ANAYASA MAHKEMESİ KARARI
Esas No:1963/276
Karar No:1963/183
Karar tarihi:10/7/1963
Resmi Gazete tarih/sayı:16.10.1963/11532
İstemde
bulunan : C. K. M. P. adına Cide İlçe İdare Kurulu Başkanı Zeki Gürçay.
(İnebolu Cezaevinde tutuklu)
İstemin
konusu : Tüzüklerine göre hareket etmeyen Adalet Partisi ile Yeni Türkiye
Partisinin kapatılmasına karar verilmesi istenmektedir.
Anayasa
Mahkemesinin, içtüzüğün 15 inci maddesi gereğince, ilk inceleme için yapılan
toplantısında işin niteliği bakımından başka güne bırakılmasına lüzum
olmadığına karar verildikten sonra dilekçe ve rapor okundu, gereği görüşülüp
düşünüldü :
Anayasanın
19. ve 57 nci maddeleriyle 44 sayılı kanunun 32 nci maddesi karşısında diğer
derneklere benzemeyen ve demokratik düzenin esaslı bir unsurunu teşkil eden
siyasî partilerin kapatılması dâvasını o partilerle ilgisi olsun olmasın,
kişilerin doğrudan doğruya Anayasa Mahkemesinde dâva açma hakkına sahip
olmadıkları, mahkememizin, Resmî Gazete'nin 8/6/1963 tarih ve 11423 sayılı nüshasında
yayınlanan 11/3/1963 gün ve esas 1963/37, karar 1963/54 sayılı kararı ile kabul
Mahkemesinde dâva açma hakkına sahip olmadıkları, mahkememizin, Resmamış
olduğundan istemin reddedilmesi gerekir.
Sonuç
: Yukarıda belirtilen sebeplerden ötürü istemin reddine esasta oybirliği,
gerekçede üyelerden Lûtfi Akadlı, Şemsettin Akçoğlu, ihsan Keçecioğlu,
Celâlettin Kuralmen, Ekrem Korkut, Ahmet Akar ve Muhittin Gürün'ün
muhalefetleriyle ve oyçokluğu ile 10/7/1963 gününde karar verildi.
|
|
|
|
Başkanvekili
Tevfik
Gerçeker
|
Üye
Osman
Yeten
|
Üye
Rifat
Göksu
|
Üye
İ.
Hakkı Ülkmen
|
|
|
|
|
Üye
Lütfi
Akadlı
|
Üye
Şemsettin
Akçoğlu
|
Üye
İbrahim
Senil
|
Üye
İhsan
Keçecioğlu
|
|
|
|
|
Üye
Salim
Başol
|
Üye
Celâlettin
Kuralmen
|
Üye
Hakkı
Ketenoğlu
|
Üye
Ekrem
Tüzemen
|
|
|
|
Üye
Ahmet
Akar
|
Üye
Muhittin
Gürün
|
Üye
Lütfi
Ömerbaş
|
MUHALEFET
ŞERHİ
Medenî
Kanunun 53 üncü maddesiyle 28 Haziran 1938 tarih ve 3512 sayılı Cemiyetler
Kanununun 3 ve 4 üncü maddelerinin tetkikinde de görüleceği üzere siyasî
partilerde birer dernektir. 334 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasa'sının 57 nci
maddesinin üçüncü fıkrasında "Partilerin iç çalışmaları, faaliyetleri,
Anayasa Mahkemesine ne suretle hesap verecekleri ve bu mahkemece malî
denetlemenin nasıl yapılacağı demokrasi esaslarına uygun olarak kanunla
düzenlenir" denilmekte ise de Büyük Millet Meclisince henüz bu konulan
düzenleyen bir kanun kabul edilerek yürürlüğe konulmuş değildir. Şu hale göre
şimdilik siyasî partiler hakkında da Medeni Kanunun Dernekler hakkındaki
hükümleri ile Cemiyetler Kanunundaki hükümlerin uygulanması gerekir.
Medeni
Kanunun 71 inci maddesine göre bir derneğin gayesi kanuna, yahut adabı
umumiyeye mugayir olursa, Cumhuriyet Savcılığının veya bir alâkadarın isteği
üzerine de Dernek Fesholunabilir. Siyasî Partilerin kapatılmasının hangi
sebeblere dayanılarak istenilebileceği meselesi ile kimlerin kapatma isteminde
bulunabilecekleri meselesi ayrı, ayrı şeylerdir. Bundan başka siyasî partilerin
kapatılması dâvasına 22/4/ 1962 tarih ve 44 sayılı kanunun 32 nci maddesi
gereğince Cumhuriyet Başsavcısının huzuru ile bakılması, ayrıca bu dâvalarda Ceza
Muhakemeleri Usulü Kanununun uygulanması da siyasî partilerin kapatılmasının
yalnız Cumhuriyet Savcıları tarafından açılacak bir kamu dâvası ile
istenebileceği manasına alınamaz. Böyle bir sonuca varılabilmesi için kanunda
açık bir hüküm bulunması gerekir.
Yukarıda
arz ve izah edilen sebepler gözonünde tutularak dâvacının Medeni Kanunun 71
inci maddesinde sözü geçen (ilgili) ve bu itibarla da dâva açmağa yetkili bir
şahıs sayılıp sayılmayacağının araştırılması, bu konuda müsbet bir sonuca
varıldığı takdirde dâvaya bakılması, aksi halde ise dâvanın reddi iktiza eder.
Kişilerin siyasî partilerin kapatılması konusunda Anayasa Mahkemesinde dâva
açmağa hakları olmadığı yolundaki görüş isabetli olarak kabul edilemez. Olayda
ise; dâva edenin kapatılması isteği partilerle bir ilgisi olmadığı cihetle
dâvanın bu yönden reddi gerektiği reyindeyiz.
|
|
|
|
Üye
Lütfi
Akadlı
|
Üye
İhsan
Keçecioğlu
|
Üye
Celâlettin
Kuralmen
|
Üye
Ekrem
Korkut
|
|
Üye
Ahmet
Akar
|
MUHALEFET
ŞERHİ
Mahkememizin
Kuruluşu ve Yargılama Usulleri hakkındaki 44 sayılı kanunun 20 nci maddesinin 4
numaralı bendinde (Siyasî partilerin kapatılması hakkındaki bütün dâvalara
Mahkememizce bakılacağı) gösterilmiş; bu dâvaların hangi sebeplere dayanılarak
açılacakları ise Anayasanın 19 ve 57 nci maddelerinde tâyin edilmiştir.
Adalet
Partisi ile Yeni Türkiye Partisinin kapatılması isteğinde bulunan Zeki
Gürçay'in dâva konusu yaptığı vakılar bu iki maddede yazılı kapatma sebebi
dışında kalmaktadır.
Davacının
bu istekte bulunmaya yetkili bulunup bulunmadığının incelenmesinden evvel görev
konusunun ele alınması; tüzüklerindeki bazı hükümler ve bazı faaliyetlerle
Adalet ve Yeni Türkiye Partilerinin Anayasa'nın 19 ve 57 nci maddelerini ihlâl
ettikleri iddiasına dayanmayan isteğin, 44 sayılı Kanunun 42 nci maddesi
gereğince görev bakımından reddi lâzım gelir.
Bu
sebeple karara muhalifim.
MUHALEFET
ŞERHİ
Halen
yürürlükte bulunan mevzuata göre siyasi partilerin kapatılması dâvalarının
(ilgili şahıslar) tarafından da açılabileceği, daha önce aynı konu hakkında
Anayasa Mahkemesince verilerek 14/12/1962 ve 8/6/1963 tarihli ve 11282 ve 11423
sayılı Resmî Gazetelerde yayınlanmış bulunan 7/11/1962 ve 11/3/1963 tarihli ve
1962/35, 1962/75-1963/37, 1963/54 sayılı kararlara ait muhalefet Şerhlerinde
açıklanmış bulunduğundan, durumu ne olursa olsun kişiler tarafından siyasi
partilerin kapatılması hakkında dâva açılamıyacağını prensip olarak kabul eden
bu kararın gerekçesine muhalifim.
Ancak
Medeni Kanunun 71 inci maddesinde Savcı ile birlikte (İlgili kişilere) dâva
açma hakkı tanınmış olmasına, bu dâvayı açan kişinin ise, kapatılmasını
istediği Adalet ve Yeni Türkiye Partileriyle ilgisinin bulunmadığı anlaşılmakta
bulunmasına göre dâvanın bu sebeble reddi gerekmektedir.