ANAYASA MAHKEMESİ KARARI
Esas Sayısı:1994/6 (Siyasî
Parti-İhtar)
Karar Sayısı:1994/5
Karar Günü:30.5.1994
R.G.
Tarih-Sayı:11.06.1994-21957
İHTAR
İSTEMİNDE BULUNAN : Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı
İHTAR
İSTEMİNİN KONUSU : Cumhuriyet Başsavcılığı'nca, İşçi Partisi'nin, örgütlendiği
Çanakkale, Edirne, Niğde, Van ve Şırnak illeri ile kimi ilçelere ait parti
hesaplarını 1992 yılı birleşik kesinhesabı içinde göstermeyerek Siyasî Partiler
Kanunu'nun 74. maddesinde yer alan yükümlülüğünü yerine getirmediği ileri
sürülerek, adı geçen Parti'ye aynı Yasa'nın 104. maddesi uyarınca ihtar kararı
verilmesi istenmektedir.
I-
İSTEMİN GEREKÇESİ :
Cumhuriyet
Başsavcılığı'nın 9.5.1994 günlü SP.37.Hz.1994/37 sayılı başvuru dilekçesinin
gerekçe bölümü aynen şöyledir:
"2820
sayılı Siyasî Partiler Kanunu"nun 73/3. maddesi, siyasî partilerin
kesinhesapları hakkında "Parti merkezi ve bağlı illeri de kapsamak üzere
iller teşkilatı her bütçe yılını izleyen Nisan ayı sonuna kadar, bir evvelki
yıla ait uygulama sonuçlarını gösteren kesinhesaplarını hazırlarlar, iller
teşkilatından gönderilenler ve parti merkezine ait olan hesaplar, Merkez Karar
ve Yönetim Kurulu'nca incelenerek karara bağlanır ve birleştirilirler."
hükmünü içermektedir.
Aynı
Kanun'un 74. maddesi, 73. madde de kapsamı açıklanan "... karara
bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesinhesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri
de kapsayan iller teşkilatının kesinhesaplarının onaylı bir örneğini Haziran
ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesi'ne ve bilgi için Cumhuriyet Başsavcılığı'na
vermek zorundadırlar." hükmünü taşımaktadır.
Anayasa
Mahkemesi'nce İşçi Partisi'nin 1992 yılı kesinhesabının incelenmesi sırasında;
bazı eksiklikler saptanması üzerine, 21.9.1993 gün ve 1993/11 sayı ile İşçi
Partisi 1992 yılı kesinhesabında eksik görülen Çanakkale, Edirne, Niğde, Van,
Şırnak illerini de kapsar biçimde yeniden düzenlenerek genel merkez ve bağlı
ilçeleri de içine alan iller örgütü kesinhesaplarının, yetkili organlarca
birleştirilmesi suretiyle onanlı örneklerinin adı geçen partiden alınmasına
karar verilmiş ve bu kararın İşçi Partisi'ne tebliğ edilmesi üzerine Anayasa
Mahkemesi'ne 25.10.1993 gün ve 993/27 sayılı, Cumhuriyet Başsavcılığımıza da
25.10.1993 tarih ve 993/28 sayılı cevabi yazılar ile Çanakkale, Edirne, Niğde,
Van, Şırnak illerinde örgüt faaliyetleri yürütülmediğinden gelir ve gider
kaydedilmediği belirtilmiştir.
Yüksek
Mahkemenizin 30.11.1993 tarih ve 993/11 sayılı kararları ile İşçi Partisi'nden
anılan illere ait kesinhesaplarının yeni den düzenlenecek biçimde gönderilmesi
hususunun sağlanabilmesi açısından iletilen yazıları uyarınca başsavcılığımızca
6.12.1993 tarih ve 993/183 sayılı yazı ile eksikliklerin en kısa zamanda
gönderilmesi adı geçen partiden istenmiş ise de buna da olumlu yanıt alınamamıştır.
Son
olarak Anayasa Mahkemesi'nin 23.2.1994 tarih ve 251 sayılı yazıları da esas
alınmak suretiyle adı geçen partiden 8.4.1994 tarih ve 994/127 sayı ile Anayasa
Mahkemesi'nin kararından söz edilerek Çanakkale, Edirne, Niğde, Van, Şırnak
illerini de kapsar biçimde yeniden düzenlenecek birleşik kesinhesabın Anayasa
Mahkemesi'ne, onanlı bir örneğinin de Cumhuriyet Başsavcılığımıza yazının
tebliği tarihinden itibaren 30 gün içinde verilmesi istenmiştir.
Parti
Genel Başkanlığı'nın 12.4.1994 günlü sayısız yazılarında; Anayasa Mahkemesi ile
Cumhuriyet Başsavcılığı'na gönderilen 25.10.1993 tarihli yazı içeriğinin
tekrarıyla yetinildiği, değinilen eksikliklerin giderilmediği görülmüştür.
Bu
durumda; İşçi Partisi adı geçen illerde örgütün kurulduğunu açıkladığı halde
faaliyetinin bulunmadığını iddia ederek kesinhesaplarını göndermemekteki
direnişini sürdürmektedir.
Oysa,
Cumhuriyet Başsavcılığımızın Siyasî Partiler Sicil Bürosu kayıtlarında da İşçi
Partisi'nin Çanakkale, Edirne, Niğde, Van, Şırnak illerinde örgütünün kurulduğu
saptandığına göre;
Örgütü
oluşturan üyelerin, faaliyetlerini yürütebilmesi için 2820 sayılı Siyasî
Partiler Kanunu'nun 60., 61., 62. maddeleri gözetildiğinde dahi bir gelir elde
etmemesi ve gider yapmamış olması düşünülemeyeceğinden, davalı siyasî partinin
kesinhesabında belirtilen il ve ilçelerini de dahil etmesi hususu yasal bir
zorunluluk olarak ortaya çıkmaktadır.
Sonuç:
Bu
itibarla, 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun 74. maddesinde yazılı
kesinhesabına Çanakkale, Edirne, Niğde, Van ve Şırnak ili ve bağlı ilçelerini
de katarak yasal zorunluluğu yerine getirip kesinhesabını yeniden düzenlemek
suretiyle Anayasa Mahkemesi'ne ve bir örneğini de Cumhuriyet Başsavcılığımıza
vermesi için davalı İşçi Partisi'ne, aynı Yasa'nın 104. maddesi uyarınca, ihtar
kararı verilmesi arz ve talep olunur. 9.5.1994"
II-
ESASIN İNCELENMESİ :
Cumhuriyet
Başsavcılığı'nın başvuru dilekçesi ile ekleri, ilgili dosya için esasına
ilişkin rapor incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:
A-
Maddi Olaylar :
1-
Anayasa Mahkemesi'nde, İşçi Partisi Genel Başkanlığı'nın 1992 yılı hesaplarının
incelenmesi sırasında, Cumhuriyet Başsavcılığı kayıtlarına göre kurulduğu
saptanan Çanakkale, Edirne, Niğde, Van ve Şırnak illeri hesap çizelgelerinin
gönderilmediği saptanarak bu illere ait hesap çizelgeleri ile bu illeri de
kapsar biçimde birleşik kesinhesabın gönderilmesi 21.9.1993 günlü E.1993/11,
sayılı kararla istenilmiştir.
2-
Parti Başkanlığı'nca, sözü edilen illerde faaliyet yürütülmediği bu nedenle
gelir-gider kaydedilmediği 25.10.1993 günlü yazıları ile belirtilmiş ve daha
önce mahkemeye verilen birleşik kesinhesap çizelgesi gönderilmiştir. Anayasa
Mahkemesi'nce yeniden 30.11.1993 gününde, İşçi Partisi'nin örgütlendiği
yukarıda sayılan illeri de kapsar biçimde 1992 yılı birleşik kesinhesabın
istenmesi için Cumhuriyet Başsavcılığı'na yazılmasına karar verilmiştir.
3-
Bu karar Parti Genel Merkezi'ne 7.12.1993 tarihinde tebliğ edilmesine rağmen
eksiklik giderilmemiş, Cumhuriyet Başsavcılığı eksikliklerin giderilmesi için
8.4.1994 günlü yazısıyla Parti'ye 30 günlük süre tanımıştır.
4-
Cumhuriyet Başsavcılığı'nın bu yazısına cevap olarak 12.4.1994 günlü yazıda
konuyla ilgili daha önceki yazıların yanıtlanmış olduğu ve konunun biran önce
düzeltilmesi gerektiği belirtilmiştir. Bu yanıta Anayasa Mahkemesi'ne de
gönderilmiş olan 25.10.1993 tarihli, Çanakkale ,Edirne, Niğde, Van ve Şırnak
illerinde faaliyet yürütülmediği bu nedenle de gelir-gider kaydedilmediğini
açıklayan yazı eklenmiştir. Bunun üzerine Cumhuriyet Başsavcılığı 9.5.1994
günlü SP.37.Hz.1994/37 sayılı dilekçe ile Anayasa Mahkemesi'ne başvurarak 1992
yılı hesabını 2820 sayılı Yasa'nın 73. ve 74. maddelerine uygun biçimde
vermeyen İşçi Partisi'ne, aynı Yasa'nın 104. maddesi uyarınca ihtar verilmesi
isteminde bulunmuştur.
B-
Yasal Durum :
2820
sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun 74. maddesinde, siyasî partilerin genel
başkanlarının karara bağlanarak birleştirilmiş kesinhesabı ile parti merkez ve
bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilatının kesinhesaplarının onaylı birer
örneğini Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesi'ne ve bilgi için Cumhuriyet
Başsavcılığı'na vermek zorunda oldukları hükme bağlanmıştır. Aynı Yasa'nın 104.
maddesinde ise; bir Siyasî Parti'nin bu Yasa'nın 4. kısmında yer alan hükümler
dışında kalan emredici hükümleriyle diğer kanunların siyasî partilerle ilgili emredici
hükümlerine aykırılık halinde bulunması sebebiyle o parti aleyhine Cumhuriyet
Başsavcılığı'nca Anayasa Mahkemesi'ne başvurulacağı, Anayasa Mahkemesi'nin de
aykırılık görürse giderilmesi için ilgili siyasî partiye ihtar kararı vereceği
hususu yer almıştır.
İşçi
Partisi, 1992 yılı kesinhesabı içerisine, örgütlenmiş olduğu Çanakkale, Edirne,
Niğde, Şırnak ve Van illeri hesaplarını katmamış ve Anayasa Mahkemesi ile
Cumhuriyet Başsavcılığı'nca iki kez bu konudaki eksikliğin giderilmesi
istenmesine rağmen, gereğini yerine getirmemiştir.
Anılan
parti, bu illerde örgütlendiğini ancak herhangi bir parti faaliyeti
yürütülmediğini, bu nedenle gelir-gider kaydedilmediğini iddia etmektedir.
Bir
siyasî partinin örgütlenme aşamasında veya daha sonra olsun 2.3.1992-
31.12.1992 tarihleri arasında herhangi bir gelir elde etmemesi ve gider
yapmaması olanaksızdır. Bu durumda İşçi Partisi Siyasî Partiler Kanunu'nun 74.
maddesindeki yükümlülüğünü yerine getirmemiştir.
Demokratik
siyasal yaşamın vazgeçilmez ögeleri olan siyasî partilerin malî denetimlerinin
tam bir uygunluk ve düzen içinde yapılmasına olanak sağlamaları, doyurucu bir
açıklıkla işlemlerini kanıtlamaya özen göstermeleri demokratik düzenin devamı
ve korunması yönünden gereklidir.
Anayasa'da
siyasî partilerin korunup demokratik düzeylerinin geliştirilmeleri
öngörüldüğünden, bunların yasalara aykırı eylem ve işlemlerden alıkonulmaları
gereğinde duraksanamaz. Siyasal partilerin hukuksal varlıklarının güçlenmesi ve
bu yolla demokratik yaşama katkıları daha etkili olur. Siyasî parti
hesaplarının açıklığı demokratik düzende partilerin en önemli özellikleri
olduğu gibi yasal bir zorunluluktur.
İşçi
Partisi yapılan uyarılara rağmen yeni örgütlendiği bazı il ve ilçelere ait
hesaplarını 1992 yılı birleşik kesinhesabında göstermemiştir. Bu nedenle adı
geçen partiye 2820 sayılı Yasa'nın 104. maddesine göre ihtar verilmelidir.
III-
SONUÇ :
A-
Örgütlendiği Çanakkale, Edirne, Niğde, Van ve Şırnak illeri ile bağlı ilçelere
ait Parti hesaplarını Anayasa Mahkemesi kararı ve Yargıtay Cumhuriyet
Başsavcılığı'nın yazılı uyarılarına karşın 1992 yılı birleşik kesinhesabı
içinde göstermeyerek 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'nın 104. maddesinde yer
alan yükümlülüğü yerine getirmeyen İşçi Partisi'ne bu aykırılığın giderilmesi
için anılan Yasa'nın 104. maddesi gereğince İHTARDA BULUNULMASINA,
B-
Onanlı karar örneğinin gereği yapılmak ve İşçi Partisi'nin Genel Başkanlığı'na
tebliğ edilmek üzere Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'na gönderilmesine,
30.5.1994
tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.
Başkan
Yekta Güngör
ÖZDEN
|
Üye
Yılmaz
ALİEFENDİOĞLU
|
Üye
İhsan PEKEL
|
|
Üye
Selçuk TÜZÜN
|
Üye
Ahmet N. SEZER
|
Üye
Haşim KILIÇ
|
|
Üye
Yalçın ACARGÜN
|
Üye
Mustafa BUMİN
|
Üye
Sacit ADALI
|
|
Üye
Ali HÜNER
|
Üye
Lütfi F.TUNCEL
|
|
|
|
|
|