ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:1991/2 (Siyasî Parti - İhtar)

Karar Sayısı:1991 /3

Karar Günü:30.4.1991

R.G. Tarih-Sayı:12.05.1991-20869

İHTAR İSTEMİNDE BULUNAN : Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı.

İHTAR İSTEMİNİN KONUSU : Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'nın iki kez yazıyla bildirmesine karşın, hırsızlık, evrakta sahtekârlık, sahtecilik, Türk Ceza Yasası'nın 168/2. ve 536/2. maddelerine aykırı davranmak suçlarından kesinleşmiş mahkûmiyetleri bulunan dört üyenin kaydını silmeyerek 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'na aykırı işlemi sürdürdüğü savıyla Anavatan Partisi'ne adıgeçen Yasa'nın 104. maddesi uyarınca ihtar verilmesi istemidir.

I- İSTEMİN GEREKÇESİ :

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'nın 14.1.1991 günlü, 5P.3.Hz. 1985/1075 sayılı başvuru dilekçesinin istem ve gerekçe bölümü aynen şöyledir: "2820 Sayılı Siyasi Partiler Kanununun 11. maddesinin b/2 fıkrası ".... hırsızlık, ....., sahtecilik suçlarından";

3. fıkrası "herhangi bir suçtan dolayı ağır hapis",

4. fıkrası "TCK ikinci kitabının birinci babında yazılı suçlardan",

6. fıkrası "TCK 536. maddesinin birinci, ikinci .... fıkralarında" yazılı suçlardan sabıkası bulunan kişilerin siyasi partilere üye olamayacağı ve üye kaydedilemeyeceği emredici hükümlerini taşımaktadır.

Davalı partinin Şanlıurfa ili Halfeti ilçe teşkilatı üyelerinden;

a) Mehmet Salih ve Fadile'den olma 1960 doğumlu Halil Akçay'ın hırsızlık suçundan Halfeti Asliye Ceza Mahkemesinin 1977/53-48 sayılı kesinleşmiş ilamı ile 1 ay 10 gün hapis cezasına,

b) Mehmet ve Gazel'den olma 1939 doğumlu Müslüm Yılmaz'ın hırsızlık ve evrakta sahtekarlık suçlarından Konya 2. Asliye Ceza Mahkemesinin 1978/197 ve 1980/542 esas sayılı kesinleşmiş ilamları ile içtimaen dörder sene onikişer ay hapis cezasına,

c) Ömer ve Dursun'dan olma 1955 doğumlu Mustafa Aslan'ın sahtecilik suçundan Gaziantep 3. Asliye Ceza Mahkemesinin 1982/181-283 sayılı kesinleşmiş ilamı ile üç bin lira ağır para cezasına,

d) Abuzer ve Hatice'den olma 1961 doğumlu Mehmet Şahin'in;

I- TCK 168/2. maddesine aykırı davranmak suçundan Ege Ordu K.Synt.As.Mah. 1981/71-324 sayılı kesinleşmiş ilamı ile beş sene ağır hapis,

II- TCK 536/2. maddesine aykırı davranmaktan aynı ilam ile bir sene hafif hapis cezalarına dair mahkumiyetlerinin bulunduğu celp edilen onanlı karar örnekleri ve Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğünün 7.8.1990 gün ve 4319 sayılı yazılarından anlaşılmıştır.

Bu tespitlere göre adı geçenlerin parti üyeliğinden çıkarılmaları ve sonucundan 30 gün içerisinde bilgi verilmesi Başsavcılığımızca 23.10.1990 gün ve 1985/1075 sayılı yazı ile davalı parti genel başkanlığından istenilmiş,

Verilen sürede cevap verilmemesi üzerine bu defa 3.12.1990 günlü yazımız ile tekit edilmiş, bu yazı davalı siyasi partiye 6.12.1990 tarihinde tebliğ edilmesine rağmen gereği yerine getirilmemiştir.

Sonuç :

Bu itibarla; 2820 sayılı Kanunun 11 nci maddesinde sayılan suçların vasıf ve niteliği, cezaların tür ve tutarı itibariyle siyasi partilere üye olamayacak ve üye kaydedilemeyecek cinsten mahkumiyetleri bulunan Halfeti ilçe teşkilatı üyeleri Halil Akçay, Müslüm Yılmaz, Mustafa Aslan ve Mehmet Şahin'in parti üyeliğinden çıkarılması ve kanuna aykırılığın giderilmesi için davalı siyasi partiye 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanununun 104. maddesi uyarınca ihtar kararı verilmesi arz ve talep olunur."

II- ESASIN İNCELENMESİ :

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'nın ihtar istemli dilekçesiyle ekleri ve işin özüne ilişkin rapor okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü :

A- SUÇ OLUŞTURAN EYLEMLER, KARARLAR ve İŞLEMLER :

1. Halil AKÇAY, hırsızlık suçundan Halfeti Asliye Ceza Mahkemesi'nin 18.10.1977 günlü, Esas: 1977/53, Karar: 1977/48 sayılı kararıyla bir ay, on gün hapis cezasına mahkûm olmuş, cezası Türk Ceza Yasası'nın 89. ve 94. maddeleriyle 647 sayılı Yasa'nın 6. maddesi gereğince ertelenmiş, süresi içinde temyiz edilmeyen karar 26.12.1977 gününde kesinleşmiştir.

2. Müslüm YILMAZ, hırsızlık ve evrakta sahtekârlık suçlarından Konya 2. Asliye Ceza Mahkemesi'nin önce 6.12.1979 günlü, Esas: 1978/197, Karar: 1979/603 sayılı, sonra yine Konya 2. Asliye Ceza Mahkemesi'nin 5.12.1980 günlü, Esas: 1980/542, Karar: 1980/707 sayılı kararıyla içtimaen, iki kez, dörder yıl, onikişer ay hapis cezasına mahkûm olmuş, temyiz yoluna başvurulmadığından önceki karar 14.12.1979 da, sonraki karar 13.12.1980 gününde kesinleşmiştir.

3. Mustafa ASLAN, sahtecilik suçundan Gaziantep 3. Asliye Ceza Mahkemesi'nin 3.6.1982 günlü, Esas: 1982/181, Karar: 1982/283 sayılı kararıyla üçbin lira ağır para cezasına mahkûm olmuş, bu karar 11.6.1982 gününde kesinleşmiştir.

4. Mehmet ŞAHİN'in Ege Ordu Komutanlığı Sıkıyönetim Askerî Mahkemesi'nin 18.11 .1981 günlü, Esas: 1981/71, Karar: 1981/324 sayılı kararıyla, Türk Ceza Yasası'nın 168/2. maddesine aykırı davranmak suçundan beş yıl ağır hapse, yine Türk Ceza Yasası'nın 536/2. maddesine aykırı davranmak suçundan da bir yıl hafif hapis cezasına mahkûm olduğuna ilişkin karar, temyiz edilmediğinden 31.12.1981 gününde kesinleşmiştir.

5. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı; 29.6.1990 günlü, 5P.3.Hz. 1985/1075 sayılı yazısıyla durumu Adalet Bakanlığı Adlî Sicil ve İstatistik Müdürlüğü'nden sormuş, adı geçen Genel Müdürlüğün 7.8.1990 günlü, 4319 sayılı karşılık yazısı, yukarda 1-4 sıralarda özetlenen mahkûmiyetleri ayrıntılı biçimde doğrulamış, yerel mahkemelerden de kesinleşme günleri belli edilen onanlı karar örnekleri getirtilmiştir.

6. Hükümlülükleri açıklık kazanınca, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı bu kişilerin parti üyeliğinden çıkarılmalarını ve otuz gün içinde bilgi verilmesini bildiren 23.10.1990 günlü, 1985/1075 sayılı yazısını Anavatan Partisi Genel Başkanlığı'na 26.10.1990 gününde tebliğ ettirmiştir.

7. Tanınan sürede yanıt alınmayınca yine otuz gün uyarılı bildirim bu kez 6.12.1990 gününde adı geçen Parti Genel Başkanlığı'na tebliğ edilen 3.12.1990 günlü, 1985/1075 sayılı yazıyla yinelenmiştir. Bu yazıya da olumlu veya olumsuz bir yanıt verilmemiştir.

Siyasî Partiler Sicil Bürosu kayıtlarında üyeliklerin sürdüğü görüldüğünden ihtar istemiyle Anayasa Mahkemesi'ne başvurulduğu anlaşılmıştır.

B- YASAL DURUM :

1. Siyasî Partiler Yasası'nın 11. maddesinin b/2. bendi, "... hırsızlık, ..., sahtecilik, ... suçlarından biriyle mahkûm olanlar,"ın; b/3. bendi "Herhangi bir suçtan dolayı ağır hapis veya taksirli suçlar hariç üç yıl veya daha fazla hapis cezasına mahkûm olanlar,"ın; b/4. bendi "Türk Ceza Kanununun ikinci kitabının birinci babında yazılı suçlardan veya bu suçların işlenmesini aleni olarak tahrik etme suçundan mahkûm olanlar, "ın; b/6. bendi "Türk Ceza Kanununun 536 ncı maddesinin birinci, ikinci ve üçüncü fıkralarında yazılı eylemlerle .... yazılı eylemleri siyasî ve ideolojik amaçlarla işlemekten mahkûm olanlar,"ın siyasal partilere üye olamayacaklarını ve üye yazılamayacaklarını öngörmektedir.

2. Üyelik kayıtlarının silinmesi istenenlerin ceza gerektiren eylemleri, Siyasî Partiler Yasası'nın 11. maddesinin b/2, 3, 4 ve 6. bendleri kapsamına girmektedir. Sözü edilen 11. madde, 2820 sayılı Yasa'nın Dördüncü Kısmı'nda gösterilen yasaklar dışında kaldığından, üyelerin yasaklık durumu bu Yasa'nın 104. maddesi gereğince ihtar konusu olabilecektir.

3. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı, Siyasî Partiler Yasası'nın 9. maddesi gereğince partilerin kuruluşunu denetleyecek, 10. maddesi gereğince de parti sicil dosyasını tutarak tüm gelişmeleri, durumları ve üyelerin niteliklerini izleyecektir. Siyasî Partiler Yasası'nşn herhangi bir maddesine aykırılık saptandığında gerekli işlemleri yapmakla yükümlü olan Başsavcılığın, duruma uyan maddeye dayanarak başvuruda bulunacağı ve aykırılık 2820 sayılı Yasa'nın Dördüncü Kısmı dışında kalıyorsa, Yasa'nın 104. maddesi gereğince Anayasa Mahkemesi'nden ilgili siyasî partiye ihtar kararı verilmesini isteyebileceği açıktır. İncelenen dosyadaki işlemler, bu yasal gereklerin yerine getirildiğini kanıtlamaktadır.

4. Anavatan Partisi, Şanlıurfa İli Halfeti İlçesi üyelerinden Müslüm YILMAZ, Mustafa ASLAN ve Mehmet ŞAHİN'in yukarıda belirtilen suç oluşturan eylemleriyle aldıkları cezalar, siyasî parti üyesi olmalarını engellediğinden kayıtlarının sürdürülmesi 2820 sayılı Yasa'nın 11. maddesinin buyurucu hükmüne aykırı düşmektedir.

5. Halil AKÇAY hakkında verilip ertelenen cezanın mahkûmiyeti, Türk Ceza Yasası'nın 95. maddesinin II. bendi gereğince, hüküm günü olan 18.10.1977'den sonra beş yıl içinde işlediği yeni bir cürümden dolayı herhangi bir ceza almadığı için, esasen vaki olmamış sayılır. Uygulamada ve öğretide sonuç olarak birleşilen bu görüş ve Türk Ceza Yasası'nın içeriğinden sözedilen 94/II. maddesi karşısında Halil AKÇAY'ın mahkûmiyeti yok kabul edilir. Hiç ceza almamış sayılması, erteleme kararından sonraki beş yılda ceza almaması durumunda, yasal bir zorunluluktur. Üyelik kaydı 18.10.1982'den sonra (siyasî partilerin kurulmasından sonra) olduğundan durumunda 2820 sayılı Yasa'ya aykırı bir yön bulunmamaktadır. Bu üye yönünden ihtar kararı istemi yerinde değildir, reddedilmelidir.

6. Halil AKÇAY dışındakilerin sürmekte olduğu saptanan üyelik kayıtlarının . silinmesi için 30'ar günlük süre tanıyan Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'nın yazılarına yanıt vermeyen, yazıların gereğini yerine getirmeyen partiye ihtar verilmesi istemiyle Anayasa Mahkemesi'ne başvurmak zorunluluğu doğmuştur. İşlemde ve istemde bir aykırılık yoktur.

İşlenen suçların türü ve aldıkları cezalar yönünden bir siyasî partiye üye yazılması olanaksız kişilerin (Müslüm YILMAZ, Mustafa ASLAN ve Mehmet ŞAHİN) yazılı ve süreli uyarılara karşın kayıtlarını silmemekte direnen Anavatan Partisi'ne 2820 sayılı Yasa'nın 104. maddesi gereğince üyelikten çıkarılmaları için ihtar kararı verilmesi gerekli görülmüştür. Belgeler, Yasa'nın 11. maddesine aykırı niteliği, kabul koşullarındaki olumsuzluğu açık biçimde ortaya koymakta, sakıncalı durumu doğrulamaktadır. Demokratik siyasal yaşamın vazgeçilmez öğesi sayılan siyasal partilerin anayasal düzen yönünden önemleri ve koruyup geliştirmeleri zorunlu düzeyleri gözetildiğinde bu tür aykırılıklardan arındırılmaları, sakıncalı eylem ve işlemlerden alıkonulmaları gereğinde duraksanamaz. Örnek tutum ve davranışlar, özellikle yetkili makamların uyarı, istem ve bildirimlerine zamanında yanıt verilmesi siyasal kuruluşları hukuksal yönden daha uyumlu kılacaktır.

Belirgin aykırılık nedeniyle, Müslüm YILMAZ, Mustafa ASLAN ve Mehmet ŞAHİN'in sürdürülen üyelik kayıtları için ihtar kararı verilmelidir.

III- SONUÇ :

A- Üyelik kaydının sürmesine yasal engel bulunmayan Halil AKÇAY yönünden Anavatan Partisi'ne ihtara gerek olmadığına,

B- Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'nın yazıyla iki kez bildirmesine karşın kesinleşmiş mahkumiyeti bulunan Müslüm YILMAZ, Mustafa ASLAN ve Mehmet ŞAHİN'in üyelik kayıtlarını silmeyerek 2820 sayılı Siyasî Partiler Yasası'nın 11. maddesine aykırı davranan Anavatan Partisi'ne belirtilen aykırılığı gidermesi için sözü edilen Yasa'nın 104. maddesi uyarınca ihtarda bulunulmasına,

C- Kararın onanlı örneklerinin Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı ile Anavatan Partisi Genel Başkanlığı'na tebliğine,

30.4.1991 gününde oybirliğiyle karar verildi.