ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas No:1963/276

Karar No:1963/183

Karar tarihi:10/7/1963

Resmi Gazete tarih/sayı:16.10.1963/11532

İstemde bulunan : C. K. M. P. adına Cide İlçe İdare Kurulu Başkanı Zeki Gürçay. (İnebolu Cezaevinde tutuklu)

İstemin konusu : Tüzüklerine göre hareket etmeyen Adalet Partisi ile Yeni Türkiye Partisinin kapatılmasına karar verilmesi istenmektedir.

Anayasa Mahkemesinin, içtüzüğün 15 inci maddesi gereğince, ilk inceleme için yapılan toplantısında işin niteliği bakımından başka güne bırakılmasına lüzum olmadığına karar verildikten sonra dilekçe ve rapor okundu, gereği görüşülüp düşünüldü :

Anayasanın 19. ve 57 nci maddeleriyle 44 sayılı kanunun 32 nci maddesi karşısında diğer derneklere benzemeyen ve demokratik düzenin esaslı bir unsurunu teşkil eden siyasî partilerin kapatılması dâvasını o partilerle ilgisi olsun olmasın, kişilerin doğrudan doğruya Anayasa Mahkemesinde dâva açma hakkına sahip olmadıkları, mahkememizin, Resmî Gazete'nin 8/6/1963 tarih ve 11423 sayılı nüshasında yayınlanan 11/3/1963 gün ve esas 1963/37, karar 1963/54 sayılı kararı ile kabul Mahkemesinde dâva açma hakkına sahip olmadıkları, mahkememizin, Resmamış olduğundan istemin reddedilmesi gerekir.

Sonuç : Yukarıda belirtilen sebeplerden ötürü istemin reddine esasta oybirliği, gerekçede üyelerden Lûtfi Akadlı, Şemsettin Akçoğlu, ihsan Keçecioğlu, Celâlettin Kuralmen, Ekrem Korkut, Ahmet Akar ve Muhittin Gürün'ün muhalefetleriyle ve oyçokluğu ile 10/7/1963 gününde karar verildi.

MUHALEFET ŞERHİ

Medenî Kanunun 53 üncü maddesiyle 28 Haziran 1938 tarih ve 3512 sayılı Cemiyetler Kanununun 3 ve 4 üncü maddelerinin tetkikinde de görüleceği üzere siyasî partilerde birer dernektir. 334 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasa'sının 57 nci maddesinin üçüncü fıkrasında "Partilerin iç çalışmaları, faaliyetleri, Anayasa Mahkemesine ne suretle hesap verecekleri ve bu mahkemece malî denetlemenin nasıl yapılacağı demokrasi esaslarına uygun olarak kanunla düzenlenir" denilmekte ise de Büyük Millet Meclisince henüz bu konulan düzenleyen bir kanun kabul edilerek yürürlüğe konulmuş değildir. Şu hale göre şimdilik siyasî partiler hakkında da Medeni Kanunun Dernekler hakkındaki hükümleri ile Cemiyetler Kanunundaki hükümlerin uygulanması gerekir.

Medeni Kanunun 71 inci maddesine göre bir derneğin gayesi kanuna, yahut adabı umumiyeye mugayir olursa, Cumhuriyet Savcılığının veya bir alâkadarın isteği üzerine de Dernek Fesholunabilir. Siyasî Partilerin kapatılmasının hangi sebeblere dayanılarak istenilebileceği meselesi ile kimlerin kapatma isteminde bulunabilecekleri meselesi ayrı, ayrı şeylerdir. Bundan başka siyasî partilerin kapatılması dâvasına 22/4/ 1962 tarih ve 44 sayılı kanunun 32 nci maddesi gereğince Cumhuriyet Başsavcısının huzuru ile bakılması, ayrıca bu dâvalarda Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununun uygulanması da siyasî partilerin kapatılmasının yalnız Cumhuriyet Savcıları tarafından açılacak bir kamu dâvası ile istenebileceği manasına alınamaz. Böyle bir sonuca varılabilmesi için kanunda açık bir hüküm bulunması gerekir.

Yukarıda arz ve izah edilen sebepler gözonünde tutularak dâvacının Medeni Kanunun 71 inci maddesinde sözü geçen (ilgili) ve bu itibarla da dâva açmağa yetkili bir şahıs sayılıp sayılmayacağının araştırılması, bu konuda müsbet bir sonuca varıldığı takdirde dâvaya bakılması, aksi halde ise dâvanın reddi iktiza eder. Kişilerin siyasî partilerin kapatılması konusunda Anayasa Mahkemesinde dâva açmağa hakları olmadığı yolundaki görüş isabetli olarak kabul edilemez. Olayda ise; dâva edenin kapatılması isteği partilerle bir ilgisi olmadığı cihetle dâvanın bu yönden reddi gerektiği reyindeyiz.

MUHALEFET ŞERHİ

Mahkememizin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri hakkındaki 44 sayılı kanunun 20 nci maddesinin 4 numaralı bendinde (Siyasî partilerin kapatılması hakkındaki bütün dâvalara Mahkememizce bakılacağı) gösterilmiş; bu dâvaların hangi sebeplere dayanılarak açılacakları ise Anayasanın 19 ve 57 nci maddelerinde tâyin edilmiştir.

Adalet Partisi ile Yeni Türkiye Partisinin kapatılması isteğinde bulunan Zeki Gürçay'in dâva konusu yaptığı vakılar bu iki maddede yazılı kapatma sebebi dışında kalmaktadır.

Davacının bu istekte bulunmaya yetkili bulunup bulunmadığının incelenmesinden evvel görev konusunun ele alınması; tüzüklerindeki bazı hükümler ve bazı faaliyetlerle Adalet ve Yeni Türkiye Partilerinin Anayasa'nın 19 ve 57 nci maddelerini ihlâl ettikleri iddiasına dayanmayan isteğin, 44 sayılı Kanunun 42 nci maddesi gereğince görev bakımından reddi lâzım gelir.

Bu sebeple karara muhalifim.

MUHALEFET ŞERHİ

Halen yürürlükte bulunan mevzuata göre siyasi partilerin kapatılması dâvalarının (ilgili şahıslar) tarafından da açılabileceği, daha önce aynı konu hakkında Anayasa Mahkemesince verilerek 14/12/1962 ve 8/6/1963 tarihli ve 11282 ve 11423 sayılı Resmî Gazetelerde yayınlanmış bulunan 7/11/1962 ve 11/3/1963 tarihli ve 1962/35, 1962/75-1963/37, 1963/54 sayılı kararlara ait muhalefet Şerhlerinde açıklanmış bulunduğundan, durumu ne olursa olsun kişiler tarafından siyasi partilerin kapatılması hakkında dâva açılamıyacağını prensip olarak kabul eden bu kararın gerekçesine muhalifim.

Ancak Medeni Kanunun 71 inci maddesinde Savcı ile birlikte (İlgili kişilere) dâva açma hakkı tanınmış olmasına, bu dâvayı açan kişinin ise, kapatılmasını istediği Adalet ve Yeni Türkiye Partileriyle ilgisinin bulunmadığı anlaşılmakta bulunmasına göre dâvanın bu sebeble reddi gerekmektedir.