî Partiler Yasası'na aykırılık oluşturmamaktadır.

2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'nın Büyük Kongre, İl ve İlçe kongrelerini düzenleyen maddelerinde toplantı yeter sayısı sağlanamadığı hallerde birinci ve ikinci toplantı arasında ne kadar süre olacağı belirlenmemiştir. Dernekler Yasası'na atıf yapan 29. maddede parti tüzükleri ve yönetmeliklerinin toplantı yeter sayısını ve yeter sayı sağlanamadığı hallerde birinci ve ikinci toplantı arasındaki süreyi de azaltabileceği, bu kanundaki özel hükümlerin saklı olduğu belirtilmiştir.

Söz konusu tüzük kurallarının tayin ettiği kısa sürenin Siyasî Partiler Yasası'yla arzulanan amacı gerçekleştirip gerçekleştiremeyeceği yerindelik denetimi ile ilgilidir.

Bahis konusu Parti'nin Tüzüğü'nde bulunan 13., 22. ve 26. maddeler nedeniyle Siyasî Partiler Yasası'na aykırılık halinde bulunduğu saptanamadığından belirlenen nedenlerle Anayasa'nın 104. maddesi uyarınca ihtar kararı verilmesi isteminin reddi gerektiği kanısında olduğumdan bu konudaki çoğunluk görüşüne katılmıyorum.