ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:1994/6 (Siyasî Parti-İhtar)

Karar Sayısı:1994/5

Karar Günü:30.5.1994

R.G. Tarih-Sayı:11.06.1994-21957

İHTAR İSTEMİNDE BULUNAN : Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı

İHTAR İSTEMİNİN KONUSU : Cumhuriyet Başsavcılığı'nca, İşçi Partisi'nin, örgütlendiği Çanakkale, Edirne, Niğde, Van ve Şırnak illeri ile kimi ilçelere ait parti hesaplarını 1992 yılı birleşik kesinhesabı içinde göstermeyerek Siyasî Partiler Kanunu'nun 74. maddesinde yer alan yükümlülüğünü yerine getirmediği ileri sürülerek, adı geçen Parti'ye aynı Yasa'nın 104. maddesi uyarınca ihtar kararı verilmesi istenmektedir.

I- İSTEMİN GEREKÇESİ :

Cumhuriyet Başsavcılığı'nın 9.5.1994 günlü SP.37.Hz.1994/37 sayılı başvuru dilekçesinin gerekçe bölümü aynen şöyledir:

"2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu"nun 73/3. maddesi, siyasî partilerin kesinhesapları hakkında "Parti merkezi ve bağlı illeri de kapsamak üzere iller teşkilatı her bütçe yılını izleyen Nisan ayı sonuna kadar, bir evvelki yıla ait uygulama sonuçlarını gösteren kesinhesaplarını hazırlarlar, iller teşkilatından gönderilenler ve parti merkezine ait olan hesaplar, Merkez Karar ve Yönetim Kurulu'nca incelenerek karara bağlanır ve birleştirilirler." hükmünü içermektedir.

Aynı Kanun'un 74. maddesi, 73. madde de kapsamı açıklanan "... karara bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesinhesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilatının kesinhesaplarının onaylı bir örneğini Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesi'ne ve bilgi için Cumhuriyet Başsavcılığı'na vermek zorundadırlar." hükmünü taşımaktadır.

Anayasa Mahkemesi'nce İşçi Partisi'nin 1992 yılı kesinhesabının incelenmesi sırasında; bazı eksiklikler saptanması üzerine, 21.9.1993 gün ve 1993/11 sayı ile İşçi Partisi 1992 yılı kesinhesabında eksik görülen Çanakkale, Edirne, Niğde, Van, Şırnak illerini de kapsar biçimde yeniden düzenlenerek genel merkez ve bağlı ilçeleri de içine alan iller örgütü kesinhesaplarının, yetkili organlarca birleştirilmesi suretiyle onanlı örneklerinin adı geçen partiden alınmasına karar verilmiş ve bu kararın İşçi Partisi'ne tebliğ edilmesi üzerine Anayasa Mahkemesi'ne 25.10.1993 gün ve 993/27 sayılı, Cumhuriyet Başsavcılığımıza da 25.10.1993 tarih ve 993/28 sayılı cevabi yazılar ile Çanakkale, Edirne, Niğde, Van, Şırnak illerinde örgüt faaliyetleri yürütülmediğinden gelir ve gider kaydedilmediği belirtilmiştir.

Yüksek Mahkemenizin 30.11.1993 tarih ve 993/11 sayılı kararları ile İşçi Partisi'nden anılan illere ait kesinhesaplarının yeni den düzenlenecek biçimde gönderilmesi hususunun sağlanabilmesi açısından iletilen yazıları uyarınca başsavcılığımızca 6.12.1993 tarih ve 993/183 sayılı yazı ile eksikliklerin en kısa zamanda gönderilmesi adı geçen partiden istenmiş ise de buna da olumlu yanıt alınamamıştır.

Son olarak Anayasa Mahkemesi'nin 23.2.1994 tarih ve 251 sayılı yazıları da esas alınmak suretiyle adı geçen partiden 8.4.1994 tarih ve 994/127 sayı ile Anayasa Mahkemesi'nin kararından söz edilerek Çanakkale, Edirne, Niğde, Van, Şırnak illerini de kapsar biçimde yeniden düzenlenecek birleşik kesinhesabın Anayasa Mahkemesi'ne, onanlı bir örneğinin de Cumhuriyet Başsavcılığımıza yazının tebliği tarihinden itibaren 30 gün içinde verilmesi istenmiştir.

Parti Genel Başkanlığı'nın 12.4.1994 günlü sayısız yazılarında; Anayasa Mahkemesi ile Cumhuriyet Başsavcılığı'na gönderilen 25.10.1993 tarihli yazı içeriğinin tekrarıyla yetinildiği, değinilen eksikliklerin giderilmediği görülmüştür.

Bu durumda; İşçi Partisi adı geçen illerde örgütün kurulduğunu açıkladığı halde faaliyetinin bulunmadığını iddia ederek kesinhesaplarını göndermemekteki direnişini sürdürmektedir.

Oysa, Cumhuriyet Başsavcılığımızın Siyasî Partiler Sicil Bürosu kayıtlarında da İşçi Partisi'nin Çanakkale, Edirne, Niğde, Van, Şırnak illerinde örgütünün kurulduğu saptandığına göre;

Örgütü oluşturan üyelerin, faaliyetlerini yürütebilmesi için 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun 60., 61., 62. maddeleri gözetildiğinde dahi bir gelir elde etmemesi ve gider yapmamış olması düşünülemeyeceğinden, davalı siyasî partinin kesinhesabında belirtilen il ve ilçelerini de dahil etmesi hususu yasal bir zorunluluk olarak ortaya çıkmaktadır.

Sonuç:

Bu itibarla, 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun 74. maddesinde yazılı kesinhesabına Çanakkale, Edirne, Niğde, Van ve Şırnak ili ve bağlı ilçelerini de katarak yasal zorunluluğu yerine getirip kesinhesabını yeniden düzenlemek suretiyle Anayasa Mahkemesi'ne ve bir örneğini de Cumhuriyet Başsavcılığımıza vermesi için davalı İşçi Partisi'ne, aynı Yasa'nın 104. maddesi uyarınca, ihtar kararı verilmesi arz ve talep olunur. 9.5.1994"

II- ESASIN İNCELENMESİ :

Cumhuriyet Başsavcılığı'nın başvuru dilekçesi ile ekleri, ilgili dosya için esasına ilişkin rapor incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

A- Maddi Olaylar :

1- Anayasa Mahkemesi'nde, İşçi Partisi Genel Başkanlığı'nın 1992 yılı hesaplarının incelenmesi sırasında, Cumhuriyet Başsavcılığı kayıtlarına göre kurulduğu saptanan Çanakkale, Edirne, Niğde, Van ve Şırnak illeri hesap çizelgelerinin gönderilmediği saptanarak bu illere ait hesap çizelgeleri ile bu illeri de kapsar biçimde birleşik kesinhesabın gönderilmesi 21.9.1993 günlü E.1993/11, sayılı kararla istenilmiştir.

2- Parti Başkanlığı'nca, sözü edilen illerde faaliyet yürütülmediği bu nedenle gelir-gider kaydedilmediği 25.10.1993 günlü yazıları ile belirtilmiş ve daha önce mahkemeye verilen birleşik kesinhesap çizelgesi gönderilmiştir. Anayasa Mahkemesi'nce yeniden 30.11.1993 gününde, İşçi Partisi'nin örgütlendiği yukarıda sayılan illeri de kapsar biçimde 1992 yılı birleşik kesinhesabın istenmesi için Cumhuriyet Başsavcılığı'na yazılmasına karar verilmiştir.

3- Bu karar Parti Genel Merkezi'ne 7.12.1993 tarihinde tebliğ edilmesine rağmen eksiklik giderilmemiş, Cumhuriyet Başsavcılığı eksikliklerin giderilmesi için 8.4.1994 günlü yazısıyla Parti'ye 30 günlük süre tanımıştır.

4- Cumhuriyet Başsavcılığı'nın bu yazısına cevap olarak 12.4.1994 günlü yazıda konuyla ilgili daha önceki yazıların yanıtlanmış olduğu ve konunun biran önce düzeltilmesi gerektiği belirtilmiştir. Bu yanıta Anayasa Mahkemesi'ne de gönderilmiş olan 25.10.1993 tarihli, Çanakkale ,Edirne, Niğde, Van ve Şırnak illerinde faaliyet yürütülmediği bu nedenle de gelir-gider kaydedilmediğini açıklayan yazı eklenmiştir. Bunun üzerine Cumhuriyet Başsavcılığı 9.5.1994 günlü SP.37.Hz.1994/37 sayılı dilekçe ile Anayasa Mahkemesi'ne başvurarak 1992 yılı hesabını 2820 sayılı Yasa'nın 73. ve 74. maddelerine uygun biçimde vermeyen İşçi Partisi'ne, aynı Yasa'nın 104. maddesi uyarınca ihtar verilmesi isteminde bulunmuştur.

B- Yasal Durum :

2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu'nun 74. maddesinde, siyasî partilerin genel başkanlarının karara bağlanarak birleştirilmiş kesinhesabı ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilatının kesinhesaplarının onaylı birer örneğini Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesi'ne ve bilgi için Cumhuriyet Başsavcılığı'na vermek zorunda oldukları hükme bağlanmıştır. Aynı Yasa'nın 104. maddesinde ise; bir Siyasî Parti'nin bu Yasa'nın 4. kısmında yer alan hükümler dışında kalan emredici hükümleriyle diğer kanunların siyasî partilerle ilgili emredici hükümlerine aykırılık halinde bulunması sebebiyle o parti aleyhine Cumhuriyet Başsavcılığı'nca Anayasa Mahkemesi'ne başvurulacağı, Anayasa Mahkemesi'nin de aykırılık görürse giderilmesi için ilgili siyasî partiye ihtar kararı vereceği hususu yer almıştır.

İşçi Partisi, 1992 yılı kesinhesabı içerisine, örgütlenmiş olduğu Çanakkale, Edirne, Niğde, Şırnak ve Van illeri hesaplarını katmamış ve Anayasa Mahkemesi ile Cumhuriyet Başsavcılığı'nca iki kez bu konudaki eksikliğin giderilmesi istenmesine rağmen, gereğini yerine getirmemiştir.

Anılan parti, bu illerde örgütlendiğini ancak herhangi bir parti faaliyeti yürütülmediğini, bu nedenle gelir-gider kaydedilmediğini iddia etmektedir.

Bir siyasî partinin örgütlenme aşamasında veya daha sonra olsun 2.3.1992- 31.12.1992 tarihleri arasında herhangi bir gelir elde etmemesi ve gider yapmaması olanaksızdır. Bu durumda İşçi Partisi Siyasî Partiler Kanunu'nun 74. maddesindeki yükümlülüğünü yerine getirmemiştir.

Demokratik siyasal yaşamın vazgeçilmez ögeleri olan siyasî partilerin malî denetimlerinin tam bir uygunluk ve düzen içinde yapılmasına olanak sağlamaları, doyurucu bir açıklıkla işlemlerini kanıtlamaya özen göstermeleri demokratik düzenin devamı ve korunması yönünden gereklidir.

Anayasa'da siyasî partilerin korunup demokratik düzeylerinin geliştirilmeleri öngörüldüğünden, bunların yasalara aykırı eylem ve işlemlerden alıkonulmaları gereğinde duraksanamaz. Siyasal partilerin hukuksal varlıklarının güçlenmesi ve bu yolla demokratik yaşama katkıları daha etkili olur. Siyasî parti hesaplarının açıklığı demokratik düzende partilerin en önemli özellikleri olduğu gibi yasal bir zorunluluktur.

İşçi Partisi yapılan uyarılara rağmen yeni örgütlendiği bazı il ve ilçelere ait hesaplarını 1992 yılı birleşik kesinhesabında göstermemiştir. Bu nedenle adı geçen partiye 2820 sayılı Yasa'nın 104. maddesine göre ihtar verilmelidir.

III- SONUÇ :

A- Örgütlendiği Çanakkale, Edirne, Niğde, Van ve Şırnak illeri ile bağlı ilçelere ait Parti hesaplarını Anayasa Mahkemesi kararı ve Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'nın yazılı uyarılarına karşın 1992 yılı birleşik kesinhesabı içinde göstermeyerek 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'nın 104. maddesinde yer alan yükümlülüğü yerine getirmeyen İşçi Partisi'ne bu aykırılığın giderilmesi için anılan Yasa'nın 104. maddesi gereğince İHTARDA BULUNULMASINA,

B- Onanlı karar örneğinin gereği yapılmak ve İşçi Partisi'nin Genel Başkanlığı'na tebliğ edilmek üzere Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'na gönderilmesine,

30.5.1994 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.